جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ماهیت متفاوت زبان عربی که زبانی اشتقاقی است ازجهت اشتمالش بر الگوهای آوایی و قالب های صرفی خاص و تغییرات بابهای فعلی وصیغ اسمی-اعم از مشتقات و جمع های مکسر و دیگر ساختها- سبب می شود که واژه های بیگانه/دخیل، گاه چنان دستخوش تحول و تنوع می شوند که خاستگاه و ریشه های آنها و مسیرهای دگرگونی صرفی و مفهومی شان پوشیده بماند و ردیابی اصل و فرع واژگان برای محقق دشوار شود. از دیرباز کسانی چون جوالیقی، سیوطی، خفاجی و دیگر زبانشناسان و لغویان درباره واژگان اقتباسی و وضع تحول و تعریب آنها تحقیقات ارزشمندی را به میراث گذاشتند. پژوهش های دقیق و روشمند خاورشناسان درباره زبان عربی، زبان قرآن و واژه های دخیل در قرآن، از نیمه دوم سده نوزدهم ضمن بهره گیری از میراث گذشتگان، اشتباهات نظام مند و روشمند آنها را نشان داده اند و تحولی بنیادی در علوم ریشه شناسی و تبارشناسی واژه های قرآنی، ایجاد کرده اند. یکی از پژوهش های ارجمند دراین حوزه، کتاب «آرتورجفری» است که ازحیث روش شناسی؛ دقیقتر و از جهت تعداد واژه های دخیل، بسیار چشمگیر است. وی بیست و هفت واژه قرآن را فارسی دانسته است. در چند دهه اخیر کتب و مقالات بسیاری در این باب نوشته شده است. با این همه به نظر می رسد که بررسی های موجود درباره سه واژه «صهر، صک و اوزار» ناقص و اشتباه است. سیطره سنت واژه شناسی، سنت ترجمه و تفسیر و شباهت های رهزن شکلی و وزنی و دیگر ویژگی ها، اسباب این اشتباهات اند. سعی ما دراین تحقیق این است که با مرور فرهنگ ها و ترجمه ها و تفاسیر و تامل در ساخت این واژه ها وجوه مغفول آنها را باز می نماییم.

در شکل گیری بحث زبان قرآن باید دوجریان را از یکدیگر تفکیک نمود. یک، جریان اصیلی که از همان دوران نزول آغاز و تا به امروز ادامه داشته و آثار و پیشینه قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. دیگر، جریانی که عمدتا از فضای ادبی و فلسفی غرب برخاسته و توسط مستشرقین و روشنفکران مسلمان وارد حوزه مباحث قرآنی شده است. پژوهش حاضر به جریان دوم می پردازد. دو خاستگاه عمده در محدوده این بحث قابل طرح است: خاستگاه های ادبی و زبانشناسی،خاستگاه های ادبی - فلسفی. شیوه ما در این پژوهش تحلیلی توصیفی بوده و با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است.

نخستین گام در تحقق کارآمدی و ثمربخشی هر تحقیق و پژوهشی، شناخت ابعاد مختلف آن است. در این میان، شناخت روش­های به‌روز و کاربردی این‌گونه پژوهش‌ها، به ویژه در حوزه مطالعات دینی، اهمیت خاصی دارد. مطالعه در آموزه‌های دینی به ویژه در آیات قرآن کریم، در سده ­های اخیر دچار تحولات پرفراز و نشیبی شده است. در این میان پدیدار شدن اندیشه‌های غربی که عموماً بر اساس سنت نامیمون ترجمه و کپی‌برداری و بدون در نظر گرفتن فرهنگ اسلامی ـ ایرانی بوده، عاملی اساسی تلقی می­شود. عدم توجه به ذات و هدف غایی فعالیت‌های پژوهشی و اهمیت تحقیق در مطالعات دینی، باعث شده است تا جامعه علمی در روش‌شناسی دین‌پژوهی، دچار سردرگمی شود. نهایتاً با این اوصاف، بازگشت به آموزه ­های دینی و آیات قرآن به عنوان هدایت­گر اصلی انسان‌ها به سوی تفکر و تأمل و نحوه صحیح فرایند تحقیق، یکی از کلیدی‌ترین راه­های شناخت ذات پژوهش است که با بهره‌گیری از ابزارهای مختلف معرفتی، محقق را به سوی پژوهش در حقایق هستی رهنمون می‌سازد. پرداختن به دیدگاه‌های مختلف در رابطه با پژوهش و تعاریف این فعالیت، بررسی ابعاد آن و همچنین بیان جایگاه واقعی تحقیق در آیات قرآنی از جمله مباحثی است که نگارنده سعی نموده است در این نوشتار مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

