جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب از موضع سلفی و مشرب اهل حدیث در نقد و رد علم کلام و متکلمان اهل سنت نگارش یافته و هر دو دانش کلام و فلسفه را دارای یک سرچشمه (فلسفه یونانی) دانسته و در نتیجه رد کرده و به زعم خود به بیان و اثبات دیدگاه سلفیه و اهل حدیث و صفاتیه پرداخته است.

کتاب حاضر از موضع سلفیه و وهابیت به رد ادعای اجماع متکلمان در مسائل عقیدتی و کلام پرداخته و تمایز و اختلاف دیدگاه آنان و دیدگاه سلف را به زعم خود بررسیده است.

كتاب في لطيف الكلام وما يتعلق به من طبيعيات وغيرها

«الردّ على شبهات الوهابيّة» نوشته غلامرضا كاردان، آن را به زبان عربى، در پاسخ به شبهات مطرح شده در يك كتاب، نگاشته است كه به گفتۀ وى اطلاعى از نويسنده و ناشر آن ندارد. همان گونه كه در مقدمۀ كتاب آمده است، ممانعت از انحراف و گمراهى عامۀ مردم و همچنين تقويت وحدت اسلامى و ازالۀ اختلافات از انگيزه‌ هاى او جهت تأليف كتاب بوده است. به عقيدۀ او بحث هاى علمى و ذكر ادله و براهين بر اساس تفاهم و برادرى در جهت وحدت اسلامى است. عنوان‌ بندى اين كتاب بر اساس موضوعات و شبهات مطرح شده از سوى اهل سنت مى‌ باشد و در 11 عنوان، عقائد شيعه را به اختصار بيان كرده است. با نگاهى به فهرست كتاب مشاهده مى‌ شود كه بر اساس ساختار سنتى مطالب تنظيم شده است و مباحث با ذكر يك عنوان از يكديگر تفكيك شده‌ اند. برخى از عناوين را نيز مى‌ توان در هم ادغام نمود.

نویسنده کتاب که سلفی وهابی سعودی و دانشجوی رشته عقیده و متعاقبا استاد عقائد در دانشگاه مدینه (از مراکز اصلی تبیین وهابیت سلفی) است، از دیدگاه خود به بازتعریف عقاید مالک پرداخته و اورا کاملا منطبق بر عقیده سلفیه معرفی نموده است.

گردآورنده و محقق کتاب که سلفی وهابی سعودی و استاد عقائد در دانشگاه مدینه (از مراکز اصلی تبیین وهابیت سلفی) است، از دیدگاه خود به بازتعریف عقاید مالک پرداخته و اورا کاملا منطبق بر عقیده سلفیه معرفی نموده است.

رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري اثر عبدالملک بن عیسی بن درباس، در دفاع از کتاب «الإبانة» ابوالحسن اشعری نوشته است. برخی می‌گویند این اثر توسط ابواسحاق ابراهیم بن عثمان بن عیسی، فرزند برادر عبدالملک بن عیسی نوشته شده است، نه خود او. این کتاب به دنبال کتاب الأربعين في دلائل التوحيد اثر ابواسماعیل عبدالله بن محمد هروی (396-481ق) به چاپ رسیده است. کتاب «الإبانة»، مشتمل بر همه عقاید اشعری است و گفتگوی مفصل از آن، به‌ویژه ازآن‌جهت که حتی امروز نیز اکثریت مسلمانان جهان دارای این مذهب فکری‌اند، ضروری می‌نماید. اشعری ابتدا در دو باب از این کتاب به نقل و شرح عقاید و اقوال کژراهان و بدعت‌گذاران (بنا بر تعبیر او) می‌پردازد که خود صریحاً به‌عنوان معتزلیان، قدریان، جَمهیان، حَروریان، رافضیان و مُرجئیان از آن‌ها یاد می‌کند و سپس به بیان نظرات «اهل حق و سنت» می‌پردازد. این اثر همانند کتاب الأربعين في دلائل التوحيد توسط علی بن محمد بن ناصر فقیهی مورد تحقیق و تصحیح قرار گرفته و منتشر شده است. کتاب از دو بخش مجزا تشکیل شده، در بخش اول بعد از مقدمه محقق و زندگی‌نامه ابواسماعیل هروی، متن رساله الأربعين في دلائل التوحيد در چهل حدیث آمده که هرکدام از این احادیث در یک باب جای گرفته‌اند. در بخش دوم، متن کتاب رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري بعد از مقدمه محقق آمده است. کتاب از دو بخش مجزا تشکیل شده، در بخش اول بعد از مقدمه محقق و زندگی‌نامه ابواسماعیل هروی، متن رساله الأربعين في دلائل التوحيد در چهل حدیث آمده که هرکدام از این احادیث در یک باب جای گرفته‌اند. در بخش دوم، متن کتاب رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري بعد از مقدمه محقق آمده است. محقق در مقدمه این رساله به معتزله تاخته و می‌گوید: آن‌ها کسانی هستند که نصوص قرآنی و روایی را مورد تحریف قرار داده‌اند. وی می‌نویسد: هرچند ابوالحسن اشعری در ابتدا شاگرد ابوعلی جبائی معتزلی و معتقد به مسلک اعتزال بود، لکن بعد از مدتی با تمسک به قرآن و حدیث از اعتزال دست کشید و تفکر آن‌ها را مورد نقد قرار داد و تفکر صحیح خود را در کتاب «الإبانه عن أصول الديانة» به معرض نمایش گذاشت. برخی، درباره او گفته‌اند: اعتقاد ابوالحسن اشعری با آنچه در این کتابش آورده، منافات دارد؛ زیرا او در این اثرش راه تقیه را پیش گرفته است. برخی دیگر در دفاع از وی گفته‌اند: اینکه گفته شود او در این اثر تقیه نموده است، افترائی بیش نیست؛ زیرا او از عالمانی است که به علم و تقوا معروف بوده و از چنین کسی بعید است که در وادی نفاق و تقیه بیفتد. نویسنده در این رساله، نظریات برخی از علماء را آورده که در تعریف و تمجید از کتاب «الإبانة» ابوالحسن اشعری، مطالبی را بیان نموده‌اند و گفته‌اند که این اثر او به‌دور از تقیه نوشته شده است. این اثر، رد بر کلام کوثری نیز هست. او در حاشیه خویش نوشته است: اشعری، کتاب ابانه را بر روش مفوضه نوشته است و مقصود او بیرون کشیدن کسانی است که در ورطه تشبیه افتاده‌اند. او سعی نموده قدم‌به‌قدم آن‌ها را به سمت اعتقاد صحیح هدایت کند... ابوالحسن اشعری به بغداد رفت و با تمام حکمتش سعی نمود به‌وسیله کتاب ابانه، به‌تدریج تفکر معتقدان و زاهدان حشویه (حشویه قائل به تجسیم بودند) را به اعتقاد مطابق با سنت تبدیل نماید؛ لذا به‌محض وارد شدن به آنجا این اثر را نوشت. نویسنده در این رساله، نظرات برخی از علما درباره کتاب و نویسنده «الإبانة» را ذکر کرده است؛ از جمله نظر احمد بن ثابت طرقی در بیان مسئله «استقرار (استواء) خداوند» است که می‌گوید: جهمیه را دیدم که مسئله عرش را منکر می‌شدند و استوا را طبق نظر ابوالحسن اشعری تأویل می‌بردند و من دیدم که این نوع تأویل و انتساب آن به ابوالحسن اشعری باطل است؛ زیرا در کتاب الإبانة عن أصول الديانة، ادله‌ای را دیده‌ام که استقرار و استوا را اثبات نموده است و در آن تأویل نیست. یکی دیگر از عالمانی که به این اثر اهتمام ورزیده، اسماعیل بن عبدالرحمن بن احمد صابونی نیشابوری (متوفی 449ق) است. او همواره درحالی‌که کتاب «ابانه» اشعری را در دست داشت، به مجلس درسش می‌رفت...

