جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چگونگی مواجهه با «دیگری» و سپس نقش تعیین‌کننده آن در اتخاذ رویکرد میان‌فرهنگی، در میان فیلسوفان این حوزه اهمیتی انکار ناپذیر دارد. برنارد والدنفلس، فیلسوف میان‌فرهنگیِ معاصر، مواجهه با «دیگری» را نوعی مواجهه پارادوکسیکال می‌داند که می‌توان از آن به حضورِ امرِ غایب یاد کرد. این فیلسوف آلمانی، رویکردی حداکثری نسبت به مواجهه با «دیگری» را برگزیده و راه خود را از دیگران با بیانِ «امرِ بیگانه» به جای «دیگری» جدا کرده است. «امر بیگانه» در عینِ اینکه نفیِ سوژه نبوده و ریشه در «من» دارد، به هیچ عنوان قابل فروکاست به امری آشنا یا امرِ از آنِ من و یا قابل فروکاست به نظم پیشین نبوده و نیست. در واقع تبعات مهم نظریِ این نگرش با روش «پدیدارشناسیِ امر بیگانه» همسو با اقتضائات دنیای چند صدایی معاصر و زیست امروزی است و حتی نه امروز که در کل، حیات انسانی چیزی جز حرکت مدام در-میانِ امور نبوده و به سبب بدنمندیِ انسان چنین اقتضائی ممکن گردیده است. فلسفه میان‌فرهنگیِ والدنفلس، توجه به همین مسئله با همه نوآوری‌ها و حل مسائل پیشین با بنیانی نو و بدیع می‌باشد.

مقولۀ زمان یکی از بنیاد‌ی‌ترین مفاهیم فلسفی برای هر نظام اندیشگانی است و نحوۀ شرح و تبیین آن، یکی از شاکله‌ها‌ی آن نظام را صورت‌بندی می‌کند. فلسفۀ بلوخ شکلی خاص و بدیع از متافیزیک است که مصالح ‌آن از منابع گوناگون فراهم آمده و ‌در روشی «درهم‌آمیزانه» در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. بدون شناخت مفهوم و نقش مقولۀ زمان در فلسفۀ آرمان‌اندیشانۀ بلوخ، فهم نظام فکری او ناممکن است و ازآنجاکه او از معناها و نقش‌های مختلف زمان بهره می‌گیرد، باید برای فهم معنای این مقوله در اندیشه‌اش، به انواع توصیف‌های تاریخی‌ای توجه کرد که از این مقوله شده است. این نوشتار نشان می‌دهد مقولۀ زمان در فلسفۀ بلوخ، فقط شکلی از ترتیب خطی و سادۀ سه مؤلفۀ گذشته/حال/آینده نیست که برآمده از وقوع زنجیرۀ حوادث باشد. این سه ‌مؤلفه به‌گونه‌ای هم‌زمان حضور دارند و «سپهر واقعیت» را به یک واحد یکپارچه، اما گشوده، تبدیل می‌کنند که در روندی دیالکتیکی و غیرقطعی صیرورت دارد. این متافیزیک پویشی، مجموعه‌ای از روندهای کیهانی و تاریخی را رقم می‌زند که به تابع زمانی «نه-هنوز» وابسته هستند و یک «آرمان‌جای آیندگانی» را خواهند آفرید که عاری از زمان است. الزامات توصیفی و تبیینی این نوع «آرمان‌جای» که بر فلسفۀ زمان بلوخ تحمیل می‌شود، در کنار روش‌شناسی درهم‌آمیزانۀ او، نظریۀ زمانش را دچار ناسازگاری‌های درونی و عدم‌پایبندی به مبانی ماتریالیستی نظام فکری‌اش می‌کند که نمی‌تواند جنبۀ مثبت برای یک طرح‌وارۀ متافیزیکی/هستی‌شناختی باشد.

دین را چگونه باید فهمید و در عصری که متافیزیک بدنام شده است، چه جایگاهی باید برای دین قایل شد؟ عمدۀ پیش‌فرض‌های متافیزیکی‌ای که پشتیبان الهیات سنتی بوده‌اند دیگر پذیرفتنی نیستند، اما چندان روشن نیست که مفهوم «پایان متافیزیک» را چگونه باید فهمید یا این مفهوم چه تأثیراتی بر فهم ما از دین خواهد داشت. همچنین به نظر می‌رسد که اخیراً در حوزه‌ها و رشته‌های مختلفی مانند فلسفه، روانکاوی، تاریخ و مطالعات فرهنگی علاقه به امر قدسی و امر الوهی احیا شده است. در این کتاب، فیلسوفانی پیشگام در ایالات متحده و اروپا در عین حال که زوال متافیزیک را تبیین کرده‌اند، مجالی را نشان داده‌اند که این زوال برای ظهور فهمی غیر الهیاتی از دین گشوده است.