جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«حدیث ثقلین»، از احادیث بسیار مهم نبوی است که بیش از سی نفر از صحابه پیامبر (ص)، شمار بسیاری از تابعین و عالمان اسلامی در قرن های مختلف، آن را روایت کرده اند. اهتمام پیامبر اکرم (ص) به این حدیث تا حدی است که در مکان ها، زمان ها و مناسبت های مختلف آن را بیان کرده و با تاکید بسیار، آن را یادآور شده است. ایشان قرآن و عترت خویش را به عنوان دو میراث گرانبها در میان امت اسلامی باقی می گذارد. آن دو، تا قیامت هرگز از هم جدا نخواهند شد و هدایت مسلمانان در گرو تمسک به آن دو می باشد. مفاد روشن حدیث، عصمت و افضلیت عترت پیامبر (ص) است؛ لذا جز بر اهل بیت عصمت و طهارت (ع) قابل انطباق نخواهد بود. از طرفی، عصمت و افضلیت از شرایط اساسی امامت است. لذا حدیث ثقلین بر امامت اهل بیت عصمت و طهارت (ع) دلالت می کند. مضافا این که وجوب تمسک به آنان که مدلول دیگر حدیث است، دلیل دیگری بر امامت آنان است. از سوی دیگر، جدایی ناپذیری عترت از قرآن کریم و بالعکس، گویای آن است که زمین و زمان، هرگز از امامت اهل بیت عصمت و طهارت (ع) خالی نخواهد بود. بدین جهت، این حدیث شریف از دلایل روشن بر وجود امام عصر (عج) می باشد.

پایان نامه حاضر به بررسی قرآن و عترت در کلمات حضرت زهرا اختصاص دارد و در سه فصل به نگارش در آمده است: در فصل اول کلیاتی چون خلاصه ای از زندگی حضرت زهرا، جلوه های علمی آن حضرت و ضرورت توجه به قرآن و عترت آمده است؛ در فصل دوم با عنوان فاطمه و قرآن از جایگاه قرآن در سخنان آن حضرت و استشهاد و استدلال به آیات قرآن در کلام او بحث شده است و فصل سوم با نام فاطمه و عترت به معرفی عترت و دفاع از آنان در کلام آن حضرت اختصاص یافته است.

این پایان نامه با عنوان «بررسی حدیث ثقلین و آثار آن» از یک مقدمه، پنج فصل و یک سخن پایانی تشکیل شده است. در مقدمه به موضوع، اهداف و انگیزه ها، روش، پیش فرض ها و پیشینه تحقیق پرداخته شده است. فصل اول به مفهوم لغوی و اصطلاحی واژه های کلیدی موضوع اختصاص یافته است. در فصل دوم، منابع اهل سنت و شیعه که در آن ها حدیث ثقلین نقل شده، از قرن اول تا قرن پانزدهم هجری قمری مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم، سند حدیث ثقلین بررسی شده است، به طوری که 35 نفر از صحابه پیامبر|، نوزده نفر از تابعین و نزدیک به دویست نفر از بزرگان اهل سنت از قرن دوم تا قرن پانزدهم هجری قمری این حدیث را نقل کرده اند. در فصل چهارم به بررسی متن های متعدد این حدیث که در مکان های مختلفی همچون: عرفات، غدیر خم، مسجد نبوی و خانه پیامبر| و با عبارت های گوناگون نقل گردیده، پرداخته شده است. در فصل پنجم، دلالت و آثار حدیث ثقلین بررسی شده است.

از مسائل بسیار مهم در حوزة فهم و شناخت هر مکتب، وجود افرادی است که تبیین و توضیح مکتب به عهدۀ آنان است تا افراد دیگر با دخالت های غیرعالمانه، زمینۀ سردرگمی را برای پیروان مکتب فراهم نکنند. حال در باب مکتب اسلام این پرسش مطرح است که آیا همان گونه که قرآن کریم تبیین دین را به عهدۀ رسول خدا(ص) گذاشته، خود آن حضرت نیز تبیین دین را برای دوران پس از خود به عهدة کسی یا کسانی واگذار کرده که برای مسلمانان مراجعه به غیرمجاز نباشد و در نتیجه، اگر فرد غیرمسئول غیرمجاز به تبیین دین پرداخت، معتبر نیست یا واگذار نکرده است؟ همچنین اگر افرادی را برای این کار معیّن فرموده، آنان چه کسانند؟ خلاصه اینکه، مرجعیّت دین بعد از پیامبر(ص) به عهدة کیست؟ پاسخ اینکه احادیث زیادی برای این منظور از پیامبر بزرگوار اسلام(ص) به یادگار مانده است، به ویژه حدیث ثقلین که به جداناپذیری اهل بیت و عترت از قرآن و به تمسّک امّت به آنان و تضمین گمراه نشدن در صورت تمسّک بر قرآن و اهل بیت(ع) تأکید می نماید، این حدیث با تعابیر متعدّد در منابع فریقین آمده است، امّا به دلیل اینکه میان دانشمندان اسلام در مراد از اهل بیت اختلاف پیدا شده، عملاً رسالت این حدیث ناتمام مانده است! این مقاله با بررسی تطبیقی اقوال دانشمندان و محدّثین اسلام (اعمّ از سنّی و شیعه) در باب سند و محتوا (به ویژه محتوا)ی حدیث ثقلین، نظریّة جامع و مدلّل در این مورد را در اختیار خوانندگان قرار داده است و آن اینکه همة علمای شیعی و اکثریّت قریب به اتّفاق مفسّرین، دانشمندان و محدّثین اهل سنّت بر این باورند که مراد از اهل بیت در آیۀ تطهیر و حدیث ثقلین آن افرادند که همانند قرآن معصوم اَند و از سوی خدا از هر ناپاکی دورند و هرگز از قرآن جدا نیستند و آنان کسی جز علی(ع) و حضرت زهراء(س) و حسنین(ع) نمی باشد و امّت موظّف هستند تنها به اینها مراجعه کنند و تمسّک نمایند وگرنه به فرمایش نبوی گمراه خواهند شد.

نگارنده بدل سازى در احادیث فضایل اهل بیت : را از شیوه هاى مخالفان اهل بیت برمى شمارد. وى یک نمونه بدل سازى را درباره حدیث ثقلین مى داند که به جاى «عترتی» در متن حدیث، «سنّتی» آورده اند. نویسنده منابع این قرائت بدلى را به ترتیب زمانى ـاز قرن دوم تا دهم هجرى ـ برمى شمرد و در هر مورد، به نقد و بررسى آن از جهت سند مى پردازد. پس از آن، این نقد و بررسى را از جنبه دلالت و ارزیابى حدیث شناسان ادامه مى دهد و نتیجه مى گیرد که قرائت صحیح در حدیث ثقلین، «کتاب الله و عترتی» است نه «کتاب الله و سنّتی».