جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله به بررسی و نقد جریان الحاد جدید پرداخته شده است. در این بررسی، ضمن بیان کلیدی‌ترین مفاهیم و اصطلاحات لازم برای ورود به چنین مباحثی، نشان داده‌ایم که چهر‌ه‌های سرشناس آن که در واقع پرچم‌داران آن قلمداد شده‌اند، یعنی داکینز، دنت، هریس و هیچنز، با تکیه بی‌چون‌و‌ چرا بر «طبیعت‌گرایی» که به راستی جهان‌بینی الحاد جدید را تشکیل می‌دهد و به دنبال آن مبنا قرار دادن نظریه فرگشت و انتخاب طبیعی، دین و باورهای دینی را مورد حمله شدید قرار می‌دهند. از این رو است که می‌توان این جریان را به جای «الحاد جدید»، «دین‌ستیزی جدید» نام نهاد. آنها در این هجوم سرسختانه خود، از یک‌سوی برداشت‌هایی سطحی و عامیانه از دین و تاریخ ادیان و کتاب‌های مقدس ادیان را منظر نگاه خود قرار می‌دهند و به عنوان حربه علیه باورهای دینی از آن بهره‌ می‌گیرند و در واقع خود نیز برداشتی سطحی از دین و باورهای دینی دارند و از دیگر سوی با مخاطب قرار دادن عامه مردم (منظور کسانی که اهل فلسفه و الاهیات نیستند) نه به نقد فلسفی و الاهیاتی مبانی دینی مومنان می‌پردازند و نه هیچ‌گاه تکیه‌گاه‌ها و مبانی خود را به محک اثبات و نفی‌های فلسفی می‌برند. در این رساله هرچند به مناسبت‌های گوناگون از هر چهار نفر اصلی جریان الحاد جدید نام برده‌ایم، از آن‌جا که تنها دو نفر از آنها، داکینز و دنت، کوشیده‌اند به زعم خود به گونه‌ای علمی با دین و باورهای دینی درگیر شوند و همه منتقدان نیز اساساً بر این دو نفر تمرکز و تکیه دارند، ما نیز نقدهای خود را عمدتاً‌ بر اندیشه‌های آنها معطوف داشته‌ایم. در نقد خود کوشیده‌ایم بر اموری مانند طبیعت‌گرایی، تعارض علم و دین، تقلیل‌گرایی، خلط‌و‌التباس‌هایی که آگاهانه و به عنوان مغالطه به کار برده‌اند، مانند استفاده از مغالطه منشأ، یا خطاهایی که ناآگانه و به عنوان پارادایم فکری و روشی مرتکب شده‌اند، تمرکز کنیم. در این نقدها نشان داده‌ایم که آنها دچار نوعی تقلیل‌گرایی افراطی هم در جهان‌بینی و هم در روش شده‌اند و همین امر خطاهایی گران را در پی داشته است.

در این رساله به رابطه خطابه و فرونسیس پرداختیم.بعد از بررسی نحوه ی چگونگی این نسبت از خلال رویکرد مفهومی و رویکرد تاریخی این نتایج حاصل شد: خطابه یا آن طور که نشان داده شده است، خطابه- جدل به عنوان روش و ابزار حکمت عملی برای نیل به غایت قصوای حکمت عملی، یعنی سعادت، از طریق مشارکت در حصول غایات میانی چون قانون (نوموس) نقش آفرینی می‌کند. تمرکز اصلی فن خطابه برای مشارکت در حصول غایات حکمت عملی توجه به مفهوم اقناع است؛ اما اقناعی که نه به هر طریقی حاصل آید و نه برای نیل به هر هدف سودجویانه‌ای مورد استفاده قرار گیرد؛ بلکه آن اقناع که بر مبنای اصول اخلاقی و عقلانی قوام می‌یابد و برای نیل به خیر اعلا ( سعادت ) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برنامه اسطوره‌زدایی رودلف بولتمان از عهد جدید یکی از نقاط عطف الاهیات مسیحی در عصر حاضر به حساب می‌آید و واکنش‌های مثبت و منفی زیادی را در میان متکلمان و الاهیدانان مسیحی برانگیخته است. اهمیت این برنامه تا آن حد است که برخی الاهیدانان، آن را حاکم بر اروپای بعد از جنگ جهانی دوم می‌دانند. این رساله به نقد و بررسی این برنامه الاهیاتی اختصاص یافته است. در مقدمه این رساله به طور مختصر، درباره بولتمان، زندگی و اهمیت او و نیز سابقه تألیف و ترجمه درباره وی به زبان فارسی توضیح داده شده است. در فصل‌های اصلی رساله به ترتیب تعریف بولتمان از اسطوره، وجود اسطوره در عهد جدید، ضرورت اسطوره‌زدایی، روش اسطوره‌زدایی و نتیجه اسطوره‌زدایی به طور جداگانه، مورد بررسی، تحلیل و نقد قرار گرفته است.