جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در این نوشتار سعی شده مبانی و روش تفسیری، تفسیر نهج البیان عن کشف معانی القرآن اثر مرحوم محمدبن حسن شیبانی، از علمای قرن پنجم هجری مورد تحقیق قرار گیرد. هدف از این پژوهش شناخت مولفه ها یی است که ماهیت و جهت گیری هر تفسیری از جمله نهج البیان از پذیرش یا عدم پذیرش آنها از جانب مولف به شدت تأثیر می پذیرد، بنابراین پیدا کردن درک صحیحی از مبانی مورد نظر شیبانی در تفسیر کتاب خدا و روشی که ایشان در این روند پی می گیرد از اهداف اصلی این پژوهشند. چنانکه از عنوان این پایان نامه مشخص است، نوشتار حاضر در صدد تعیین مبانی تفسیری شیبانی در تفسیر نهج البیان و یافتن شیوه تفسیری وی است. بنابراین دامنه تحقیق حاضر، مباحثی چون اصول و قواعد و منابع تفسیری نهج البیان را در بر نخواهد گرفت. در این پایان نامه بجز کتب مناهج تفسیری از تفاسیر متقدم و متاخرین شیعه و سنی و کتب علوم قرآنی مرتبط و برخی از کتب لغت و پاره ای از آثار متکلمین، هنچنین از کتب شرح حال و ترجم و طبقات المفسرین سود برده شده است. در فصل اول این پژوهش به عنوان مقدمه تعاریف کلیات تحقیق آورده شده و به اختصار در مورد آن توضیحاتی داده شده است. فصل دوم شامل زندگی نامه محمدبن حسن شیبانی و معرف اجمالی تفسر نهج البیان است. در این فصل به مباحثی جون آثار دیگر شیبانی، عصر تألیف نهج البیان، انگیزه تألیف تفسیر، نسخه های خطی و چاپی نهج البیان و ... در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است. بسیاری از پرسش ها ی این فصل که راجع به حیات شیبانی و چگونگی شکل گیری تفسیر نهج البیان است به علت گمنام بودن وی، به پاسخ مانده است. در اهمیت و جایگاه این تفسیر در تفاسیر شیعه می توان به استفاده سید هاشم بحرانی در البرهان از نهج البیان اشاره کرد؛ همچنین برخی دیگر از تفاسیر معاصر به واسطه البرهان مطالبی از این تفسیر نقل کرده اند. در فصل سوم به بررسی مبانی شیبانی در تفسیر آیات قرآن پرداخته شده است. در مبانی تفسیر از اصول بنیادینی سخن گفته می شود که هر نوع موضع گیری در خصوص آنها، موجودیت تفسیر یا قواعد روش تفسر را تحت تأثیر قرار میدهد. در این فصل در این خصوص به مباحثی چون تحریف ناپذیری قرآن و محکم و متشابه پرداخته شده است. شیبانی اگر چه قائل به عدم تحریف قرآن است اما ذیل برخی آیات روایاتی ذکر می کند مبنی بر حذف برخی کلمات از قرآن . البته چنانکه خواهیم گفت نقل یک روایت دلیلی بر التزام و اعتقاد به مفاد آن نیست. در بحث محکم و متشابه به بررسی این مفاهیم از دیدگاه نهج البیان در مسائل مربوط به این مبنا پرداخته شده است. در فصل چهارم شیوه مفسر در تفسیر آیات مورد بررسی قرار گرفته است. روش تفسیری امری است فراگیر که مفسر آنرا در همه آیات قرآن به کار می برد و اختلاف در آن باعث اختلاف در کل تفسیر می شود. این فصل ذیل بحث روش تفسیری شیبانی در نهج البیان به روش تفسیری قرآن به قرآن و تفسیر قرآن به روایت که مورد اهتمام مؤلف بوده پرداخته شده است. فصل پنجم آخرین فصل این نوشتار است که در آن به دیدگاههای علوم قرآنی و کلامی نهج البیان می پردازد. در مبحث دیدگاههای علوم قرآنی مباحثی چون حروف مقطعه، ناسخ و منسوخ و اعجاز قرآن مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاههای مرحوم شیبانی و دیگر صاحب نظران را در این موارد بیان شده است. مبحث دیدگاههای کلامی نهج البیان به مباحثی چون رؤیت خداوند، آیات متشابه اعتقادی، عصمت و امامت و جهت گیری شیبانی در ین موارد می پردازد.

