جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات مهم در فلسفه و عرفان که ثمرات هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی عمده‌ای بر آن مترتّب است، تبیین حقیقت نفس‌الامر است؛ چراکه حقیقت نفس‌الامر با صدق و کذب قضایا و گزاره‌های معرفتی، ارتباط مستقیم دارد. موضوع پژوهش پیشِ‌رو، بررسی تطبیقی دیدگاه فلاسفه و عرفای اسلامی درمورد حقیقت نفس‌الامر با روش توصیفی ـ تحلیلی است و اطلاعات آن از طریق مطالعه کتابخانه‌ای گردآوری شده است. هدف پژوهش، جمع‌بندی کلی و بیان نقاط اشتراک و افتراق نظرات غالب فیلسوفان و عرفا درباره حقیقت نفس‌الامر و ارائه تحلیلی مختصر درباره آن‌هاست. اهمّ یافته‌های تحقیق عبارت‌اند از اینکه تفاسیر عرفا از حقیقت نفس‌الامر، ناظر به حوزه هستی‌شناسی بوده و برای تبیین وحدت وجودی عالم مطرح شده است، اما تفاسیر فلاسفه، ناظر به حوزه معرفت‌شناسی بوده و به قصد تبیین صدق و کذب گزاره‌های معرفتی طرح شده است. طبق این رویکرد، برخی از تفاسیر فلاسفه، نظیر واقع و خارج به معنی اخص، عقل فعال، نفس‌الوجود، تفسیر صحیح و دقیق از نفس‌الامر نیست، اما برخی دیگر مثل ثبوت عام یا ظرف مطلق ثبوت واقعیات خارجی و ظرف ثبوت عقلی محکیات، توجیه‌پذیرند. به نظر می‌رسد «نفس الشی» دقیق‌ترین و جامع‌ترین تفسیری است که قابلیت تبیین صدق و کذب هر نوع گزاره معرفتی را دارد.

چکیده ندارد.

به طور کلی در بررسی وتحقیق در مسئله حدوث یا قدم عالم چهار قول اساسی توسط فیلسوفان و متکلمان مطرح شده است، که ما به طور مختصر بر آنها اشاره می کنیم: قول اول که قائلین آن متکلمان می باشند و آن حدوث زمانی عالم است. و حدوث زمانی در نظر آنها، مسبوق بودن وجود یک شیء بر عدم زمانی آن است. این نظر از طرف حکماء مردود شمرده شده است. قول دیگری که قول عموم حکماء است حدوث ذاتی عالم می باشد، در نظر آنها حدوث ذاتی، مسبوق بودن ذات یک شیء بر عدم خودش می باشد. محکم ترین دلیل حکماء بر این قول از راه فیض دائم واجب الوجود است. قول سومی که در این مسئله ارائه شده ، قول به حادث دهری عالم است که توسط حکیم میرداماد مطرح شده است. او پس از اثبات وعاء دهر می گوید: نزاع در مسأله حدوث و قدم نمی تواند حدوث ذاتی باشد به دو جهت: اول اینکه حدوث ذاتی متفق علیه در بین حکماء است و دیگر اینکه این نوع حدوث در مرتبه عقل است نه در خارج؛ و همچنین حدوث زمانی نیز نمی تواند محل نزاع باشد، زیرا خود زمان جزئی از عالم است و نمی تواند متصف به حدوث یا قدم زمانی باشد. بنابراین وقتی که محل نزاع نتوانست حدوث ذاتی یا حدوث زمانی باشد پس نتیجه گرفته می شود که حریم نزاع حدوث دهری است. و در نظر میرداماد این نوع حدوث است که مشکل ربط حادث به قدیم را حل می کند.نظر دیگری که در این مسئله ارائه شده قول به حدوث زمانی عالم است که توسط صدرالمتألهین بر مبنای حرکت جوهری مطرح شده است. او معتقد است که جهان مجموعه ای است اعتباری نه حقیقی، زیرا اجزای آن در کنار هم حضور بالفعل ندارند، و چون این مجموعه حقیقی نیست متصف به هیچ حکم حقیقی نخواهد بود. بنابراین صفت «حادث» را باید به تک تک اجزای جهان در هر لحظه نسبت داد نه به کل جهان؛ و در نتیجه جهان های حادث خواهیم داشت نه یک جهان حادث. و اگر گفته شود جهان حادث است، به صورت کل استغراقی صحیح است نه کل مجموعی. با توجه بر مقایسه ای که ما در خاتمه این رساله بین مبانی و دیدگاه های میرداماد و ملاصدرا انجام دادیم به نظر می رسد که مبانی ملاصدرا در جهان شناسی محکم تر از مبانی میرداماد است ودیدگاه او بردیدگاه میرداماد ترجیح دارد.