در هر مورد، ابتدا دیدگاه بولتمان طرح شده و در ادامه انتقادات منتقدان او بیان شده و در نهایت، دیدگاه بولتمان با کمک دیدگاه اکثریت متخصصان و اهل فن در حوزه مربوطه، مورد نقد قرار گرفته است. از آنجا که مدعیات بولتمان در برنامه اسطوره‌زدایی به حوزه‌های مختلفی از جمله اسطوره‌شناسی، فلسفه ذهن، هرمنوتیک و تفسیر، الاهیات و ... مربوط می‌شود، لذا در هر مرحله از آراء اندیشمندان حوزه مربوطه برای نقد دیدگاه بولتمان کمک گرفته شده و میزان قابل دفاع بودن دیدگاه وی و نیز میزان وارد بودن انتقاد منتقدان بر این دیدگاه، تعیین شده است.

رساله حاضر، در زمینه فلسفه اخلاق، به تبیین و بررسی تئوری هنجاری‌ای پرداخته است که در طول تاریخ پرفراز و نشیبش، از اهمیت به سزایی برخوردار می‌باشد. اخلاق فضیلت‌مدار، که به دلیل فضیلت محوری‌اش از دو تئوری معروف سودگروی و وظیفه‌گروی متمایز می گردد، با تأکید بر فضایل و معرفی شکوفایی نفس به عنوان غایت اخلاق، بر آن است تا راه‌حلی برای بسیاری از معماهای اخلاقی ارائه کند. جایگاه جغرافیایی اخلاق فضیلت، به انضمام سیر تاریخی آن از عهد سقراط تا عصر حاضر، از تدوین تا ترویج و از افول تا احیاء، به همراه نقش حکیمان مسلمان در تفسیر آن، از جمله مباحثی است که در این رساله مورد بررسی قرار گرفته است. وجودشناسی و معرفت‌شناسی فضایل از جمله مباحث این رساله است. در این رابطه نظریه عینی‌گروی و مطلق‌گرایی مورد دفاع قرار گرفته است. گرچه این باور از سوی همه نظریه‌پردازان فضیلت مورد تأیید واقع نشده است، چنانکه افرادی مانند فوت را می‌توان در زمره ذهنی‌گرایان و مک‌اینتایر و پینکافس را در گروه نسبی‌گرایان قرار داد. شرایط فضیلت‌مندانه بودن فعل چیست؟ نقش آگاهی و اختیار در این رابطه چه می‌باشد؟ آیا مسئولیت اخلاقی در این تئوری جایگاهی دارد؟ آیا نقش شرایط پیشینی‌ای مانند عقاید، شخصیت، امیال و... از نظر مفسرین این تئوری مورد غفلت واقع شده است؟ در ضمن پاسخ به این پرسشها، در کنار نظریه ارسطو و پیروانش در تأیید مسئولیت فاعل اخلاقی، به دیدگاه برتارد ویلیامز اشاره شده است که با وضع واژه خوش‌شانسی، وضعیت اخلاقی را بیش از آنکه معلول تصمیم‌گیری و اراده بداند، متعلق خوش‌شانسی و بدشانسی می‌پندارد، تا آنکه سرانجام با معرفی شرمساری به عنوان نشانه اخلاقی بودن فرد، این واژه را جایگزین مسئولیت می‌نماید. توان فاعل اخلاقی نسبت به اکتساب فضایل و رذایل، نقش کلیدی فضیلت و انگیزه به عنوان دیگر شرایط، مورد تأیید ارسطو و پیروان اوست. و بالاخره اخلاق فضیلت، به‌رغم نقاط قوتش، از دو منظر دینی و غیردینی مورد انتقاد واقع شده است که برخی از آن کاستی‌ها مورد تأیید و بعضی مورد تردید قرار گرفته‌اند. در این رابطه ناموجه بودن انحصار سعادت به زندگی فضیلت‌مندانه و عدم توجه به سعادت اخروی و در نتیجه نپرداختن به نیت و انگیزه الهی، از جمله ایرادات دینی است که فقدان آنها در اخلاق فضیلت ارسطویی، از جامعیت آن کاسته است. سکوت اخلاق فضیلت درباره مفهوم عمل صحیح، فقدان قوانین اخلاقی، تعارض فضایل و دشواری شناخت فاعل فضیلت‌مند و ... از جمله ایرادات غیر دینی است.

