جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حاصل سخنان امام محمدباقر علیه السلام به جابربن‌ يزيد جعفي چنين بود: مؤمن در این دنیا مشغول مبارزه و کشتی ‌گرفتن با نفس است. گاه خداوند متعال توفیق می‌دهد و او بر نفسش غالب می‌شود و گاه نفس چیره می‌شود و او را زمین‌گیر می‌کند. خداوند متعال باز هم یاری می‌کند و مؤمن را به صحنة مبارزه بازمی‌گرداند تا با تصمیم جدی‌تر نبرد را از سر گیرد. این فرآيند تا پایان زندگی ادامه دارد. حضرت براي تقویت عزم و ارادة انسان براي مبارزه با نفس و دربارة لغزشگاه‌هایی هشدار داده‌اند که شیطان می‌تواند انسان را به ‌سوي آنها سوق دهد و به کمک هوای نفس موجب سقوط انسان شود. حضرت دربارة لغزش‌هایی که در گذشته از انسان سر زده است، فرمودند که باید پروندة گناهان را بازخوانی کرد و درصدد توبه و جبران آنها برآمد. فرض كلام امام علیه السلام، انسان مؤمن بود. کسی که ایمانش استوار است و وارد میدان مبارزه با نفس شده است، باید دقت کند تا شکست نخورد و بر نفس چيره شود. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که ايمان چيست؟ چه مؤلفه‌هایی دارد؟ چگونه به دست مي‌آيد و حفظ مي‌شود؟ البته بين ايمان و عمل رابطة تنگاتنگي برقرار است؛ اگر عملِ انسان درست باشد، یعنی از کارهاي حرام و خطا پرهيز کند و عملي را انجام دهد که رضای خداوند متعال را جلب مي‌کند، ایمان نیز استوار مي‌شود. از‌آنجاکه امام باقر علیه السلام در سخنانشان به اين مباحث تصريح نکرده‌اند، برای تکمیل بحث از روایتی علوی در نهج البلاغه بهره‌مند می‌شویم.

امام‌ محمدباقر علیه السلام پس از اشاره به فضيلت‌ها و مقام‌هايي كه خداي متعال براي انسان مقرر فرموده و راه‌هايي كه انسان را به اين كمالات مي‌رساند، به اين نكته توجه مي‌كنند كه اين‌ سفارش‌ها برای آينده است؛ در حال حاضر چه کنیم تا نزد خداوند محبوب باشیم؟ چه کنیم که وظایفمان را بهتر انجام دهیم و از شر شیطان محفوظ بمانیم؟ و گذشته‌هایمان را چگونه جبران كنیم؟ حضرت در ادامة مي‌فرمايند: پروندة گناهان گذشتة خود را بازخواني كن و در اين بازخواني، پشيماني راستين خود را از گناهان گذشته ابراز کن و بکوش بسیار استغفار كنی، و براي اينكه شايستة رحمت و عفو الهي شوي، سعي كن برنامه‌ات را تغيير دهي و به‌سوي خدا بروی؛ و براي اينكه در اين كار موفق شوي از دعا و مناجات در تاريكي شب‌ها غافل نشو. امام محمدباقر علیه السلام در اين زمينه مي‌فرمايند: «وَاسْتَرْجِعْ سَالِفَ الذُّنُوبِ بِشِدَّةِ النَّدَمِ وَكَثْرَةِ الِاسْتِغْفَارِ، وَتَعَرَّضْ لِلرَّحْمَةِ وَعَفْوِ اللَّهِ بِحُسْنِ الْمُرَاجَعَةِ، وَ‌اسْتَعِنْ عَلَى حُسْنِ الْمُرَاجَعَةِ بِخَالِصِ الدُّعَاءِ وَ‌الْمُنَاجَاةِ فِي الظُّلَمِ»؛ با پشيماني کامل و آمرزش‌طلبيِ بسيار از گناهان گذشته[ات] بازگرد و با بازگشتي شايسته [به درگاه خدا] خود را از رحمت و بخشش الهي برخوردار کن، و براي بازگشتِ شايسته، از دعاي خالصانه و مناجات در تاريکي‌ها کمک بگير.