توشی هیکو ایزوتسو در سال 1914 میلادی در توکیو بدنیا آمد در 1937 از دانشگاه «کیو» (Keio) که یکی از بهترین دانشگاه های غیردولتی ژاپن بود ـ فارغ التحصیل شد. او نخست به تدریس متون فلسفی یونانی و لاتین پرداخت و مدتی نیز به تدریس مباحث زبان شناسی و معنی شناسی مشغول و از این راه به زبان عربی کشانده شد و برای نخستین بار قرآن کریم را به ژاپنی ترجمه کرد. تسلط در زبان عربی، او را با آثار غزالی و کلام اشعری و همچنین آثار ابن سینا آشنا ساخت و در مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه «مک گیل» کانادا به عنوان استاد مهمان، «نجات» ابن سینا و «الاقتصاد فی الاعتقاد» غزالی و آثار سهروردی و محی الدین عربی را تدریس کرد. تا سال 1969 و پس از مسافرت شش ماهه به لبنان و یکساله به قاهره، نیمی از سال را در مونترال کانادا و نیمی را در ژاپن مشغول تحقیق و تدریس بود، ولی بعد تصمیم گرفت به ایران بیاید و رابطه اش با ژاپن را قطع کند. در سال 1351 شمسی با حضور جمعی پنج نفره از بزرگان علم و ادب کنونی ایران، کتاب «فصوص الحکم» ابن عربی را شرح کرد و با تلاش دکتر سیدحسین نصر او و پروفسور کربن موفق به اخذ درجه دکتری افتخاری از دانشگاه تهران شدند. ایزوتسو مردی متواضع، بردبار و ساکت، آراسته پوش و خوش لباس بود و به هیچ روی روشنفکری و هنرمندی را در موی ژولیده و سر و وضع آشفته نمی دید. آثار اصیل موسیقی ایران را قدر می شناخت و از آن لذت می برد. دقت ایزوتسو در کار تدریس، تعلیم و تحقیق به حد وسواس می رسید. هرگز اجازه نمی داد که شاگردان باری به هر جهت بگذرانند و به بحث های کلی بسنده کنند. گفته اند که هنگام بیماری هم درس را تعطیل نمی کرد و در تعطیلات فصلی دانشگاه نیز که در سفر ییلاقی بود، شاگردان برگزیده را نزد خود می خواند و به راهنمایی آنها می پرداخت. پروفسور ایزوتسو که به بیشتر زبانهای زنده دنیا از جمله انگلیسی، عربی، فارسی، فرانسه، آلمانی، لاتین، ایتالیایی، اسپانیایی، روسی، عبری، چینی، سانکریت و ترکی تسلط داشت در مجامع بین المللی: 1. فرهنگستان زبان و ادبیات عرب، قاهره. 2. مؤسسه بین المللی فلسفه، پاریس. 3. انجمن بین المللی فلسفه در قرون وسطی، لون ـ بلژیک. 4. انجمن کانادایی مطالعات تاریخ و فلسفه علوم، مونترال. 5. مؤسسه مطالعات اسلامی و انجمن حکمت و فلسفه ایران عضویت داشت. مهم ترین آثار و تحقیقات ایزوتسو که در سه قلمرو عرفان، فلسفه و قرآن پژوهی قابل دسته بندی است به شرح زیر است: 1. «تاریخ تفکر عربی»: نخستین کتاب ایزوتسو است که در 26 سالگی به زبان ژاپنی نوشته است. 2. «کتابی درباره فلسفه»: که جنبه عرفانی دارد. او در این کتاب، بر فلسفه نوافلاطونی و عرفان یونانی تأکید کرد. این دومین کتاب او بود و در 34 سالگی تألیف شده است. 3. «محمد(ص)»: این کتاب نخستین کتاب ایزوتسو در باب مطالعات اسلامی اوست و به زبان ژاپنی نوشته شده است. 4. ترجمه قرآن مجید به زبان ژاپنی از سال (1951 تا 1958) که بنا به گفته ایزوتسو از برکت همین ترجمه، موفق به نگارش دو کتاب دیگر درباره