جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ملال برای هایدگر یکی از احوال بنیادین انسان است، اما به چه معنا؟ انسان برای اینکه انسانی اصیل باشد باید انتخاب کند که به دغدغه‌ها و پرسش‌های بنیادین وجودی‌اش بپردازد. این‌کار، به عقیدۀ هایدگر، از طریق یک رخداد روی می‌دهد. آن رخداد را هایدگر یک حال بنیادین می‌نامد که در طی آن پرسش وجود برای انسان به‌عنوان یک دغدغۀ اساسی و نه یک تفریح سرسری مطرح می‌گردد. هایدگر در «هستی و زمان» و در کتاب «مفاهیم بنیادین مابعدالطبیعیه»، از احوالات مختلف بنیادین سخن می‌گوید که یکی از آن‌ها ملال است. به‌نحو کلی، ملال یک حالت عمیق و بنیادین خستگی و کلافگی از این است که چرا همه‌چیز سر جایش است؟ چرا هیچ‌چیز هیچ مشکلی ندارد؟ هایدگر می‌گوید اساسا امکان فلسفه‌ورزی و امکان پرسش از وجود، تنها از طریق احوال بنیادین و استمرار آن تحقق می‌یابد. اما چگونه می‌توان این احوال بنیادین را بیرون کشید و کجا باید حال بنیادین را بیدار کرد؟ آیا اساسا حال‌مندی بنیادین یک امر فرا خواندنی است یا باید بر ما مستولی شود؟ و چگونه می‌توان حال‌مندی بنیادین را از احوال عادی تمیز و تشخیص داد؟ این‌ها بخشی از سوالاتی است که هایدگر قصد دارد در این کتاب به آن‌ها بپردازد. به حق می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های هایدگر در فلسفه بحث احوال بنیادین است. به گفته‌ی خودش، همۀ فلاسفه تا پیش از او از چنین احوالی صحبت کرده بودند اما کسی به تحلیل آن‌ها نپرداخته بود. به واقع کتاب «ملال» را می‌توان بحثی جذاب، خیره‌کننده، دقیق و نو دربارۀ آن احوال عجیبی که احتمالا همۀ ما آن را تجربه کرده‌ایم، خواند.

این کتاب حاوی درس گفتارهای مارتین‌هایدگر فیلسوف آلمانی در نیمسال زمستانی "52-1951" و ترم تابستانی 1952 است درباره‌ی آسیب‌شناسی تفکر، یادآوری ساحت وجودی انسان و کیفیت تفکر در زندگی امروز او در زمانه‌ی حاضر. در بخشی از کتاب، نویسنده مساله‌ی هستی را در پیوند با متافیزیک خواست نیچه و با توجه به خواستگاه‌های فلسفی آن در نزد فیلسوفان پیش از سقراط، به بحث می‌گذارد و به ماهیت تفکر اشاره می‌کند. او معتقد است که انسان امروزی بیش از هرچیز به تصور سطحی از امور اکتفا می‌کند که به معنای واقعی کلمه فکر نمی‌کند و البته باید با وجود تفکرگریزی امروز، خود را در راه تفکر قرار می‌دهد. از نظر او با استفاده به برخی سخنان نیچه می‌توان گفت که اراده‌ی انسان، خواهان جاودانگی خویش است و این امر درعصر مدرن به این شکل خود را می‌نمایاند که انسان به واسطه‌ی آن، قصد حفظ هرچه بیش‌تر خود و اعمال نیروی خویش را دارد. گفتنی است پرسش از نفس امر تفکر، علم، تکنیک، هم‌چنین متافیزیک از دغدغه‌های اصلی هایدگر در دوران متاخر و تفکر وی و موضوع برخی از درس‌ گفتارهای او بوده است که در این کتاب، پرسش از ذات تکنیک، بار دیگر مطرح می‌شود و آن تلاش برای دریافتن ماهیت تکنیک، نقد و آسیب‌شناسی ساحت وجودی انسان در عصر تکنولوژی است.

«مفهوم زمان» یک سخنرانی هایدگر در سال ۱۹۲۴ بود که بعدها با تغییر و ویرایش به صورت کتاب درآمد و آن را کلید ورود به بحث‌های گسترده‌ی کتاب هستی و زمان و جوانه‌ی دریافت‌های منسجم‌تر بعدی او دانسته‌اند. «باریکه‌راه مزرعه» داستان‌واره‌ای از هایدگر است که باز هم دغدغه‌ی «زمان» و «ابدیت» را در آن به خوبی می‌بینیم. شرح دو دیدار هایدگر با اورتگا یی گاست فیلسوف معروف اسپانیایی از نوشته‌های خواندنی اوست. از شعرهای هایدگر تاکنون جز چند نمونه‌ی معدود از زبان‌های غیرآلمانی، ترجمه‌ای فارسی نداشته‌ایم و در این کتاب برخی از آن‌ها را می‌خوانیم که هرچند به نیرومندی فلسفه‌ی او نباشد بارقه‌ای از آن فلسفه را می‌تابانند.