معارف قرآن مجموعه کتاب هایی است که در آن ، علامه مصباح یزدی به دسته بندی موضوعی آیات قرآن کریم پرداخته اند و از جمله آثار ابتکاری و بدیع ایشان محسوب می شود . این کتاب بخش دوم از مجموعه مباحث معارف قرآن است که پس از بازنگری و تحقیق مجدد به صورت متن درسی برای واحد تدوین شده است . این کتاب پژوهشی در قلمرو مباحث جهان شناسی در قرآن است که در پنج فصل و شانزده درس تنظیم شده و به ارائه دیدگاه قرآن دریاب مسائل مربوط به کیهان ، پدیده های جوی ، زمینی ، موجودات عالم از قبیل فرشتگان ، جن و مسائل مربوط به عرش و کرسی می پردازد . قرآن و مسائل جهان شناختی عنوان فصل نخست این کتاب است که در آن به تبیین اهداف و نگرش ها درباره آیات جهان شناسی و شیوه صحیح مواجهه با آنها پرداخته شده است . فصل دوم به بحث آفرینش جهان اشاره دارد . پدیده های کیهانی و پدیده های جوی و نیز پدیده های زمینی و رابطه پدیده های زمینی با جوی از جمله موضوعاتی است که در فصل سوم این کتاب با عنوان « پدیده های جهان وحکمت آفرینش آنها ، آمده است . « فرشتگان" عنوان فصل چهارم این کتاب است که در آن به بیان اوصاف فرشتگان ، اختلاف به آنها و نوع و ماده خلقت ایشان و نیز وظایف و افعال آنها پرداخته شده است . « جن و شیطان » پنجمین فصل کتاب است که به توضیح وتشریح اوصاف و افعال فرشتگان ، ماده آفرینش جن و مفهوم شیطان و کارهای ابلیس و ... می پردازد . انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) این کتاب را در سال ۱۳۹۱ منتشر کرده است .

معارف قرآن مجموعه کتاب هایی است که در آن ، علامه مصباح یزدی به دسته بندی موضوعی آیات قرآن کریم پرداخته اند و از جمله آثار ابتکاری و بدیع ایشان محسوب می شود . این کتاب که جلد چهارم و پنجم از مجموعه معارف قرآن است ، پژوهشی است در قلمرو مسایل نبوت شناسی که پس از بازنگری و تحقیق مجدد ، در قالب متن درسی برای ۴ واحد آموزشی تدوین شده است . هدف اصلی کتاب ارائه دیدگاه قرآن کریم درباره مسائل مربوط به وحی ونبوت ، ونیز اوصاف ، وظایف و رسالت پیامبران ، و خاتمیت و امامت است . در بحث انسان شناسی به این نکته اشاره شده که شناخت حسی و شناخت عقلانی برای همه انسان ها عمومیت دارد . اما آیا این دوگونه شناخت برای تشخیص راه صحیح در مسیر سعادت ابدی و رسیدن به کمال نهایی ، کافی است ؟ اگر این آگاهیها بسنده نیست ، آیا خداوند انسان را در گمراهی و سرگردانی به خود واگذاشته یا به طریقی خاص ، خلأ این شناخت را پر کرده است ؟ اگر پاسخ مثبت است ، آن آگاهی چیست ؟ چه کسانی توان دریافت آن را دارند ؟ آیا این شناخت به دور از هرخطایی به مردم می رسد ؟ مردم چگونه می توانند صاحبان این آگاهی ، و ارتباط آنان با خدا را بشناسند ؟ با توجه به ختم نبوت وقطع این ارتباط ویژه ، هدایت مردم را چه کسانی برعهده دارند ؟ کتاب پیش رو که برای پاسخ به این پرسش های اساسی تدوین شده ، مباحث ذیل را در بردارد : مفهوم ، امکان و ضرورت وحی و نبوت ، اهدف و آثار نبوت و راه های اثبات آن ، مصونیت وحی و عصمت پیامبران ، وحدت دین الهی و لزوم ایمان به تمام پیامبران ، شرايع الهی و مشترکات و تمایزات آنها ، کثرت پیامبران و تفاوت مراتب آنان ، وظایف و مقامات پیامبران و اوصاف عمومی ایشان ، رفتار مردم با پیامبران ، سنت الهی در برخورد با اقوام پیامبران ، خاتمیت ، ضرورت ها و ویژگی های اسلام ، و امامت این کتاب از سوی انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) در ۶۹۶ صفحه در سال ۱۳۹۳ منتشر شده است .