‫معناشناسي بخشي از دانش زبان¬شناسي يا شاخه‌اي مستقل از آن است كه از رهگذر آن مي‌توان به تحليل معناي واژه‌ها و جمله‌هاي يك متن پرداخت و جايگاه دقيق كلمه‌ها و تركيب‌هاي آن را با توجه به نظام معنايي كه در آن قرار دارد، به دست آورد. اين نوشتار به معناشناسي واژه عفو در قرآن كريم مي‌پردازد. عفو در لغت حامل معاني مختلف و حتي متضاد است. همچنين در قرآن نيز چندين معنا از سوي مفسران براي آن ارائه شده است كه اين معاني با توجه به واژگان هم‌نشین به دست مي‌آيد و سياق به عنوان يكي از مهم‌ترين قرينه‌ها براي فهم واژگان قرآن، در ایجاد معانی مختلف عفو در آيه نقش عمده و تعيين كننده‌اي دارد، البته به نظر مي‌رسد بهترین راه برای دست یابی به دقیق‌ترین معنا، توجه به سیاق آیه همراه با بهره گیری از تحلیل جامعه شناختی و روان شناختی حاکم بر فضاي نزول و سیاق آیه است كه در اين پژوهش براي يافتن معناي عفو در قرآن از اين روش بهره گرفته شده است. همچنين بررسي واژگان به ظاهر مترادف با عفو نظير صفح، غفر و جوز نشان مي‌دهد كه اين واژگان با وجود اين‌كه در ظاهر هم معناي با عفو به نظر مي‌رسند ولي به سبب اندك تفاوت معنايي كه بين اين واژه‌ها و عفو وجود دارد، هرگز نمي‌توانند به عنوان واژه‌اي مترادف، جانشين معنايي آن در قرآن كريم شوند. تحليل معناشناسي عفو در قرآن نشان مي‌دهد كه اين واژه داراي معنايي اصلي و پايه است كه روح آن را تشكيل مي‌دهد؛ به طوری که در همه آيات و با هر سياقي اين معنا به عنوان هسته مركزي اين واژه حضور دارد و اين معنا همان گذشت است. گذشت از مفاهيم برتر اخلاقي است كه در سعادت و تعالي فردي و اجتماعي انسان‌ها نقش مؤثري ايفا مي‌كند و دارای آثار و فوائدي است. اين آثار شامل مغفرت الهي، رحمت خدا، تأليف قلوب، آرامش خاطر، و... مي‌باشند كه اين پژوهش به آن‌ها پرداخته است. واژگان كليدي: معناشناسي، عفو، قرآن، گذشت، آثار عفو، تفسير موضوعي، فضاي نزول

‫در اين رساله يكى از نظريههاى عمده نشانهشناسى به نام نظريه نوشتار جهت تبيين جنبه نوشتارى قرآن مورد بررسى قرارگرفته و اهم مباحث آن عبارت است از: بيان ضرورت و اهميت مطالعات نشانهشناختى، مدلهاى ارتباطى، معرفى نظريه نوشتار، پرسشهايى كه اين نظريه فرا روى دين مىنهد، فرا عرفى بودن جنبه نوشتارى قرآن، رابطه پوياى قرآن با مخاطب، بيان پرسشهايى كه فلسفه توحيدى بايد به آنها پاسخ دهد.