قرآن شده است. [اولین ترجمه قرآن به زبان ژاپنی (از انگلیسی) در سال 1929 چاپ و منتشر شد. این ترجمه توسط «سوکاموتوکی چی» صورت گرفت. ترجمه ایزوتسو همراه با شرح عربی و با کمک سه تن از دانشمندان نامدار انجام گرفت. ترجمه دیگری از قرآن در ژاپن به دست یک مترجم مسلمان به نام «میتارا یوایچی» انجام شد.] 5. «خدا و انسان در قرآن»[1] که در سال 1964 در توکیو انتشار یافت. چاپ اول کتاب به طور کامل توسط احمد آرام ترجمه و در سال 1361 هجری شمسی از سوی شرکت سهامی انتشار گردید. چاپ دوم این اثر در زمستان 68 از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی انجام شده است. این کتاب مشتمل بر 322 صفحه بوده و در 9 فصل نوشته شده است. 6. «ساختمان معنایی مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن»: که به زبان انگلیسی نوشته شده است. دو کتاب اخیر حاصل یادداشت هایی است که مؤلف در حین ترجمه قرآن برمی داشت. اولین ویرایش از این کتاب در ایران به سال 1360 و با ترجمه روان دکتر فریدون بدره ای صورت گرفت و انتشارات قلم آن را چاپ کرد و بعد در سال 1378 از سوی نشر فرزان روزبه قلم مترجم یاد شده در 522 صفحه و 11 فصل منتشر گردید. مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید، ترجمه ای است از: The Structure of mening in Ethic Religious Concepts in Qurn – Tokyo, 1959.) عیب عمده ترجمه جدید این کتاب، نیاوردن کتابنامه فصل آخر است که امید می رود در چاپهای بعدی جبران شود. 7. «مفهوم ایمان در کلام اسلامی»: ترجمه زهرا پورسینا، چاپ اول، 1378، چاپ دوم، 1380، انتشارات سروش، (316 صفحه و 11 فصل) The consept of Belife in Islmic theology, Tokyo 1965) 8. «زبان و جادو: مطالعاتی درباره نقش جادویی زبان»، (توکیو، دانشگاه کیو، 1956) Lnguge n Mgic, Stuies in the Mgicl Function of Speech. 9. «بررسی تطبیقی مفاهیم کلیدی فلسفی در تصوف و تائوئیسم»: Sufism n Toism: comprtive stuy of key philosophicl consepts, Tokyo 1966-67) مترجم: دکتر محمدجواد گوهری، چاپ اول 1378، چاپ دوم، 1379، انتشارات روزنه، (540 صفحه در سه بخش و 34 فصل). در این کتاب بحث بسیار عمیق و مقایسه ای بین عرفان ابن عربی با عقاید لائوتسه و چوانک تسو شده است. 10. مجموعه مقالات درباره فلسفه ذن: Towr philosophy of zen 11. مجموعه مقالات درباره مفهوم وجود، شامل مقدمه انگلیسی، تصحیح و شرح منظومه حکیم ملاهادی سبزواری و چند سخنرانی دیگر به نام مفهوم وجود: The consept n Relity of Existence. این کتاب در ژاپن منتشر و به زبان فرانسه نیز ترجمه گردید. 12. بنیاد حکمت سبزواری: این کتاب که نخستین جلد از مجموعه سلسله دانش ایرانی است توسط دکتر سیدجلال الدین مجتبوی، استاد فلسفه دانشگاه تهران، ترجمه گردید و از سوی انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبه تهران به سال 1359 شمسی منتشر شد. 13. تصحیح کتاب قبسات میرداماد؛ با همکاری دکتر مهدی محقق، دکتر موسوی بهبهانی و دکتر دیباجی. کتاب توسط بهاءالدین خرمشاهی با عنوان «فلسفه میرداماد» به فارسی ترجمه گردید و در کتاب «شیعه در حدیث دیگران» (تهران، بنیاد اسلامی طاهر، 1362) چاپ شده است. 14. منشأ فلسفه اسلامی (سلسله سخنرانی های ایزوتسو در ژاپن درباره عرفان) 15. عمق فرهنگ اسلامی: The epth imension of islm. این کتاب دومین اثر او به زبان ژاپنی است که دارای سه بخش می باشد: 1. جنبه ظاهری اسلام 2. شریعت 3. جنبه معنوی و باطنی اسلام. 