اگر جعل معنای زندگی را به این معنا در نظر بگیریم که معنایی عینی برای زندگی وجود ندارد و انسان خود به زندگی معنا می بخشد (ذهنی گرایی)، آنگاه مساله‌ی پژوهش حاضر شناسایی مهمترین مبانی دیدگاه جعل معنای زندگی (مشخصا نظریه ریچارد تیلور و دیوید ویگنز) و نیز تحلیل و ارزیابی آنها با تاکید برتفکر دینی خواهد شد. از خلال بررسی دیدگاه این دو فیلسوف دو گونه نظریه‌ی جعل معنای زندگی بدست می‌آید؛ جعل تمام عیارتیلور، با نفی ارزش و معنای واقعی، سرچشمه معنا را انسان می‌داند. ویگنز با نقد رویکرد ذهنی‌گرای تیلور معنای زندگی را ترکیبی از امری مکشوف و کوشش صاحب زندگی می‌داند(جعل محدود). وی این دیدگاه را بر پایۀ نوعی نگاه پدیدارشناسانه به اخلاق، بنا می‌سازد که به موجب آن ارزش اخلاقی نه کاملا مستقل از سوژه و علایق و حساسیت های آن است نه بریده از واقعیت. حساسیت های انسانی در محدوده ی زبان اخلاق تاثیرگذار بوده، توافق بر آنها معنای احکام اخلاقی را تثبیت می‌نمایند لکن صدق احکام اخلاقی مبتنی بر واقعیت است. در مواردی که علایق و حساسیت های انسان با جهان سازگار گردد و منظر انسانی پرده از ویژگیهای عینی بردارد، می توان گفت معنا امری مکشوف – مجعول است در غیر این صورت، حساسیت ها و علایق، تا حد زیادی تعیین کننده ی ارزش و معنا می‌گردند؛ در این موارد به جعل (ذهنی گرایی معقول) و نه تعهدی معلق آنگونه که جعل تمام عیار تیلور می‌گوید، روی می‌آوریم. این پژوهش با تبیین اهم مبانی ارزش شناختی دیدگاه جعل، مهمترین چالشهای جعل گرایی تمام عیار را ناشی از ناواقع گرایی اخلاقی به عنوان مبنای اصلی این دیدگاه و مهمترین چالش جعل محدود را نسبیت گرایی اخلاقی می‌داند.