«مفهوم زمان» یک سخنرانی هایدگر در سال ۱۹۲۴ بود که بعدها با تغییر و ویرایش به صورت کتاب درآمد و آن را کلید ورود به بحث‌های گسترده‌ی کتاب هستی و زمان و جوانه‌ی دریافت‌های منسجم‌تر بعدی او دانسته‌اند. «باریکه‌راه مزرعه» داستان‌واره‌ای از هایدگر است که باز هم دغدغه‌ی «زمان» و «ابدیت» را در آن به خوبی می‌بینیم. شرح دو دیدار هایدگر با اورتگا یی گاست فیلسوف معروف اسپانیایی از نوشته‌های خواندنی اوست. از شعرهای هایدگر تاکنون جز چند نمونه‌ی معدود از زبان‌های غیرآلمانی، ترجمه‌ای فارسی نداشته‌ایم و در این کتاب برخی از آن‌ها را می‌خوانیم که هرچند به نیرومندی فلسفه‌ی او نباشد بارقه‌ای از آن فلسفه را می‌تابانند.

ملال برای هایدگر یکی از احوال بنیادین انسان است، اما به چه معنا؟ انسان برای اینکه انسانی اصیل باشد باید انتخاب کند که به دغدغه‌ها و پرسش‌های بنیادین وجودی‌اش بپردازد. این‌کار، به عقیدۀ هایدگر، از طریق یک رخداد روی می‌دهد. آن رخداد را هایدگر یک حال بنیادین می‌نامد که در طی آن پرسش وجود برای انسان به‌عنوان یک دغدغۀ اساسی و نه یک تفریح سرسری مطرح می‌گردد. هایدگر در «هستی و زمان» و در کتاب «مفاهیم بنیادین مابعدالطبیعیه»، از احوالات مختلف بنیادین سخن می‌گوید که یکی از آن‌ها ملال است. به‌نحو کلی، ملال یک حالت عمیق و بنیادین خستگی و کلافگی از این است که چرا همه‌چیز سر جایش است؟ چرا هیچ‌چیز هیچ مشکلی ندارد؟ هایدگر می‌گوید اساسا امکان فلسفه‌ورزی و امکان پرسش از وجود، تنها از طریق احوال بنیادین و استمرار آن تحقق می‌یابد. اما چگونه می‌توان این احوال بنیادین را بیرون کشید و کجا باید حال بنیادین را بیدار کرد؟ آیا اساسا حال‌مندی بنیادین یک امر فرا خواندنی است یا باید بر ما مستولی شود؟ و چگونه می‌توان حال‌مندی بنیادین را از احوال عادی تمیز و تشخیص داد؟ این‌ها بخشی از سوالاتی است که هایدگر قصد دارد در این کتاب به آن‌ها بپردازد. به حق می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های هایدگر در فلسفه بحث احوال بنیادین است. به گفته‌ی خودش، همۀ فلاسفه تا پیش از او از چنین احوالی صحبت کرده بودند اما کسی به تحلیل آن‌ها نپرداخته بود. به واقع کتاب «ملال» را می‌توان بحثی جذاب، خیره‌کننده، دقیق و نو دربارۀ آن احوال عجیبی که احتمالا همۀ ما آن را تجربه کرده‌ایم، خواند.

این کتاب حاوی درس گفتارهای مارتین‌هایدگر فیلسوف آلمانی در نیمسال زمستانی "52-1951" و ترم تابستانی 1952 است درباره‌ی آسیب‌شناسی تفکر، یادآوری ساحت وجودی انسان و کیفیت تفکر در زندگی امروز او در زمانه‌ی حاضر. در بخشی از کتاب، نویسنده مساله‌ی هستی را در پیوند با متافیزیک خواست نیچه و با توجه به خواستگاه‌های فلسفی آن در نزد فیلسوفان پیش از سقراط، به بحث می‌گذارد و به ماهیت تفکر اشاره می‌کند. او معتقد است که انسان امروزی بیش از هرچیز به تصور سطحی از امور اکتفا می‌کند که به معنای واقعی کلمه فکر نمی‌کند و البته باید با وجود تفکرگریزی امروز، خود را در راه تفکر قرار می‌دهد. از نظر او با استفاده به برخی سخنان نیچه می‌توان گفت که اراده‌ی انسان، خواهان جاودانگی خویش است و این امر درعصر مدرن به این شکل خود را می‌نمایاند که انسان به واسطه‌ی آن، قصد حفظ هرچه بیش‌تر خود و اعمال نیروی خویش را دارد. گفتنی است پرسش از نفس امر تفکر، علم، تکنیک، هم‌چنین متافیزیک از دغدغه‌های اصلی هایدگر در دوران متاخر و تفکر وی و موضوع برخی از درس‌ گفتارهای او بوده است که در این کتاب، پرسش از ذات تکنیک، بار دیگر مطرح می‌شود و آن تلاش برای دریافتن ماهیت تکنیک، نقد و آسیب‌شناسی ساحت وجودی انسان در عصر تکنولوژی است.