این کتاب در دفاع از کتاب «الإبانة» ابوالحسن اشعری نوشته است

مقالات الشيخ أبي‌الحسن الأشعري إمام أهل السنة، اثر محمد بن حسن بن فورک (406ق)، کتابی است که آراء و نظرات ابوالحسن اشعری (260-324ق) درباره اصول مذهب را که در کتب او پراکنده است، گردآوری نموده است. این اثر توسط احمد عبدالرحیم سایح تحقیق شده است. این اثر یک جلدی، شامل دو مقدمه از محقق و نویسنده و متن در شصت‌وپنج فصل است. در مقدمه محقق، به بیان زندگی‌نامه و آثار ابن فورک پرداخته شده است. نویسنده در مقدمه خویش آورده است: من بر درخواست شما مبنی بر شدت نیازتان به اصول مذهب ابوالحسن اشعری و آنچه ادله و حجج او در برابر مخالفین بر آن نهاده شده و جمع آن اصول و ادله، که در کتب وی به‌صورت متفرق بود، مطلع شدم. درخواست شما را آن‌گونه که مناسب با اصول و قواعد وی بود، اجابت نمودم. ما در این اثر با توجه به اصول و قواعد ابوالحسن اشعری، مطالبی را برای شما عرضه کردیم و سعی نمودیم آن اصول و قواعد را برای شما معرفی کنیم. در صورت مغایرت بین اصول و قواعد او، هر آنچه به مذهب و اصول ایشان نزدیک‎تر بود را انتخاب نمودیم؛ بنابراین ما با دقت فراوان، مطالب را گردآوری کردیم و آن را به‌صورت باب‌باب درآوردیم تا در صورت نیاز به‌راحتی به آن دست پیدا کنید. بنابراین سخن را با کلامی درباره علوم و مدارک و اقسام آن و... آغاز نمودیم و هیچ‎یک از مذاهب مخالفین را در این‌باره ‎نیاوردیم. همان‎ طور که بیان شد نویسنده، شصت‌وپنج اصل و عقیده ابوالحسن اشعری را ذکر کرده است و ما در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: اشعری معتقد است که عقل به معنای علم است؛ زیرا لغویان زمانی که می‌گویند: «عقلت كذا و لم أعقل كذا»، آن را به معنای علم اخذ نموده‌اند. همچنین خلیل در کتاب «العين» خود می‌گوید: «إن العقل نقيض الجهل» و منظور از نقیض، ضد منافی است و آنچه با جهل منافات دارد، علم است. ابوالحسن اشعری، معتقد به رؤیت خداوند به‌وسیله چشم (بصر) بوده است؛ به این معنا که انسان به‌وسیله چشم سر خداوند را می‌بیند و فرقی بین کافر و مؤمن، مکلف و غیر مکلف و... نیست... اما درباره کیفیت دیده شدن خداوند، چون خداوند دارای اجزای مرکب نیست، پس دیده شدن وی، کیفیت ندارد؛ همان گونه که معلوم شدن وی بلاکیفیت است. ایشان معتقد است که مؤمن واقعی کسی است که با توجه به علم خداوند متعال بر عاقبت امر اشخاص، او با ایمان از دنیا رود و خداوند از او راضی باشد و این همان موافاة است (به این معنا که بنده چگونه پروردگارش را در قیامت ملاقات می‌کند، در حال کفر یا در حال ایمان)؛ بنابراین چه‌بسا شخصی در نظر ما مؤمن باشد، ولی عاقبت او ایمان نباشد و شخص کافری که عاقبت او ایمان باشد. پس ممکن است شخصی نزد ما مؤمن باشد و نزد خداوند کافر و همچنین شخصی در نظر ما کافر باشد و نزد خداوند مؤمن بشمار آید... بنابراین نباید کسی را به‌یقین مؤمن یا کافر خطاب نمود، ابوالحسن اشعری معتقد بود: توبه از تمام گناهان اعم از کفر و فسق و... بر هر انسانی واجب است و هر زمان شخصی توبه کند و به آن عهدش (توبه) وفا کند، هرچند پذیرش و قبول آن بر خداوند عقلا واجب نیست، ولی نقلا خداوند به‌خاطر فضل و کرمش آن را می‌پذیرد؛ زیرا اوست که بنده را از معصیت به طاعت متوجه می‌کند و او را بر ترک گناه و معصیت هشدار می‌دهد و بر اطاعتش تشویق می‌کند. از دیگر معتقدات او درباره توبه این است: توبه از فلان گناه با اصرار بر غیر آن صحیح است... به‌وسیله توبه تمام حقوق خداوند ساقط می‌شود (خداوند از حق خود درمی‌گذرد)، اما نسبت به حقوق انسان‌ها تا زمانی که حق آن‌ها ادا نشده و برائت ذمه حاصل نگردد، پذیرفته نیست. ایشان در موضوع روح معتقد است که روح به معنای ریح و باد است؛ به این معنا که روح جسمی لطیف است که در اعضای انسان ساری و جاری است و انسان با حیات زنده است، نه با روح؛ هرچند تا زمانی که زنده است بدن و جسم او محلی برای روح است. اینکه قوام بدن به‌وسیله روح است یک مسئله معمولی است؛ همچون قوام بدن به غذا و آب. همچنان‌که بدون آب و غذا نمی‌توان زنده بود، بدون روح هم نمی‌توان زنده بود و شرط وجود حیات، وجود روح و غذاست. از دیگر مباحث کتاب، مطالبی درباره علم و مسائل مرتبط با آن، اسماء و صفات خداوند، اراده، قدر و خلق اعمال، استطاعت، آجال، رزق، وعد و وعید، عذاب قبر و مسائل مرتبط با آن، بقا و فنا، عرض و جوهر، جدل و احکام آن و... است.