جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫در اين پاياننامه قصه حضرت آدم عليهالسلام در قرآن مورد بررسى قرار گرفته و از اين موضوعات سخن رفته است: درباره حضرت آدم عليهالسلام، آياتى كه مربوط به داستان آدم عليهالسلام و ابليس است، معنى لغوى واژه آدم، خلافت آدم عليهالسلام، سخن فرشتگان، آفرينش آدم از خاك و دميدن روح در او، تعليم اسماء، فرمان سجود، بهشت آدم، شجره منهيه، خلع لباس از آدم، مفاد عهد بنى آدم، نسيان و عصيان آدم و هبوط او.

‫مثنوى معنوى كه بزرگترين اثر تعليمى در مبانى عرفان به حساب مى‏آيد، سرشار از انواع مختلف كاربردهاى قرآنى وحديثى‏ست. ديدگاه جلال‏الدين مولوى، شاعر عارف قرن هفتم، به اين دو مقوله از مذهب را مى‏توان به دو گونه متفاوت تقسيم‏بندى كرد. در يك گونه مولوى با هنرمندى تمام وبا استفاده از تمثيلات وتشبيهات محسوس به شرح وتبيين پيام آيه يا حديث مى‏پردازد. كه در اين حالت آنچه مى‏گويد با روح كلى مذهب مطابق است. وما آن را »تبيينات هنرى« مولوى در مثنوى ناميده‏ايم. اما در گونه ديگر، او با تمسك به قرآن وحديث، به شرح وبيان اصول اعتقادات صوفيه وويژگى‏هاى طريقت مورد پسند خويش مى‏پردازد. كه در اين صورت، آيه وحديث در كارگاه خيال وعاطفه هنرمند او تغيير شكل پيدا كرده وبه مقصود مورد نظر او برگردانده شده است. به طورى كه ديگر پيام آن آيه وحديث، با روح كلى مذهب نمى‏خواند، بلكه به رنگ ذهنيت گوينده مثنوى در آمده است. وما اين گونه از كاربرد قرآن وحديث در مثنوى را »برخورد هنرى« مولوى ناميده‏ايم؛ امرى كه اساساً جوهره وحقيقت تصوف است، وراى همه ظواهر اقوال بزرگان آن. تصوف حاصل برخورد هنرى كردن با مذهب است. همان طور كه »صوفى« به هر آنچه خوش داشته باشد، مى‏پردازد؛ از گزاره‏هاى مذهبى نيز هر كدام را كه مطابقت بيشترى با ذوق او دارد اخذ مى‏كند. واز درون آيات وروايات، آن چيزى را كه موافق مشرب وسليقه شخصى اوست، بيرون مى‏كشد. چه مطلبى كه بيان مى‏كند، با كليّت دين بخواند يا نخواند. در مثنوى مولوى نيز در كنار همه تبيينات زيبا وخارق‏العاده مولوى از گزاره‏هاى مذهبى، تأويلات و برخوردهاى هنرى فراوانى نيز با آيه و حديث وجود دارد، كه نبايد نايده انگاشته شود.