جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تعیین ارتباط میان ایمان و عقلانیت به عنوان دو فعل انسانیاز مباحث مهم فلسفه دین است وهمواره محل چالش مکاتب گوناگون فکری بوده است. مولوی نیز یکی از متفکران وعارفان بزرگی است که درآثار خود به ویژه مثنوی معنوی این مساله را مورد توجه قرار داده است ما در پژوهش حاضر در نظر داریمتا با بررسی جایگاه عقل و ایمان در اندیشهمولانا، نشان دهیم که او عقل را به طور کامل ناکارآمد محسوب نمی کند؛ بلکه محصور ماندن در محدوده عقلرا نمی پذیرد.مولوی دینداران را به زیر پا نهادن عقل توصیه نمی کند و ایمان و عقل را به مثابه دو راه برای ادراک انسان در نظر می گیرد.

تجربه دینی یکی از مباحث مهم فلسفه ی دین محسوب می شود، پاره ای از اندیشمندان آن را به عنوان راهی برای اثبات وجود خدا می دانند. هدف از این تحقیق مطالعه و پژوهش در یکی از منابع اصیل فرهنگ اسلامی با توجه به آخرین پژوهشهایی است که در مورد تجربه دینی صورت گرفته است تا شاید هم به آشنایی بیشتر با یکی از موضوعات کلام جدید کمک شود و هم بعد دیگری از زندگی عارفانة مولوی آشکار شود. در این رساله ابتدا به خاستگاه تجربه دینی و کلیاتی در مورد این موضوع و تصویر و تصدیقهای آن پرداخته شده است ، سپس این موضوع از دیدگاه مولوی بررسی شده است. با اندکی ملاحظه و دقت در آثار مولوی به این نتیجه دست می یابیم که معارف مولوی سراسر تجارب دینی او و دیگران می باشد و لذا او در مثنوی گاهی از حالات خود می گوید ، و گاهی به بیان تجربة تفسیری و یا احیا گری می پردازد که تجربه گر آن شخص دیگری است. علی ایحال تبیین مسأله ی جایگاه تجربة دینی در اعتقادات و نسبت آن با دین و عوامل کسب این تجربه از منظر عارفان اسلامی و خصوصاً مولوی مهمترین مسائل مورد تحقیق در این رساله می باشد.

هدف از این پژوهش، بررسی مساله عدل الهی از دیدگاه مولوی است. تحقیق حاضر که به روش تحلیل استنادی انجام یافته، در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اول، اختصاص به کلیات و طرح مساله دارد. در فصل دوم، مفهوم عدل و عدل خداوند از دیدگاه مولوی مورد بررسی قرار می گیرد. فصل سوم به شبهات مربوط به عدل الهی و پاسخ مولوی به آنها می پردازد. نهایتا" در فصل چهارم، آثار اعتقاد به عدل الهی بیان می شود. براساس یافته های تحقیق ازآنجا که مولوی فردی عارف بوده و عرفا وقتی وارد بحث کلامی می شوند از آنجا که مسلک اشعری بیشتر، باب طبع اهل ذوق و تاله است جنبه اشعری بودن آنها نمود دارد. ولی دو نکته مهم درباره مولوی قابل ذکر است: در مباحث کلامی شیوه استدلالی مولوی، بیشتر بر تمثیل و قیاسات خطابی تکیه دارد. مولوی امری را که ممکن است وجود و وقوع آن در نظر مخاطب بعید جلوه کند ازطریق ذکر نظایر و اشباه ممکن الوقوع جلوه می دهد. دربعضی موارد استدلال وی در امواج شعر و تخیل غوطه می خورد و جنبه خطابی آن به طرز بارزی مجال جلوه می یابد. نکته دیگر اینکه در بحث عدل الهی و مباحث مربوط به آن مولوی تکیه بر آیه" و مارمیت اذ رمیت" دارد. مولوی این جمله را با مفهوم لطیف ادبی و عرفانی که در آن مندرج است پیش از هرآیه و حدیث دیگری در تمام شش دفتر مثنوی و در بعضی هم مکرر بکاربرده و در بسیاری از مسایل دقیق کلامی، عرفانی و فلسفی از قبیل جبر و اختیار، وحدت وجود، قضا وقدر و ... هر کدام را درمحل خود و در هر موضع به وجهی که مناسب و درخور مقام بوده از مدلول تضمینی و التزامی آیه شریفه استفاده کرده است. وی در حقیقت با آوردن این آیه،حقیقت" لاجبر و لاتفویض بل الامر بین الامرین " را به اثبات می رساند و جبر تامم و اختیار تام را از ناحیه بشر مردود می شمارد لذا مسلک مولوی درباره مساله عدل الهی به شیعه نزدیکتر است تابه معتزلی و اشعری .