معارف قرآن مجموعه کتاب هایی است که در آن ، علامه مصباح یزدی به دسته بندی موضوعی آیات قرآن کریم پرداخته اند و از جمله آثار ابتکاری و بدیع ایشان محسوب می شود . این کتاب بخش اول از مجموعه مباحث معارف قرآن است که پس از بازنگری و تحقیق مجدد ، به صورت متن درسی و برای ۳ واحد درسی تدوین شده است . در بخش خداشناسی که اولین بخش از درس های تفسیر موضوعی قرآن کریم است ، مباحث مهمی از این دست مورد بررسی قرار گرفته است . روش ارایه بحث در این کتاب که در ۳ فصل و نوزده درس تنظیم شده ، بر شیوه تفسیر موضوعی استوار است و در هریک از مسایل و موضوعات ، آیات قرآنی مربوط استخراج ، دسته بندی ، بررسی و تفسیر شده است . فصل اول این کتاب با عنوان « شناخت خدا » ، به مفهوم شناسی و اهمیت شناخت خدا ، شناخت خداوند در قرآن ، انواع معرفت و گرایش به خدا ، اقسام و مراتب خداشناسی ، حد شناخت حضوری و حصولی خداوند اختصاص یافته است . در فصل دوم کتاب با عنوان « توحید » به بیان مفهوم ، مراتب توحید ، ارزش مراتب توحید ، قرآن و استدلال بر توحید و اقسام توحید در اصطلاح فيلسوفان و متکلمان پرداخته شده است . در فصل سوم که به « افعال خداوند » اختصاص یافته موضوعاتی از قبیل خلق و تدبیر و رابطه آنها ، قلمرو خالقیت و تدبير الهی ، توحید افعال و اصل علیت ، فاعلیت خدا و سایر موجودات ، گستره قدرت ، مشیت و اراده خداوند ، قلمرو قدرت خداوند و امور محال ، قدرت خدا وافعال قبيح ، مراد از حسن و قبح و معیارآن ، بازخواست نشدن خداوند و راز آن ، هدف افعال الهی ، هدف از آفرینش جهان و انسان ، مراتب الهی با اشاره به علم ، کتاب ، اذن ، مشیت و اراده الهی ، مفهوم قضا و قدر و رابطه آنها ، انواع و گستره تقدیر و قضای الهی و جایگاه قضا در افعال الهی و اراده و اختیار انسان مورد بحث قرار میگیرد . چاپ دوم این کتاب به همت انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) در ۶۰۸ صفحه درسال ۱۳۹۴ منتشر شده است .

اين مقاله شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام به جابربن يزيد جعفي در باب اوصاف شيعيان واقعي. يكي ديگر از اين اوصاف، اجتناب از تأخير در انجام كار خير و پرهيز از تسويف است. تسويف يعني انسان كار امروز را به بعد موكول كند. يكي از ريشه‌هاي امروز و فردا كردن كارها، غفلت است. غفلت انسان را بكلي از انجام تكليف بازمي‌دارد. راز موفقيت انسان در زندگي و انجام موفق كارها، اجتناب از تسويف و غنيمت شمردن فرصت‌هاست. مانع ديگر، كاهلي و بي‌حالي در انجام كارهاي خير است. نتيجة اين نوع برخورد با انجام امور خير، قساوت قلب است. اهمال و سستي و سهل‌انگاري نيز از موانع شتاب در كار خير است. عمر انسان بسيار گذرا و كوتاه است؛ شايسته است همتي كنيم و از لحظات عمر خود بهره ببريم. بنابراين، اگر كسي بخواهد به فرمايش امام محمدباقر علیه السلام نزد خدا عزيز و محبوب باشد، بايد در كارهاي خير شتاب كند و گرفتار موانعي مانند تسويف، غفلت و سستي و كاهلي نشود.

