جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شفقت، مجموعۀ ویژگی‌ها و مهارت‌هایی است که موجب پیشگیری و التیام رنج‌های مادی و معنوی انسان و عامل بهزیستی و تربیت اوست. شفقت به عنوان ویژگی مثبت درونی پیامبران الهی، ابزار تربیتی آنها نیز بوده که دارای دو نقش اساسی تربیتی است: 1- حفظ و التیام انسان در برابر رنج و 2- بسترسازی برای ایجاد محبت متقابل و بهزیستی. نوشتار پیش رو، با روش توصیفی‌- تحلیلی به بررسی سیمای شفقت پیامبران در قرآن و روایات می­پردازد و نقش شفقت انبیا را در هدایت و تربیت جوامع بررسی می­کند تا ویژگی و مهارت‌های شفقت انبیا به دست آید و انسان بتواند به‌وسیلۀ آنها، خود و دیگران را از رنج‌ها حفظ کرده یا آنها را التیام دهد و با عادت‌دادن ذهن به شفقت، توان و قدرت رفتار و عمل را برای بهزیستی ارتقا بخشد. نتایج تحقیق بیانگر آن است که: الف- شفقت، صفت مثبت تربیتی «فردی» و «اجتماعی» است که موجب تأثیرپذیری بر خود و تأثیرگذاری بر دیگران برای بهزیستی و التیام رنج‌هاست؛ ب- محبت از ویژگی­های مهم شفقت است؛ اما تنها ویژگی آن نیست؛ ج- شفقت، مجموعۀ صفات و مهارت‌هایی است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: انگیزۀ بهزیستی، توجه به رنج، افزایش آستانۀ تحمل و مهربانی و آگاهی، همدردی و همدلی و تصویرسازی مثبت.

بررسی آراء نواندیشان معاصر در حوزه مسائل قرآنی، موضوعی درخور اهتمام است. محمد شحرور از نواندیشانی است که با قرائت ایدئولوژیک از نص، نگاهی نو به موضوعات قرآنی دارد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، بر آن است که مبانی فکری محمد شحرور را در نگرش وی به فهم آیات قرآن، با استناد به آثار او مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شحرور با تقسیم‌بندی قرآن به آیات رسالت و نبوّت، نسبی بودن فهم قرآن، شواهد تاریخی دانستن برخی از آیات و تأویل‌گرایی، به دنبال قرائت نو از نصوص قرآنی بوده است. شحرور با تکیه بر تاریخی­نگری، حکم حجاب و احکام کنیزان را برای این دوره ندانسته و در این زمینه به مصادیق جدید همچون حدّ ادنی و اعلی برای پوشش و ازدواج مِسیار تصریح می‌نماید. دیدگاه‌های شحرور درباره قرآن، به دلیل استفاده از مبانی ناکارآمد، کاربست فهم تجربی دین و استفاده سلیقه‌ای و غیرعلمی از آیات، با چالش‌های جدی مواجه است، ازاین‌رو نمی‌توان دیدگاه او را در فهم و تفسیر قرآن حجّت دانست.

از پرسش‎های بنیادی در باب اخلاق، چرایی پیروی از الزامات اخلاقی است. در پاسخ‌ به این پرسش، سه نظریه‌‎ هنجاری ـ با تقریرهای گوناگون ـ شکل گرفته است: «فضیلت‌گرا»، «وظیفه‌محور» و «نتیجه‌گرا». نتیجه‌گرایان هدف اخلاقی زیستن را دستیابی به منفعت می‌دانند. آنان در پاسخ به این پرسش ‌که چه کسی باید از نتیجه فعل اخلاقی برخوردار شود، دو رویکرد متفاوت را ارائه می‌دهند: خودگرا (منفعت فردی) و دیگرگرا (تأمینِ منافعِ دیگران). با مطالعه آیات قرآن درمی‌یابیم که دیدگاه قرآن با خودگرایی اخلاقی سازگار و با مبانیِ انسان‌شناختی، غایت‌شناختی و اسلوب‌های تربیتِ اخلاقی قرآن و نیز با داده‌های روان‌شناسی همساز است؛ البته بخش بزرگی از الزام‌های اخلاقی قرآن مانند انفاق، ایثار، اصلاحِ میان مؤمنان، شفقت، بخشش، صله رحم، حق‌الناس و ... در ساحت جامعه تبلور پیدا می‌کند که در نگاهی سطحی، نظریه دیگرگرایی را به ذهن خطور می‌دهد، ولی با تأمل و ژرفنگری به مجموعه آیات قرآن، آشکار می‌شود که مهم‌ترین نقطه اتکای آموزه‌های اخلاقی قرآن، بهره‌گیری از خودگراییِ انسان در جهت دیگرگرایی، جامعه‌نگری و نوع‌دوستی است و با تکیه بر این اصل طبیعی، بیشترین نیروی پیشران را در وجود مخاطبانش به سمت دیگرگرایی و نوع‌دوستی برانگیخته است.

یکی از روش‌های کارآمد در بحث معناشناسی، «تجزیه به آحاد واژگان» است که در آن، واژگان را به‌قصد دستیابی به مفهومی دقیق و کامل، به آحاد و اجزای معنایی سازنده آنها تجزیه نموده تا معانی نهفته در لایه‌های هر واژه آشکار گردد، که این امر درنهایت، به ارائه ترجمه‌ای کامل و گویا از متن خواهد انجامید. پژوهش حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر رویکرد تحلیل مؤلفه‌ای و تجزیه واژگان به آحاد معنایی کوچک‌تر در پاره‌ای از واژگان قرآنی، سعی بر آن دارد تا معانی نهفته در ورای کلمات را از طریق تجزیه آنها به آحاد و اجزای معنایی آن آشکار کرده و چگونگی بازتاب آن را در ترجمه‌های معاصر مورد نقد و بررسی قرار دهد و نقاط قوت و ضعف ترجمه‌ها را در این خصوص تحلیل نماید. بررسی معنایی واژگانی چون «یقتّلون، واعَدنا، آنَستُ، تَبَّ، نَتلوها، لاتُحصوها و اقتَربَ»، نشان می‌دهد که عدم توجه دقیق مترجمان قرآن کریم به آحاد واژگانی و مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده آنها، قطعاً در ارائه مفهوم موردنظر گوینده تأثیرگذار بوده و مخلّ فهم و درک مقصود واقعی قرآن کریم خواهد گردید. چنان‌که نتیجه این بی‌توجهی به ارائه ترجمه‌ای ناقص و نارسا از کلمات قرآنی در برخی ترجمه‌ها انجامیده که با مفهوم کلی آیه و سیاق جملات قرآنی تناسب کافی نداشته و صرفاً بیانگر ترجمه معنای اولیه و ظاهری از واژگان قرآنی محسوب می‌شود؛ هرچند برخی از مترجمان با اشاره به پاره‌ای از مؤلفه‌های معنایی واژگان، ترجمه‌ای به‌نسبت موفق و قابل‌قبول نیز ارائه داده‌اند.