طرّاحی هوشمند، به عنوان ایده قائل به وجود طرح و تدبیر در پس شگفتی های طبیعت، شیوعی فراگیر در تاریخ اندیشه بشر داشته و مشاهده شگفتی های طبیعت همواره انسان را با این پرسش مواجه می کرده که آیا این ویژگی های غریب، دلالت بر وجود طرح و تدبیر و در نتیجه، طرّاح و مدبّر می نماید یا این که تنها یک تصادف کور منجر به شکل گیری چنین ویژگی هایی شده است؟ امروزه عنایت به این ایده، با توجّه به یافته های علوم جدید، به خصوص علوم زیستی و کیهان شناسی، افزایش نیز یافته است؛ به گونه ای که شاید بتوان درگیری در این حوزه را جدّی ترین نزاع معاصر میان متألّهین و ملحدین به حساب آورد. در طول تاریخ اندیشه بشر، نقض و ابرامات بسیاری ناظر به ایده طرّاحی هوشمند روی داده و از این میان، یکی از متأخّرترین و جدّی ترین انتقادهای مطرح بر این ایده، متعلّق به الیوت سابر -فیلسوف علم مشهور معاصر- است. سابر، طرّاحی هوشمند را واجد شرط آزمون-پذیری و در نتیجه ورود به عرصه علمی و تحقیقاتی نمی داند. او در اثبات این مدّعا، طریقی جدید نسبت به راه متعارف تجربه گرایان را پیموده و حتّی در این مسیر با پاسخ به برخی از انتقادات جدّیِ تاریخی به برهان طرّاحی هوشمند، به انتقاد اصلی خود منتقل می شود. اگر بتوان با ارائه تقریری قیاسی از برهان طرّاحی هوشمند، ضرورت وجود طرّاح هوشمند را نشان داد، پاسخی مبنایی و شکننده به موضع سابر داده شده است. همچنین، ارائه تقریر احتمالاتی معتبر و مبرّای از انتقادهای سابر می تواند پاسخی دیگر به رویکرد و مواضع او در نظر گرفته شود. علاوه بر این دو، طبیعت گرایی روش شناختی و داروینیسم، به عنوان ارکان موضع ایجابی سابر در قبال طرّاحی هوشمند، با مشکلات و ایراداتی مواجه هستند که توجّه به این اِشکالات، آنها را از جایگاهی که سابر برای آنها قائل است، به زیر خواهند کشید. به نظر می رسد با توجّه به آموزه های حکمت اسلامی و استفاده از تلاش های معاصر در این زمینه، می توان ایده های سابر را در مواضع یاد شده به چالش کشید.

چکیدهاین پایان‌نامه، نقش تخیل در معرفت‌شناسی اخلاقی را بررسی می‌کند و در این رابطه بر آراء آیریس مرداک بیش از بقیه تکیه دارد.اختلاف فیلسوفان درباره راه شناخت گزاره‌های اخلاقی، دیدگاه‌های مختلفی را شکل داده است. احساس‌گرایان، عقل‌گرایان، شهودگرایان و ... روش‌های مختلفی را برای شناخت گزاره‌های اخلاقی مطرح کرده‌اند.برخی از فیلسوفان اخلاق، تخیل را به عنوان راه رسیدن به گزاره‌های اخلاقی پذیرفته‌اند. از جمله دیدگاه ناظر آرمانی، دیدگاه قاعده طلایی، دیدگاه همدلی و دیدگاه مرداک که هرکدام به نوعی از قوه تخیل بهره می‌برند. مرداک برای تخیل ارزش ویژه‌ای قائل است و آن را در معرفت‌شناسی اخلاقی دخیل می‌داند. از منظر مرداک تخیل می‌تواند آدمی را در رسیدن به شناخت صحیح گزاره‌های اخلاقی کمک نماید. مرداک برای تبیین نقش تخیل در معرفت‌شناسی اخلاقی، از عناصری که وابسته به آن هست مدد می‌جوید. عناصری مانند خاص گرایی، حساسیت اخلاقی، همدلی و عشق و دوستی. به‌طوری که این عناصر می‌تواند توانایی برای تخیل ایجاد کند که آدمی را به معرفت واقعی برساند.کلید واژه: معرفت‌شناسی اخلاقی، تخیل، مرداک، حساسیت اخلاقی، همدلی.

