جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مقاله حاضر به بررسی موضوع خودشناسی از بعد عرفانی و فلسفی از دیدگاه شیخ شهاب‌الدین سهروردی و سورن کی‌یرکگارد با نگاهی مقایسه‌ای پرداخته می‌شود .کی‌یرکگارد معتقد است پرداختن به امور کلی و ماهیت اشیاء موجب شده که انسان از خویشتن را خویش غافل شود. شیخ اشراق نیز در آثار متعدد به خصوص در داستان‌های رمزی‌اش همواره به عوامل غفلت انسان از ذات خویش پرداخته است.آنچه کی‌یرکگارد به عنوان سیر اگزیستانس برای دست یافتن به «خودشناسی» در مراحل مختلف بیان می‌کند، او را بیش از همه به تعالیم عرفانی سهروردی نزدیک می‌کند؛ زیرا او دل سپردن به خداوند و کوشش توأم با ایمان و جدیت برای تحول در باطن را از مهم‌ترین ابزارهای خودشناسی معرفی می‌کند . البته در این خصوص تفاوت هایی با سهروردی دارد؛ زیرا در تفکر وی هیچ اعتقادی به استفاده از گزاره‌ها و تحلیل‌های عقلی البته از نوع عقل گرایی روشنگری ، در ارتباط با مسئله «خودشناسی» وجود ندارد؛ این درحالی است که سهروردی شیوۀ درست سیر به سوی حقیقت خود را استفاده از هر دو روش عقلی و عرفانی می‌داند که مکمل یکدیگرند.ضمن اینکه کی یرکگارد ایمان را فوق عقل می داند که البته این به معنای ایمان در مقابل و علیه عقل نیست .

محسن آزموده: هانا آرنت در جستاري پيرامون آشنايي آلماني‌ها با سورن كي‌يركگور، فيلسوف دانماركي از بي‌توجهي ايشان به اين شور بي‌پايان نوشته و او را چنين توصيف كرده است «در 43 سالگي در بيمارستاني در كپنهاك تنها و بي‌كس در گذشت. او در دوران زندگاني‌اش به شهرتي رسيد كه كم از انگشت‌نمايي نبود. رفتارهاي عجيب و غريب و شيوه زندگي‌اش به چشم عموم مردم دستاويزهايي براي رسوايي بود و تنها مدت‌ها بعد از درگذشت او بود كه تاثير انديشه‌هاي او رفته‌رفته احساس شد.» بايد اذعان كنيم كه غفلت فارسي‌زبانان از اين «نخستين فيلسوف اگزيستانسياليست» بارها بيش از آن چيزي است كه آرنت گفته است و تا سال‌ها ما تنها يك ترجمه قابل اعتنا از كتاب مهم او ترس و لرز (به همت عبدالكريم رشيديان) را داشتيم. به همين دليل است كه ترجمه قابل توجه كتاب ديگري از او، مفهوم آيروني، توسط صالح نجفي را بايد ارج نهاد. در نشستي كه هفته پيش در شهر كتاب مركزي به سبب انتشار اين كتاب با حضور مترجم، محسن ملكي ويراستار و علي معظمي پژوهشگر فلسفه از نشر مركز برگزار شد، درباره كتاب، انديشه‌هاي كي‌يركگور و معنايي كه كي‌يركگور از آيروني مراد مي‌كند و تصويري كه از سقراط عرضه مي‌دارد، مباحث بسيار ارزشمندي ارايه شد كه روايتي از آنها از نظر مي‌گذرد. در ابتداي نشست علي‌اصغر محمدخاني، معاون فرهنگي شهر كتاب گزارشي مختصر از آثار و انديشه‌هاي كي‌يركگور بيان كرد و برخي از مهم‌ترين آثار او را نام برد كه از آن ميان مي‌توان به اين عناوين اشاره كرد: يا اين يا آن، يادداشت‌هاي روزانه يك اغواگر، مراحلي در راه زندگي، مفهوم اضطراب، مكتب مسيحيت، ديدگاه‌هاي تبيين اثر من، براي محاسبه نفس عصر كنوني، ترس و لرز، تكرار، خطابه‌هاي مسيحي، زندگي و حكومت عشق و زنبق‌هاي صحرا و پرندگان آسمان به ما چه مي‌آموزند؟

درسگفتار فوق در زمینه مکتب اگزیستانسیالیسم یا مکتب اصالت وجود به بحث می پردازد.

