جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این تحقیق ؛ « پیدایش و رشد شیعه در ایران» می باشد.هدف از انجام این اثر پژوهشی ، آن است که سیر تاریخی پییدایش و رشد شیع هدر میان مردم ایران بررسی شود تا مردو بخصوص جوانان آگاهی بیشتری نسبت به روند رششد این مذهب در کشورمان داشته باشند. و اینکه تشیع در ایران با چه فراز و نشیب هایی همراه بوده است و مردم ایران چگونه به مذهب تشیع روی آورده و خواهان آن شدند و چگونه این مذهب یک مذهب رسمی در کشور شد. تشیع مذهب رسمی الهی است که سنت و قول پیامبر ( ص) را دنبال می کند بر همین اساس تشیع بر پایه عشق به اهل بیت و فرزندان پیامبر(ص) و اولین پیشوای شیعه امام علی ( ع) بنیان نهاده شد. این مذهب پس از رحلت پیامبر(ص) شکل یافت و باوجود مخالفت های بسیار خلفاء و کشتن شیعیان و سادات این مذهب همچنان پیشرفت کرده تا جایی که دامنه های آن به خاورمیانه و ایران کشیده شد. که روند رشد آن در این پژوهش بررسی می شود. دامنه ی تحقیق این اثر پژوهشی سرزمین بزرگ و پهناور ایران قدیم و ایران معاصر می باشد و سعی بر آن بوده که چگونگی رشد شیعه و عوامل مؤثر در آن سرزمین ایران مورد توجه قرار گیرد. بنابراین از منابعی تاریخی و مذهبی به همچون « تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن هشتم» و « تاریخ شیعه» و « تاریخ تشیع» و کتبی از این قبیل استفاده گردیده است.ایران ادیان مختلفی را در خود جای داده و زمانی مردم آن مهرپرست بودند و ستایش کننده خورشید و آسمان و زمانی زرتشتی شدندو بالاخره دین اسلام و پس از آن مذهب شیعه شدند. این مذهب به طرق مختلفی وارد ایران شد، موالیان، جنگ اعراب مسلمان با ایرانیان قبائل اشعری ساکن قم، ورود امام رضا ( ع) به ایران قیام های زیدی، عوامل دیگری که سبب گسترش و رشد شیعه در ایران شد. واژگان کلیدی که در این اثر پژوهشی وجود دارد عبارتند از : الف- پیدایش: ظهور، جلوه، تجلی و تکوین ب- رشد: توسعه، گستردگی ، به راه راست شدن ج- شیعه: غفاری در فرهنگ خود آورده است: شیعه به معنایی که در ایران متداول است پیرو دستور حضرت علی بن ابیطالب(ع) می باشد.دهخدا نیز شیعه را گروهی می داند که معتقد به خلافت بلافصل علی بن ابیطالب(ع) و اولاد او می باشند. در فرهنگ معارف اسلامی نیز شیعه کسانی هستند که معتقدند علی بن ابیطالب(ع) منصوصا از طرف پیامبر گرامی اسلام به خلافت منصوب گردیده استو مسئله شورا را نفی می کند و به استناد روایات متعدد و متواتر که به حضرت رسول(ص) است که وی در موارد متعدد صراحتا امام علی ( ع) را به جانشینی خود برگزیده از جمله مسئله غدیر خم که در آن در ملأ عام و در حضور مسلمانان دست حضرت علی ( ع) را بلند کرده و به همه مسلمانان جانشینی او را اعلام کردند.

