سوزانندگي ذاتی آتش | کتابخانه مجازی الفبا

در قضیه به آتش افتادن حضرت ابراهیم(ع) آیا سوزندگی جزء ذات آتش است یا خیر؟ اگر آری، چگونه ذات آن گرفته شده؟ اگر خیر، پس ذات آتش چیست؟

در پاسخ به اين سؤال بايد ابتدا بيان شود که احراق و سوزاندن ذاتي آتش است. يعني در داستان حضرت ابراهيم(ع) آتش خاصيت سوزاندن داشته و هيزم هاي موجود در آن را مي سوزانده ولي اينکه چه اتفاقي و اعجازي روي داد که حضرت ابراهيم(ع) در آتش نسوخت، بايد به بررسي آن بپردازيم.
علامه طباطبايي(ره) در ذيل آيه 69 سوره انبياء که به همين قصه اشاره دارد و آمده است: «يا نار کوني بردا و سلاما علي ابراهيم» مي فرمايد که اين خطاب تکويني است براي آتش که به واسطه آن حرارت از آتش و خاصيت احراق آن گرفته شده است و تبديل به برد و سلامتي گشته و اين به طريق خرق عادت و معجزه است. براي بشر راهي براي وقوف به حقيقتي چنين امري به صورت تفصيلي وجود ندارد. زيرا بحث هاي عقلي از رخدادهاي هستي در جاهايي جاري است که ما به روابط علي و معلولي علم داشته باشيم و اين در مواردي است که عادت هاي تکراري باشد و ما به آن علم نداشته باشيم،‌ اما خوارق العاداتي که در آنها ما علمي نداريم اين روابط را نمي فهميم. از بيان علامه طباطبايي(ره) استفاده مي شود که نسوزاندن آتش ابراهيم(ع) را خرق عادت است و سوزاندن در ذات آتش بوده که به امر تکويني باري تعالي از آن گرفته شده است.
نکته اي که قابل تذکر است اين که در اين قضيه سوزانندگي از آتش گرفته نمي شود نه اينکه مانند مرتاض ها قدرت ابراهيم(ع) به گونه اي باشد که آتش آن را نسوزاند، لذا خطاب آيه به نار است «يا نار» لذا نبايد ما قياسي بين اين دو تشکيل دهيم که قياس مع الفارق است، البته شايد از باب اينکه بگوييم که هيچ بعدي عقلي ندارد مثال به آن مرتاض هايي که از راه رياضت هاي نامشروع به قدرتي رسيده اند که بر روي آتش راه مي روند زد لذا از باب جدل به منکر اين داستان مي توان استناد به اين نوع رياضت ها داشت.
توجيه عقلي در داستان ابراهيم
از روايات در ذيل آيه «يا نار کوني بردا و سلاما» احتمالاتي فهميده مي شود تا آن استبعادي که به ذهن مي آيد رفع شود:
احتمال اول اين است که چيزي حائل بين حضرت ابراهيم(ع) و آتش شده باشد بنابراين احتمال آتش همان آتش است با سوزندگي خاص خودش و ابراهيم(ع) نيز هيچ قدرتي و قوتي ندارد که آتش در او اثر نداشته باشد. آنچه که از روايات فهميده مي شود لباسي بر تن ابراهيم پوشانده شد و آن پيراهن و لباس مانع از سوزاندن آتش نسبت به بدن حضرت ابراهيم مي شود. در روايت آمده است که جبرئيل لباسي آورد و بر تن حضرت ابراهيم(ع) کرد و تن پيراهن آسماني مانع از اين شود که ابراهيم(ع) توسط آتش سوخته شود.
احتمال دوم اين است که آتش همان آتش است که نور دارد ولي سوزانندگي ندارد و خاصيت احراق آن به طريق خرق عادت و اعجاز گرفته شده باشد. که در اين صورت ابراهيم(ع) در آتش بود و نسوخت. در تبيين اين احتمال مي توان شاهدي از فيزيک امروز آورد شعله آتش و نوري که از آن ساطع مي شود که اجزاي متعددي دارد که يکي از آنها اشعه مادون قرمز است. آنچه خاصيت سوزانندگي دارد اشعه مادون قرمز است و اگر اين اشعه از آتش گرفته شود نور مي ماند بدون خاصيت سوزانندگي همين طور اگر اشعه مادون قرمز به تنهايي باشد سوزانندگي است ولي نور نيست.
البته با اين بيان نيز جاي اين سؤال است که آتش تا قبل از افتادن حضرت ابراهيم(ع) خاصيت سوزانندگي داشته ولي به محض افتادن حضرت ابراهيم(ع) اين خاصيت از او گرفته شده است که اين نوعي خرق عادت است.
بنابراين در اينکه اين داستان نوعي اعجاز است شکي در آن نيست و با فيزيک امروزي مي توان از بعيد انگاري آن کاست و خرق عادت در نسوختن يا نسوزاندن حضرت ابراهيم(ع) وجود دارد. چون در آيه آمده که اين آتش فقط بر حضرت ابراهيم(ع) برد و سلام تبديل شده و براي شخص و کس ديگر چنين برد و سلامي وجود ندارد.
خلاصه اينکه در داستان ابراهيم سوزاندن جزء ذات آتش است مگر اينکه مانعي وجود داشته باشد که با دو احتمال بالا هم سوزاندن براي ذات آتش محفوظ است و هم مانعي ايجاد شده تا حضرت ابراهيم(ع) در آتش نسوزد.
البته با ديد عميق تر مي توان گفت آتش سوزاننده است تا موقعي که خدا اراده کرده باشد و به اذن و مشيت الهي آتش مي سوزاند و علت تامه خداست حال اگر خداوند مشيتش بر اين تعلق گرفت که اين آتش ابراهيم(ع) را نسوزاند علت تامه محقق نمي شود و در بالا تبيين شد که محال عقلي نيست که آتش سوزاننده نباشد تا بگوييم اراده خداوند به محال تعلق نمي گيرد.
بنابراين در بينش توحيدي هيچ سببي بي فرمان خدا کاري را از او ساخته نيست، يک روز به کارد در دست ابراهيم(ع) مي گويد نبر و روز ديگر به آتش مي گويد نسوزان و يک روز هم به آبي که مايه حيات است و فرمان مي دهد غرق کند فرعون و فرعونيان را

پرسمان دانشجویی