این مقاله به بررسی رابطه عقل و ایمان در اندیشه اگزیستانسیالیستی کی یرکگور می پردازد. کی یرکگور ایمان را با واژه هایی همچون «شور»، «جهش»، و «رابطه با خدا» توصیف می کند و آن را برتر از عقل و گاهی در تضاد کامل با آن می پندارد. به نظر کی یرکگور ایمان را می تواند ما را نجات دهد، اما نمیتوان ایمان را با عقل شناخت. وی در تعارض میان عقل و ایمان جانب ایمان را می گیرد و از این رو «ایمان گرا » خوانده شده است. این مقاله می کوشد نشان دهد که کی یرکگور در تشریح ماهیت ایمان گریزی از نوعی عقل گرایی روشنگری ندارد. برای نشان دادن این امر به آراء برخی مفسران اندیشه کی یرکگور نیز استناد شده است. رابطه عقل و ایمان از دیر باز هم در سنت مسیحی وهم در سنت اسلامی ما از جمله موضوعات جنجال برانگیز فلسفی و کلامی بوده، هست و احنمالا خواهد بود. علت بحث برانگیزی این موضوع به ماهیت های کاملا متفاوت عقل و ایمان باز میگردد.فیلسوفان و متکمان در طول تاریخ فلسفه گاهی این دو را مکمل هم دانسته اند، گاهی مقابل هم و گاهی نیز کاملا متفاوت از هم تفسیر کرده اند.

به نظر می رسد روح حاکم بر اندیشه های کی یرکگور در باب مولفه های معنابخش بر پایۀ باورهای دینی بنا شده است. به عقیدۀ او هر انسانی از رهگذر ظهور فردیت، دست به گزینش یکی از سپهرهای زیبایی شناختی، اخلاقی و دینی می زند و زندگی معنادار را در یکی از این سه جستجو می کند. پرسش پایۀ جُستار حاضر این است که چگونه می توان بر اساس سه سپهر هستی داری در اندیشۀ کی یرکگور معنای زندگی را تحلیل کرد؟ دستاوردهای این جُستار به قرار زیر است: در مقابل سؤال از اینکه زندگی انسان در کدام سطح معنای بیشتری دارد، سه سبک مختلف زندگی ارائه می شود؛ به این صورت که فردِ طالب زیبایی به دنبال بیرون راندن امر اخلاقی و دینی است، در حالی که زندگی اخلاقی شامل زندگی زیبایی شناسانه هم می شود و زندگی دینی شامل امور زیبایی شناسی و اخلاقی می شود؛ مهم این است که کدام یک از سپهرهای سه گانه حقیقتاً می تواند معنادار باشد؟ چنین به نظر می‌رسد که کی یرکگور سپهر دینی را کامل‌ترین سپهر می‌داند. برغم معناداری زندگی دینی، کی یرکگور ترسیم این زندگی معنادار را فارغ از تعالیم وحیانی مسیحیت و در راستای ظهور فردیتی که در مواجهه با خدا حاصل می شود، قابل تبیین می داند که با انتخاب یکی از این انحاء می توان معنایی برای زندگی جعل کرد گرچه بدون پیشرفت در سپهر دینی، زندگی هایمان فاقد معنای حقیقی است. بنابراین، از آنجایی که خود تصریح دارد که بدون معنا ما در وضعیت نا امیدی و ضعف وجودی قرار داریم، نتیجه می گیریم که زندگی معنادار از دیدگاه کی یرکگور همخانه با زندگی دینی است و معنا را باید در این سپهر جست.