وضعیت شیعیان در زمان ائمه و ظلم و ستم حاکمان بر مردم و همچنین راه حلهایی که امامان برای ارتباط با مردم استفاده می کردند. در این تحقیق مورد بحث قرار می گیرد، در زمان امام علی ( ع) رفاه گرایی شدید بخشی از مردم سبب تضعیف ارزش های دینی در جامعه شده بود و در زمان امام حسن ( ع) معاویه مردم را به شدت مورد آزار قرار می داد تا این که این ظلم و ستم در زمان یزید بیشتر شد و باعث شد که امام حسین ( ع) بر ضد یزید قیام کند. بعد از شهادت امام حسین ( ع) رعب و وحشت شدیدی بر مردم حکمفرما شد به همین خاطر امام سجاد ( ع) امامت را به صورت مخفی و با تقیه دشوار به عهده گرفت در این شرایط هر گونه اقدام حاد و مسلحانه محکوم به شکست بود به همین خاطر امامان برای این که با مردم ارتباط برقرار کنند از روش شبکه ارتباط وکالت استفاده کردند در بخش دوم سلسله های شیعی در شمال ایران تک تک بررسی می شود مسلمانان پس از گشودن شهرهای مختلف ایران در نواحی مختلف متوحه شمال ایران شدند اما مقاومت مردم این ناحیه همراه با دشواری راهها و جنگل های انبوه تصرف این ناحیه را دشوار کرد مردم این ناحیه تا قرن دوم دارای دین مزدیسنا و آتش پرست بودند ولی به علت مهاجرت علویان مسلمان شدند از سلسله های معروف در این ناحیه زیدیه، اسماعیلیه، آل بویه، سربداران می شود نام برد در بخش سوم در مورد رابطه نادرشاه و کریم خان زند با شیعیان و رابطه علما با حاکمان بحث می شود نادرشاه قبول پادشاهی را منوط بر چند شرط گذاشت یک مورد آن این است که سنت جایگزین شیعه شود نادر با این کار ضربه بزرگی بر پیکر تشیع وارد کرد هدف نادر از این کار از بین بردن دوگانگی بین شیعه و سنی بود او می خواست امپراطوری بزرگی تشکیل دهد و هدف دیگر او تضعیف روحانیون بود چون می ترسید روحانیون قدرت را از او بگیرند به یکی از خاندان صفوی بدهد به همین خاطر تضعیف روحانیون افتاد بخش چهارم در مورد نگاه شاهان قاجار به تشیع است در این فصل در مورد کارهای شاهان قاجار برای رواج تشیع بحث می شود و همچنین در مورد مبارزه با فتنه های مختلفی که در ایران توسط انگلیس برپا می شد و نیز بررسی تأثیر فتوی علما بر دستگاه حکومتی که در مورد علما بخصوص میرزای آشتیانی و میرزای شیرازی نقش مؤثری در تحریم تنباکو داشتند تا توانستند به کمک دیگر علما این قرارداد را لغو کنند و در جنگ ایران و روس هم علما نقش مؤثری در گسیل داشتن مردم به جنگ علیه روسها داشتند در فصل سوم، وقایع مهم مذهبی که در مورد مهاجرت صغری و کبری است که این وقایع از قرار گرفتن نوز به عنوان رئیس گمرکات ایران شروع می شود تا به حوادث بانگ روس و به چوب بستن تجار و مهاجرت صغری و کبری ختم می شود فصل چهارم در مورد علما و مشروطیت است که در این فصل علما به چند دسته تقسیم می شوند علمای موافق مشروطیت به رهبری طباطبایی و بهبهائی و علمای مخالف مشروطیت به رهبری شیخ فضل الله نوری و علمای نجف به رهبری خراسانی و یزدی بود ادامه تحقیق در مورد روشنفکران و مشروطیت است که این روشنفکران از زمان فتحعلی شاه به دستور عباس میرزا به خارج فرستاده شدند بعد از آمدن به ایران به فکر از بین بردن استبداد و مجلسی شبیه مجالس کشورهای غربی افتادن آنها شعار جدایی دین از سیاست را می دادند در ادامه علل ناکامی مشروطیت خواهی بررسی شده است به چند عامل تقسیم می گردد. 1-فقدان رهبری نیرومند و متنفذ 2- نقش روشنفکران سکولار 3- دخالت انگلیس در واقعه مشروطیت است.