در این رساله اهدافزیر دنبال شده است : -1 شناسایی جنبه‌های روان‌شناختی انسان که در قرآن کریم مطرح شده است . -2 آشنایی مستند با دیدگاه قرآن دربارهء سلامتروان‌شناختی انسان -3 برداشتهایی از راه‌های ارائه شده در قرآن برای تامین سلامتروان‌شناختی -4 دست‌یابی به این حقیقتکه خطوط و رهنمودهای اسلام در زمینه بهداشتروانی، در صورتی که با توجه به نیاز و شرایط روز تدوین و اجرا شوند، با رشد و کمال فردی و اجتماعی و سلامتروان‌شناختی انسان را تضمین خواهند کرد.

‫مَثَلها ی هر قوم و ملتی بیان کننده ی ذوق فطری ، قریحه ی ادبی ، افکار ، اخلاق ، عادات ، احساسات ، دین و مذهب آن قوم و ملّت است ، و بررسی آن ضرب المثل ها پژوهشگران را به رشد فکری ، عقیدتی ، انفرادی و اجتماعی و نحوه ی زندگی آنها رهنمون می شود.امثال قرآن که یکی از مباحث مهم قرآنی هستند و برای هدایت و سعادت بشری نازل شده اند در بهترین و بالاترین سطح ، ویژگیها و خصوصیات خوب و بد اقوام و ملل گذشته را به تصویر کشیده اند ، که هر خواننده ای را به اعجاب و تحسین وا می دارد. امّا مشکل در نا آشنایی و نا آگاهی و یا بی توجهی مسلمانان به مَثَل های قرآنی و سرگرم شدن به مَثل های بشری و مهجوریت قرآن کریم در بین اکثریت آنان است و همچنین بعضی از اقوام ایرانی از خصوصیات و ویژگیهایی دیگر اقوامِ هموطن خود که درمیان آن ها به صورت ضرب المثل جریان دارد بیگانه هستند و این مشکل دیگری است که به چشم می خورد . راه حل این مشکلات در چیست ؟ به علت علاقه ای که اکثر مردم به ضرب المثل های قومی و ملی خویش دارند ، ما را بر آن داشت تا از این علاقه بهره جسته و ضرب المثل بلوچی و فارسی را در کنار امثال زیبای قرآنی قرار دهیم که یکی از مهمترین راههای آشنا نمودن مردم با قرآن کریم و ضرب المثل های والای آن است ، تا علاوه بر آگاهی دادن نسبی نسبت به تفسیر موضوعی قرآن کریم ، پیرامون مسایل مطرح شده در این تحقیق ، مسلمانان بتوانند کلام و قلم خویش را با آیات و امثال زیبای قرآنی مُزیَّن نموده و با مراجعه به این کلام الهی از مهجوریت قرآن کاسته شود ، و بر آگاهی و استفاده از امثال قرآنی و دیگر مفاهیم و مضامین والای این کتاب الهی از آن بهره بیشتری برده و ارتباط تنگاتنگ و بهتری با آن داشته باشند تا در راستای اهداف و مقاصد آن به سر منزل مقصود برسند. ضرب المثل های قوم بلوچ را به همراه امثال فارسی ملت ایران در پرتوی امثال قرآن کریم ارایه نموده ایم تا شاید بتوانیم بین اقوام مختلف ایرانی و مَثَل دوستان و قرآن رابطه ای دوستانه و مستحکم ایجاد نمائیم . آگاهی یافتن اقوام ایرانی از آداب و رسوم و باورهای هموطنانشان درسایه قرآن ، موجب زدودن اتهامات و تنویر افکارشان از یکدیگر، و سبب زندگی مسالمت آمیزشان با همدیگر و موجب تقویت انسجام ملی و وحدت اسلامی خواهد شد و اینگونه شاید بتوان مشکلات فرا رو در این زمینه را حل نمود . واژگان کلیدی : قرآن ، ضرب المثل ، مَثَل های بلوچی، امثال و حکم فارسی