16. تولد اسلام، که درباره پیدایش و چگونگی رشد و گسترش اسلام در جهان بحث می کند. 17. تاریخ تفکر اسلامی. 18. ترجمه کتاب مشاعر ملاصدرا 19. ترجمه کتاب فیه ما فیه مولوی 20. سلسله کتاب های «میراث اسلام» زیرنظر ایزوتسو، ناشر مجموعه ایوانامی (iwnmi) 21. ترجمه کتاب طوق الحمامة. 22. ترجمه مقدمه ابن خلدون. 23. ترجمه کتاب معالم الاصول. 24 و 25. مقاله «ابن عربی» و مقاله «اشراقیه» در دائرةالمعارف دین به انگلیسی زیرنظر میرچا الیاده، دین شناس معروف رومانیایی، که در 16 جلد منتشر گردید. 26. ترجمه کامل امور عامه و جوهر و عرض شرح منظومه حکمت سبزواری به همکاری دکتر مهدی محقق، نیویورک (1976 م.) The metphysics of sbzvri 27. تصحیح شرح منظومه حکمت به انضمام فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فلسفی، با همکاری دکتر مهدی محقق، (تهران، 1348ش) 28. منطق و مبحث الفاظ، مجموعه متون و مقالات با همکاری دکتر مهدی محقق (تهران، 1353ش) 29. نور و ظلمت در گلشن راز شبستری (پنوسیلوانیا، 1971م) 30. تصوف و مسأله تشکیک در زبان، در اندیشه های عین القضات همدانی (پاریس، 1970م) 31. مسأله خلق جدید در عین القضاة (بوستون، 1973 م) 32. ماهیت و کلی طبیعی در فلسفه اسلامی ایران، (تهران، 1973 م) 33. ماهیت لابشرط در فلسفه اسلامی ایران، (تهران، 1973 م) این مقاله در مجموعه منطق و مباحث الفاظ به اهتمام دکتر مهدی محقق و توشیهیکو ایزوتسو (سلسله دانش ایران، شماره 8) چاپ شده است. 34. اساس اندیشه های مابعدالطبیعی در فلسفه اسلامی ایران (تهران، 1971م) این مقاله در مجموعه سخنرانی ها و مقاله ها درباره فلسفه و عرفان اسلامی به اهتمام دکتر مهدی محقق و هرمان لندلت (سلسله دانش ایرانی، شماره 4) چاپ شده است. 35. رساله خلق مدام، ترجمه منصوره (شیوا) کاویانی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی 1381 ش، در 100 صفحه. چنان که ایزوتسو خود در مقدمه کتاب ساختمان مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن می گوید، روش خود را بر پایه قرآن گذاشته است و هسته اصلی پژوهش پدیدارشناسانه او در این حوزه، بیرون کشیدن نظام جهان بینی قرآن از دل آیات الهی است. از دیدگاه او همه چیز در قرآن به یک تأویل اخلاقی یا الهی می انجامد. به نظر او سراسر قرآن، چه آنجا که از امت های گذشته و به شکل داستان سخن می گوید تا زمانی که به مسلمان اختیاری می دهد که یک حکم یا فریضه دینی را اجرا کند، در واقع همه اینها قابل تأویل به یک نتیجه اخلاقی است. از سوی دیگر از نظر ایزوتسو جهان قرآن، همچون دایره ایست با دو نقطه قابل استناد به مبدا، یکی در بالا یعنی خدای هستی و دیگری در پایین یعنی انسان. نقطه بالایی که نماینده جهان هستی است، بنابر آنچه تصور می شود به عنوان صحنه عمده ای است که بر روی آن تمام درام های بشری باز می شود که جهان اندیشه جاهلیت چنین دایره ای را فاقد بود؛ زیرا در آن جهان انسان محوری[2] را نیز همراه داشت به همین سبب است که کلمه جلاله «الله» در قرآن کریم از پربسامدترین واژگان کلیدی می باشد که رأس هرم جهان بینی قرآن را تشکیل می دهد. روشن است اندیشه ورزی ها و نوآوری های جالب توجه و معتنابه آقای ایزوتسو از نگاه نکته سنجانه مسلمان در حوزه های موردنظر دور نمانده