این پژوهش به بررسی تحول گفتمان سیاسی شیعه می پردازد. به لحاظ مکانی حوزه تحقیق محدود به مرزهای جغرافیایی ایران و به لحاظ زمانی محدود به دوران غیبت از سال 329 ه-.ش ˆ1399 ه-.ق) است . سازماندهی پژوهش بعد از بحثی نظری پیرامون مفهوم گفتمان و بررسی عوامل موثر و دخیل در تحول گفتمان سیاسی در فصل اول، بتدریج در فصول هفت گانه بعدی در قالب سه قسمت مجزا فرضیه های مختلف بررسی می شوند. در هر فصل پس از بیان دغدغه های و سئوالهای اصلی هر دوره، پاسخ اندیشمندان شیعی مطرح می شود، آنگاه مفاهیم غالب هر عصر شناسایی می گردد و نهایتا عوامل مؤثر و دخیل در شکل گیری گفتمان هر دوره مورد مطالعه قرار خواهد گرفت . در هر فصل توجه به مباحث تحلیل محتوایی (بررسی Text) در کنار مطالعه گفتمانی یعنی مطالعه متون در چارچوب بسترهای سیاسی اجتماعی (بررسی Context) مورد توجه واقع شده است . نهایتا در انتهای پژوهش در بخش نتیجه گیری یک جمع بندی نهایی درباره تحول گفتمان های مختلف ارایه خواهد شد. نوع و روش تحقیق روش مورد استفاده در این پژوهش روشی تلفیقی است . به عبارتی تلاش می شود به منظور احتناب از تک بعدی نگری نسبت به موضوع مورد پژوهش ضمن استفاده از تحلیل گفتمانی، از رهیافتهای مختلف بهره گرفته شود تا به غنای بحث افزوده گردد. جامعه شناسی معرفت که رابطه میان عقاید و اندیشه های مورد بررسی را با زمینه های اجتماعی و تاریخی این اندیشه ها مورد توجه قرار می دهد، روش دیرینه شناسی به منظور شناخت حوزه احکام و گزاره ها، تبارشناسی به منظور تحلیل تبار تاریخی دوره های مورد بررسی و مطالعه مقایسه ای که به بررسی مقایسه ای دوره های مورد اشاره توجه دارد، از جمله شیوه هایی است که به تناسب در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است . فن یا تکنیک پژوهش در این نوشتار بر مطالعات کتابخانه ای استوار است . اهتمام اصلی نویسنده بر این است که در این پژوهش ضمن آنکه به "توصیف " احکام و گزاره های غالب هر دوران می پردازد، به "تبیین" عوامل تاثیرگذار در شکل گیری گفتمان هر دوره نیز توجه کند. البته توجه به این نکته ضروریست که عمده مطالعاتی که در سنوات اخیر در زمینه گفتمان و تحولات گفتمانی صورت گرفته توسط ساختگرایان و پساساختگرایان بوده است ، که در طول قریب به سه دهه اخیر، سهم مهمی را در فهم کردارهای انسانی ایفا کرده اند. نحوه گردآوری داده ها و منابع در این پژوهش از کتب ، مقالات ، رسائل فارسی، عربی و انگلیسی موجود در کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه ریاست جمهوری، کتابخانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کتابخانه دانشگاه امام صادق (ع)، کتابخانه دانشگاه مفید قم و کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی در قم، کتابخانه و آرشیو روزنامه اطلاعات ، اسناد موجود در مرکز اسناد و سازمان مداراک انقلاب اسلامی استفاده شده است . تلاش نگارنده بر آن بوده تا با بهره گیری از کلیه منابع دست اول فقهی، کلامی، تاریخی، سیاسی و همچنین منابع دست دوم که پدیدآورندگان آنها از جمله نویسندگان معاصر و یا شرق شناسان اند، تبیینی از تحولات گفتمان سیاسی شیعه ارائه دهد. بررسی آثار در انجام این پژوهش سعی شده از کلیه منابع و اسناد دست اول و اصلی در دوره های مورد بحث بهره برده شود. علاوه بر منابع دست اول، از منابع دست دوم نیز به منظور روشن شدن مباحث استفاده شده است . منابعی که در ذیل معرفی و بررسی می شود، الزاما در برگیرنده تمامی منابع موجود مرتبط با این پژوهش و منابعی که مورد استفاده قرار می گیرد، نیست ، بلکه گزیده ای است از منابع دست اول و دست دوم. سعی شده با توجه به تقسیم بندی پژوهش به گفتمانهای مختلف ، از هر دوران نمونه های شاخصی بررسی شود. در این نوشتار منظور از منابع دست اول، منابع اصلی و به عبارت دیگر منابع کلاسیک فقهی، کلامی، قرآنی و تاریخی هر دوره است . منابع دست دوم نوشته های تحلیلی نویسندگان، شارحان و نقادان معاصر اعم از ایرانی، مستشرق و ... پیرامون نظرات مورد بحث یا تحولات دوره های مورد اشاره است .