متن حاضر از دو بخش تشکیل شده است. مسأله بخش اول ترجمة سه فصل اول کتاب Introducing persons نوشتة پیتر کاروترز استاد فلسفه در دانشگاه مریلند است. مباحث این سه فصل ذیل سه عنوان، مسأله اذهان دیگر؛ دوگانه‌انگاری: بدن و نفس؛ و اینهمانی و نفس، طرح شده‌اند. در فصل اول بحث بر سر آن است که آیا می‌توان وجود اذهان دیگر و حالات ذهنی خارج از خود را ثابت کرد؟ در فصل دوم بحث حول این محور است که دوگانه‌انگاری دکارتی (دوگانه‌انگاری حداکثری) چه استدلالی بر وجود دو جوهر متفاوت در جهان دارد؟ در فصل سوم این بحث طرح می‌شود که با فرض دوگانه‌بودن جوهری بدن و نفس آیا باید ملاک و معیاری برای اینهمانی یک نفس در دو حالت و دو وضعیت مفروض داشته باشیم؟ اگر چنین ملاک و معیاری وجود نداشته باشد چگونه می‌توان یک نفس را از نفس دیگر بازشناخت یا متمایز ساخت؟ در بخش دوم این نوشتار گزارشی از سه مبحث نفس از دیدگاه شیخ‌الرئیس ابوعلی‌سینا ارائه شده است. بنابراین با ارائه تعریفی از نفس که از دید وی «کمال اول برای جسم طبیعی آلی» است چهار دلیل بر اثبات وجود و دو دلیل بر تجرّد نفس، در قالب دو فصل بیان شده است. عناوین ادلۀ اثبات وجود نفس عبارتند از برهان انسانِ معلّق در هوا؛ برهان حرکت یا برهان طبیعی؛ برهان ادراک؛ و برهان وحدت نفس، در ادلة اثبات وجود نفس؛ و دو دلیل تجرّد نفس یکی از طریق بساطت صور معقول و دیگری از طریق عدم کَلال نفس در صورت کَلال و فرسودگی جسم است. در آخرین فصل این بخش، اشاره‌ای اجمالی به ارتباط بدن و نفس شده است از آن جهت که نفس در ادراک چه احتیاجی به بدن دارد. در نهایت، شیخ، مدرَکات را به محسوس، متخیّل، متوهّم و معقول، تقسیم می‌‌کند و بر آن است که حتی در ادراکات حسی نیز ادراک آن‌گاه صورت می‌گیرد که صورت محسوس، تجرید شود. در پایان، جمع‌بندی‌ای با اشاره به مباحث دو بخش (بخش ترجمه و بخش گزارش) ارائه شده است.

چکیده ندارد.

موضوع این رساله به طور مشخص، آرای هانا آرنت (1906-1975) فیلسوف معاصر آلمانی در باره‌ی«مسئله شر»است. سوال بنیادی در مورد مسئله شر این است که:«چرا انسان‌ها به جای عمل خیر،دست به اعمال شرورانه می‌زنند؟». آرنت در پاسخ به این سوال،دو اصطلاح«شر بنیادین» و «ابتذال شر» را مطرح می‌کند.او مفهوم نخست را در ارتباط با توتالیتاریسم،و«ابتذال شر» را در ارتباط با ماجرای آدولف آیشمان،طراح کشتار و جنایت علیه یهودیان در خلال جنگ جهانی دوم،پیش می‌کشد.آرنت تحلیل خود را فراتر می‌برد و آن را به مسائل قرن بیستم تعمیم می‌دهد.او ابتذال شر را،بر خلاف سنت فلسفی- الهیاتی پیش از خود،ناشی از بی‌فکری می‌داند.از این رو،در آثارش همواره به دنبال ارتباط مسئله شر با تفکر و داوری است.آرنت معتقد است که عدم توانایی در فکر کردن،موجب ناتوانی در داوری اخلاقی نیز می‌شود.هدف اصلی این رساله بررسی آرای آرنت درباره ارتباط میان توانایی‌های انسان درباره تفکر و داوری برای پیش‌گیری از اعمال شرورانه است.براین اساس،در آغاز،پس از نگاهی تاریخی به مسئله شر،به توتالیتاریسم ونسبت آن با شر بنیادین می‌پردازیم.سپس به مسئله آیشمان و شرایطی که آرنت ابتذال شر را مطرح می‌کند،خواهیم پرداخت و آن‌گاه ارتباط میان مسئله شر،تفکر و داوری را موضوع بررسی قرار می‌دهیم.سرانجام پس از بررسی آرای آرنت در این زمینه، به پیآمد نظریات او در زمینه اخلاق خواهیم پرداخت.