است. نقد عالمانه و محققانه جناب آقای معصومی همدانی که در نشر دانش در مقدمه کتاب مفاهیم اخلاقی دینی قرآن مجید آمده است. از جمله این نکته سنجی های علمی است. از استاد و اندیشمند قرآن پژوه که پیرو آیین ذن بودند وقتی پرسیدند که به چه علت به افکار فلسفی و عرفانی اسلام روی آورده است در پاسخ گفت: درست نمی دانم. اما علاقه من به اسلام چیز مرموزی است که نمی توانم آن را توضیح دهم، همین قدر می گویم که اسلام مرا مسحور خود کرده است. به هر روی در دنیایی که اندیشمندانی چون گلدزیهر، هنری لامنس بلژیکی و بسیاری دیگر با غرض ورزی و بدبینی فراوان درباره اسلام سخن می گویند جا دارد که آثار مستشرقانی چون ایزوتسو درباره اسلام، تمدن اسلامی و تشیع، با رعایت انصاف و بی طرفی می نویسند مورد تأمل و بررسی جدی قرار گیرد. پروفسور توشیهیکو ایزوتسو در هفتم ژانویه 1993 میلادی مصادف با هفدهم دی ماه 1371 در 79 سالگی در شهر کاماکاری ژاپن درگذشت. یاد دانشمند فقید، ایزوتسو که به حق می توان گفت با روح تعالیم شیعی و فرهنگ حاکم بر آن آشنا بود در دل های اهل معرفت و معنویت همیشه زنده است.[3] پی نوشت ها: * ـ مدیر گروه تاریخ و تمدن اسلامی، مرکز برنامه ریزی و تدوین متون درسی. [1] ـ Go n Mn in the Korn. [2] ـ Gomn. [3] ـ برای نوشتن خلاصه زندگی ایزوتسو از آثار زیر بهره گرفته ام: 1. شرح حال ایزوتسو در مقدمه کتاب بنیاد حکمت سبزواری اثر ایزوتسو؛/ 2. مقاله دکتر مهدی محقق در مجله تحقیقات اسلامی سال هفتم، شماره 1، 1371؛/ 3. کیهان فرهنگی پیام96 فروردین 72 مقاله زندگی و اندیشه ابن عربی اثر ایزوتسو ترجمه دکتر همتی؛/ 4. مجله نشر دانش سال سیزدهم شماره دوم، 1371 مقاله دکتر نصرالله پورجوادی و نیز نشر دانش، سال دوم، شماره سوم، نقد آثار معصومی همدانی، به ایزوتسو؛/ 5. مجله بینات، شماره 30، سال هشتم، شماره 2، تابستان 80؛/ 6. مجله پژوهش های قرآنی شماره 37 ـ 38، تابستان 83. مقاله آقای ربیضی، عنوان ایزوتسو معناشناسی و آیات قرآن؛/ 7. مجله پل فیروزه، شماره چهارم، تابستان 81/. منبع الفبا:مجله معارف اسفند 1386، شماره 54 به نقل از: حوزه نت

توشیهیکو ایزوتسو، اسلامشناس معروف ژاپنی، در دو اثر ارزنده و مشهورش یعنی خدا و انسان در قرآن و یمفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن مجید، دانش معناشناسی را مبنا ی کار خود قرار داد و پیشرفتی عمده در حوزه مطالعات قرآنی بویژه معناشناسی واژه ها و مفاهیم قرآن پدید آورد. ایزوتسو در کتاب مفاهیم اخلاقی ـ دینی در قرآن مجید با به کارگیری روش معناشناسی همزمانی سوسور، روابط معنایی مفاهیم عمده قرآن را به شیوهای روشمند یعنی بر اساس معیارهای علمی قابل قبولی همچون روابط همنشینی، جانشینی، تضاد، ترادف و .. . بافت کلام، مشتقّات واژه در قرآن، وجوه معانی هر مشتق در کاربرد قرآنی و... از قرآن استخراج کرده و به تجزیه و تحلیل برخی از مهمترین مفاهیم اخلاقی قرآن بویژه مفهوم ایمان پرداخته است. در مقالة حاضر، ابتدا مبانی ایزوتسو در فهم مفاهیم اخلاقی قرآن شناسانده شده و در ادامه تعریف مفاهیم اخلاقی قرآن و نیز دوگانگی بنیادی نظام اخلاقی زمان قرآن از نگاه ایزوتسو، تعریف معناشناسی همزمانی و روشهای ایزوتسو در فهم مفاهیم اخلاقی قرآن تبیین شده است. سرانجام، برا ی عرضه روشنتر روش ایزوتسو تحلیل او از واژه ایمان به عنوان نمونه بررسی شده است.