این کتاب دو بخش دارد: بخش نخست، خطابه ی یادبود، در بزرگداشت آهنگساز آلمانی، ( کنرادین کروتسر )، که ( هایدگر ) آن را برای مخاطبان عام ایراد کرده است و یک مکالمه ی سه نفره یا گفتگو که طی آن ، همان موضوع مطرح شده در بخش خطا به شکلی تخصصی تر و عمیق تر بسط داده می شود. این مکالمه ها از میان مجموعه یادداشت های گسترده تری که هایدگر آن ها را در کالبد گفتگویی بین سه شخصیت راهنما، دانشمند و محقق در خلال سال های 1944-1945 به نگارش درآورده، استخراج شده است.

هایدگر بر آن است که وقتی فلسفه قرون وسطی و فلسفه عصر جدید ماهیت یونانی لوگوس و نوس را بنا به مفهومی که از ratio دارند توضیح می‌دهند با این توضیح به جای آن که روشن کنند در ظلمت فرومی‌برند. «روشنگری برآمدگاه ذاتی تفکر را تاریک می‌کند.» هیچ چیز مرموزی در کار نیست. آنچه را هایدگر در باب فراخوانش یا ندای امر اندیشیدنی می‌گوید، چه درست باشد چه نادرست، به درستی نفهمیده‌ایم اگر گمان بریم که از نوعی وحی و الهام حکایت دارد. مسئله بسی ساده‌تر از آنی است که، مثلاً، آدرنو در قطعه نقل شده تصویرش می‌کند. هنوز ندای «بازگشت به سوی خود چیزها» در حضور امر حاضر به گوش می‌رسد. هایدگر هنوز پدیدارشناس است و بلکه تلویحا می‌رساند که پدیدارشناسی ریشه در یونان باستان، ریشه در الثیا یا نامستوری، ریشه در لوگوس و نوس و امر حاضر، حضور امر حاضر دارد. در حقیقت «بازگشت به سوی خود چیزها»، که شعار مدرسه پدیدارشناسی هوسرل بود، انتشار جنجال‌برانگیز هستی و زمان که حتی تا به امروز در میان آثار پدیدارشناسان شاهکاری یگانه و طرفه به حساب می‌آید، انتشار تاریخ و آگاهی طبقاتی که شاید قوی‌ترین و محکم‌ترین تحلیل فلسفی نظریه‌های اقتصادی مارکسیستی باشد و بالاخره تلاش‌های نظری و عملی رزا لوکسمبورگ و بعدها تأسیس مکتب فرانکفورت و رخدادهای دیگر در هنر، تئاتر، سینما و ادبیات در زمان جمهوری وایمار، به لحاظ مقاصد و غایات، مشترکات شگفت‌انگیزی داشتند که مشکل می‌توان آن‌ها را به نوعی همقرانی تصادفی نسبت داد. مارکس بالاخره فلسفه را به انقلاب اکتبر کشانده بود.

هایدگر بر آن است که وقتی فلسفه قرون وسطی و فلسفه عصر جدید ماهیت یونانی لوگوس و نوس را بنا به مفهومی که از ratio دارند توضیح می‌دهند با این توضیح به جای آن که روشن کنند در ظلمت فرومی‌برند. «روشنگری برآمدگاه ذاتی تفکر را تاریک می‌کند.» هیچ چیز مرموزی در کار نیست. آنچه را هایدگر در باب فراخوانش یا ندای امر اندیشیدنی می‌گوید، چه درست باشد چه نادرست، به درستی نفهمیده‌ایم اگر گمان بریم که از نوعی وحی و الهام حکایت دارد. مسئله بسی ساده‌تر از آنی است که، مثلاً، آدرنو در قطعه نقل شده تصویرش می‌کند. هنوز ندای «بازگشت به سوی خود چیزها» در حضور امر حاضر به گوش می‌رسد. هایدگر هنوز پدیدارشناس است و بلکه تلویحا می‌رساند که پدیدارشناسی ریشه در یونان باستان، ریشه در الثیا یا نامستوری، ریشه در لوگوس و نوس و امر حاضر، حضور امر حاضر دارد. در حقیقت «بازگشت به سوی خود چیزها»، که شعار مدرسه پدیدارشناسی هوسرل بود، انتشار جنجال‌برانگیز هستی و زمان که حتی تا به امروز در میان آثار پدیدارشناسان شاهکاری یگانه و طرفه به حساب می‌آید، انتشار تاریخ و آگاهی طبقاتی که شاید قوی‌ترین و محکم‌ترین تحلیل فلسفی نظریه‌های اقتصادی مارکسیستی باشد و بالاخره تلاش‌های نظری و عملی رزا لوکسمبورگ و بعدها تأسیس مکتب فرانکفورت و رخدادهای دیگر در هنر، تئاتر، سینما و ادبیات در زمان جمهوری وایمار، به لحاظ مقاصد و غایات، مشترکات شگفت‌انگیزی داشتند که مشکل می‌توان آن‌ها را به نوعی همقرانی تصادفی نسبت داد. مارکس بالاخره فلسفه را به انقلاب اکتبر کشانده بود.