اين متن شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام در باب اوصاف شيعيان واقعي به جابربن يزيد جعفي. يكي از اوصاف شيعيان واقعي، محبوب واقع شدن نزد خداي متعال با تزيين اعمال و كردار درست است. محبوب واقع شدن نزد ديگران ميلي است فطري كه خداي متعال در نهاد بشر قرار داده است. اگر انسان عظمت الهي و ارزش محبوب شدن نزد خداي متعال را درك كند، محبت ديگران نزد او رنگ مي‌بازد. البته جلب محبت ديگران از راه ادعاي ايمان، تقوا، انقلابي بودن، اهل عبادت از جمله حيله‌هايي است كه نمي‌توان به وسيله آنها نزد خدا نفوذ كرد. ازاين‌رو، صدق و درستي در كارها، يكي از راه‌هاي محبوب واقع شدن است. همچنين، راه ديگر محبوب واقع شدن، شتافتن براي انجام كار خيرا ست. اگر بخواهيم محبت پايدار خدا را به دست آوريم، بايد رفتارهايمان توجه ويژه خدا را جلب نمايد. اين مقاله به تفصيل به اين موضوع مي پردازد.

شرح الهیات شفا مجموعه درس‌گفتارهای آیت الله مصباح یزدی طی سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰ است که طی ۱۴۱ جلسه در مؤسسه “در راه حق” برای طلاب ارائه شده است. از این مجموعه تاکنون شرح مقاله اول تا پنجم در ۳ جلد تدوین و نگارش شده و توسط انتشارات مؤسسه آموزشی و پژهشی امام خمینی به چاپ رسیده است، و بقیه آن نیز در حال تدوین و نگارش است. مجموعه پیش‌رو دوره کامل صوتی این جلسات است که برای استفاده علاقمندان عرضه می‌شود.

اين مقال شرح و تفسيري است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام در توصيه به جابربن يزيد جعفي در باب اوصاف شيعيان واقعي. در اين فقره، آن حضرت مي‌فرمايد: «وَتَحَرَّزْ مِنْ إِبْلِيسَ بِالْخَوْفِ الصَّادِقِ، وَإِيَّاكَ وَالرَّجَاءَ الْكَاذِبَ فَإِنَّهُ يُوقِعُكَ فِي الْخَوْفِ الصَّادِقِ»؛ با ترس راستين از شيطان بپرهيز و مبادا اميدي دروغين ببندي، که گرفتار هراس واقعي مي‌شوي. يكي از اوصاف شيعيان واقعي خوف و رجاء صادق است؛ خوف حالتي ادراكي و انفعالي در انسان است كه آفرينش آن حكمتي دارد. اين ترس‌ها ناشي از گناه خود انسان است، نه ترس از خداي متعال؛ چرا كه خوف از عذاب الهي پايين‌ترين مرتبه خوف مؤمنان است. مؤمنان بر حسب مراتب ايمان و معرفتشان، خوف‌هاي ديگري هم دارند. ماننند خوف از خوار شدن در چشم خدا و محروم شدن از عنايات الهي، مثل «وَلاَيَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» (آل‌عمران: 77). يكي از كاركردهاي خوف از ضررهاي اخروي اين است كه انسان را در مقابل شيطان ايمن مي‌كند. اين مقال، به تفصيل پيرامون انواع خوف و رجاء و تفاوت آن با جبن بيان مي‌كند.

اين متن شرحي است بر وصاياي امام محمدباقر علیه السلام به جابر در باب اوصاف شيعيان واقعي. حضرت مي‌فرمايند: «وَاسْتَجْلِبْ نُورَ الْقَلْبِ بِدَوَامِ الْحُزْنِ»؛ و با اندوه پيوسته، نور دل را كسب كن. امام باقر علیه السلام در این عبارت به جابر می‌فرمایند: اگر مي‌خواهي قلبت نوراني شود، بر حزن مداومت کن. دربارة اين جمله مي‌توان پرسيد که قلب چیست؟ نور قلب به چه معناست؟ منظور از اينكه انسان باید هميشه حزن داشته باشد، چیست؟ از چه چیزی باید محزون بود؟ آیا هر حزن و ناراحتي‌اي مطلوب است؟ آیا اسلام حزن را می‌پسندد و می‌خواهد مردم هميشه غمگين و افسرده باشند يا مي‌خواهد مردم شاد و بانشاط باشند؟ و سرانجام رابطة بين حزن و نور قلب چيست؟ اين نوشتار درصدد پاسخ‌گويي به اين سؤالات مي‌باشد.