در مکتب دائویی انسان کامل یا «شنگ ژن» به کسی اطلاق می‌شود که در هماهنگی با دائو و طبیعت عمل نماید. حکیم بودن در همراه بودن با دائو معنا می‌یابد و به همین جهت، ویژگی اصلی انسان فرزانه در مفهوم "وو-وی" یا "بی عملی" جلوه گر است. دائو آن حقیقتی است که سیر طبیعی و خودانگیختگی هر موجودی برآن استوار است، از این رو وظیفه هر فردی این است که در مسیر دائو مانعی ایجاد نکند و بگذارد دائو به سیر خود ادامه دهد. در نتیجه هرچیزی طبق خودانگیختگی و سیر تکوینی‌اش، به ظهور می‌رسد. دائو خود همیشه بدون عمل (وو- وی) است؛ با این حال همه چیز را به وجود می‌آورد. انسان در صورتی می‌تواند به حقیقت دست یابد و آن را در اختیار بگیرد که به‌طور طبیعی عمل کند؛ در واقع عمل نکردن چیزی جز همنوایی با دائو نیست. حکیم دائویی کسی است که اجازه می‌دهد جریانات عالم به آزادی در او و سراسر عالم سریان یابند و به دنبال آن، هم خود وی و هم جهان، در آرامش و سکون دائو به وحدت دست می‌یابند. وی همه پیش فهم‌های آموخته و اکتسابی را به کنار می‌نهد و وجود فردی خود را با همه اشیای عالم یکی می بیند. او از هرگونه تجاوز ارادی، ساختگی و تصنّعی درون طبیعت پرهیز دارد. همانطور که در طبیعت همه چیز خود به خود، در سکوت و آرامش به وجود می‌آید و طبیعت وظایف خود را بدون گزافه‌گویی و خودنمایی نمایان می‌سازد، آدمی هم باید امور را در مسیر طبیعی خود و به دور از اغراض و منفعت‌سنجی شخصی انجام دهد.

بررسی و کشف علل و عوامل تاثیرگذار در انفعال و احساس درونی و باطنی انسان را زیبایی شناسی قرآن تشکیل می دهد و پیش فرض ها و نگاه های بنیادین شناخت زیبایی قرآن را اصول و مبانی این زیبایی شناسی تشکیل می دهد. در این مقاله سعی شده تا نشان داده شود که تا اصولی مانند شناخت و جایگاه قرآن در جذب مخاطب، اثرگذاری های معنوی، هدف مندی زیبایی شناسی، ساختار هندسی آیات قرآن، هماهنگی لفظی و معنایی، به درستی شناسایی و تنقیح نشود، زیبایی شناسی قرآن به خوبی انجام نخواهد گرفت، از این رو در آغاز، پیشینه و اهمیت موضوع تبیین شده و یکایک این اصول شرح داده شده و تاثیر آن را در شناخت زیبایی قرآن آشکار ساخته است.

پروفسور هانری کربن و پروفسور توشیهیکو ایزوتسو، دو متفکر اسلام‌شناس و ایران‌شناس شهیر معاصرند، کهعلاوه‌بر تمام تلاش‌هایِ ارزشمندی که در راستای شناساندن اسلام و ایران به دنیای معاصر انجام داده‌اند، می‌توان در اندیشه آنان با دو طرح بسیار مهم آشنا شد که آدمی را قادر خواهند ساخت تا به گفت‌وگویی حقیقی میان صاحبان ادیان، سنت‌ها و تمدن‌ها نائل گردد. در حقیقت، این دو طرح، دو وجه امکانی هستند که پیش از هر اقدامی می‌باید در پیوندی همدلانه میان صاحبان ادیان، سنت‌ها و تمدن‌ها از نو احیاء گردند تا گفت‌وگویی حقیقی، تحقق پذیرد. حال، یکی از این امکانات ضروری برای آغاز گفت‌وگو، ساحت «فراتاریخی» است که کربن آن را به‌واسطه فلسفه تطبیقی مورد نظر خود که جمعِ خلّاقانه لطیفی ما بین «پدیدارشناسی هوسرل و هرمنوتیک هایدگری» و «حکمت و عرفان فلاسفه مسلمان به‌خصوص فلاسفه ایرانی که همچنان باور به ملکوت در اندیشه‌شان سخت پا برجاست» و با توجه به سیر و سلوکی روحانی در عالمی خیالی(عالم مثالی)، طرح می‌نماید. و دیگری «فراسوی گفت‌وگویی» است که ایزوتسو با تأکیدبر «فراتاریخ» و همچنین روش هانری کربنو باز هم با تمرکز بر ساحت‌های معنوی و عرفانی موجود در تفکر اسلامی و سایر اندیشه-های درون‌گرا(باطنی)آنرا مطرح می‌سازد.در واقع، «فراتاریخ» و «فراسوی گفت‌وگو» دو جزء از پیکره‌ای واحدند که اگر در عرصه‌ای فرا زمینی و فرا زمانی در کنار یگدیگر قرار گیرند، خواهند توانست برای اهل معنا در سراسر عالم، گفت‌وگویِ فراتاریخیِ ادیان و حتی سنت‌ها و تمدن‌ها را امکان‌پذیر سازند و بقای ابدی آنان را در عالمی ملکوتی و به دور از هر تفکر زمینیِ‌ بیمارگونه ( همچون : لاأدری‌گری، نیست-انگاری و تاریخ‌انگاری ) که زندگی آدمی را به قهقرا می‌کشاند، حتمیّت بخشند.

این مقاله بر آن است که از میان استعارات به کارگرفته شده در قرآن کریم برای اشاره به انسان در ارتباطش با خدا، استعاره انسان به مثابه بنده نقشی کانونی و فرهنگ ساز داشته است. مقاله پس از معرفی ارزش شناختی استعارات، برای بازشناسی عناصر معنایی عبد، با نگاهی مردم شناختی رابطه عبد و رب را به عنوان یک نهاد اجتماعی می کاود و به تحلیل حوزه معنایی استعاره انسان به مثابه عبد در متن قرآن کریم می پردازد. سپس به چگونگی کاربرد نظام مند این استعاره در ساختمان مفاهیم قرآن و انسجام آن با سایر مفاهیم توجه می کند و در ادامه، ضمن بررسی تحولات معناشناختی این استعاره در سنت اسلامی، به واکاوی پیشینه فرهنگی چنین تلقی از انسان می پردازد.

این مقاله به معرفی کتاب بنیاد حکمت سبزواری یا تحلیلی تازه از فلسفه حاج ملاهادی سبزواری اختصاص دارد. مؤلف این کتاب پروفسور ایزوتسو دانشمند و اسلام شناس ژاپنی است. وی با احاطه به زبان عربی و آگاهی عمیق و درست از مبانی حکمت اسلامی و تاریخ آن توانسته است در این کتاب تصویری کلی و جامع و در عین حال مختصر از اصول و مبانی فلسفه اسلامی آن چنان که نزد حاج ملا هادی سبزواری معلوم بوده ترسیم کند. محور اصلی کتاب (وجود) و رابطه‌ آن با (ماهیت) و (ساختمان حقیقت وجود) است. ایزوتسو خواسته است در کتاب ساختمان اساسی مابعدالطبیعه سبزواری را بیان کند و با مقایسه‌ آن با آراء بعضی از فلاسفه قدیم و جدید مغرب زمین موقعیت این فلسفه را در فلسفه‌ معاصر جهانی نشان دهد. این کتاب نه تنها برای غیر ایرانیان و غیر مسلمانان از حیث آشنا ساختن آنان با طرز تفکر فلاسفه‌ اسلامی خصوصاً در دوران متأخر مفید است که برای طلاب و دانشجویان فلسفه در داخل ایران نیز از آن جهت که چشم اندازی روشن و مختصر از فلسفه‌ اسلامی به دست می دهد سودمند است. ترجمه کتاب خوب و دقیق و نثر فارسی آن متین و دلنشین است. در چند مورد خطاهای مختصری در ترجمه دیده شده که در این مقاله بدانها اشاره شده است.