جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکيده : نويسنده در اين پژوهش، طي سه فصل از منظري قرآني، ضمن تجزيه و تحليل ماهيت دنيا، و نوع بر خورد انسان را با دنيا از ديدگاه قرآن و روايات تبيين کرده است. بررسي حقيقت دنيا و حقيقت انسان از نظر قرآن، نحوه زندگي مطلوب انسان از ديدگاه قرآن، پژوهش در خصوص هدف زندگي در دنيا و چگونگي استفاده از دنيا و سالم بيرون رفتن از آن، شاکله اين تحقيق مي‌باشد. فصل اول، پس از بيان ماهيت و حقيقت دنيا و نيز تعابير قرآن کريم در مورد ماهيت دنيا، به مفهوم لغوي و اصطلاحي اين واژه و همچنين به بررسي معناي خاص دنيا در قرآن کريم پرداخته که انسان بايد براساس آن معنا و مبنا مسير خود را مشخص کند تا بتواند مبتني بر دستورات خدواند متعال تلاش نمايد. تبيين حقيقت دنيا در تفاسير روايي اهل بيت، مانند مزرعه بودن دنيا براي آخرت، بصيرت افزايي و پنددهي حوادث دنيا و پل بودن دنيا براي رسيدن به آخرت، بيان روش‌هاي قرآن کريم در دعوت به تفکر در حقيقت دنيا، لزوم انديشيدن در رويکردهاي دنيا، مثال‌هاي قرآن کريم در مورد زوال‌پذيري دنيا و بازيچه بودن آن و ابعاد اخلاقي براي حقيقت دنيا در آيه‌هاي قرآن؛ از ديگر مطالب فصل اول است. نگارنده در فصل دوم، علاوه بر پرداختن به حقيقت انسان در قرآن کريم، به بيان معناي لغوي و اصطلاحي انسان، جوانب مختلف ماهيت انسان همچون: ابعاد حيواني، عقلي و ربط بين اين دو جنبه، مجرد و مادي بودن انسان، مراحل نفس بشر، مانند نفس ملهمه، نفس اماره، نفس لوّامه و نفس مطمئنه اشاره کرده است. بررسي تعابيري که قرآن کريم در مورد نفس و انسان به‌کار برده است و همچنين تشريح آيه‌هاي قرآني مربوط به حقيقت انسان و منزلت وي در آفرينش نسبت به ساير موجودات، ادامه مطالب پيشين مي‌باشد. در فصل سوم، رابطه دنيا با انسان از منظر قرآن کريم مشخص شده و در ادامه به بحث در زمينه مذموم بودن دنيا از يک جهت و ممدوح بودن آن از جهتي ديگر و نيز به چگونگي بهره‌گيري صحيح از دنيا از منظر قرآن کريم پرداخته شده است.

‫در تحقيق حاضر راهکارهاي قرآن در تقابل با ناتوي فرهنگي بررسي شده است و براي بررسي دقيق اين بحث در پنج فصل ،در بخشهاي جداگانه مباحثي مطرح گرديده است. در فصل اول به طرح تحقيق و کليات مانند بيان مساله،سازماندهي،سوالات اصلي و فرعي و... پرداخته شده است. در فصل دوم به مباحث مربوط به فرهنگ مانند تعريف فرهنگ،ويژگيها،اقسام و...و بحث فرهنگ در قرآن و مباحث مطروحه همچون فرهنگ سازان ديني،انقلاب فرهنگي قرآن و شيوه هاي فرهنگ سازي قرآن پرداخته شده است. در فصل سوم به طور تفصيل ناتوي فرهنگي ،تاريخچه شکل گيري،مباني نظري،اهداف،ابزار و اقدامات، مورد مداقه و تحقيق قرار گرفت. در فصل چهارم به راهکارهاي فردي قرآن در مقابله با ناتوي فرهنگي پرداختيم وعواملي همچون:دشمن شناسي،تقوي،امر به معروف و نهي از منکر،تحکيم بنيان خانواده،حفظ شعائر اسلامي را به عنوان راهکارهاي قرآن در مقابل فرهنگ سلطه غرب بيان نموديم. فصل پنجم شامل راهکارهاي جمعي قرآن در مقابل با ناتوي فرهنگي است که در دو بخش اتحاد اسلامي و مهدويت تدوين گرديده است.در بخش اتحاد به اهميت و ضرورت ،گستره ،آثار و عوامل شکل گيري اتحاد پراختيم و در نهايت با مطرح کردن جامعه مهدويت با کارکردهاي خاص ويژه خود راه تهاجمي قرآن را در مقابله با ناتوي فرهنگي را بيان کرديم. در جمعبندي نيز به سوال اصلي پژوهش، مبني بر راهکارهاي قرآن در مقابله با ناتوي فرهنگي اشاره شد و مشخص گريد که قرآن کريم برنامه مدون و جامعي در مقابله با ناتوي فرهنگي به ما ارائه مي دهد و در پايان نيز پيشنهادهايي در اين خصوص بحث رساله مطرح گرديده است. کلمات کليدي :قرآن،ناتوي فرهنگي،فرهنگ،جامعه.

‫مقدمه: ونزّلنا عليك الكتاب تبياناً لكلّ شى‏ءٍ وهدىً و رحمةً و بشرى للمسلمين« (نحل/89) قرآنى كه امروز پيش روى ماست، بزرگترين موهبت الهى به انسان است كه بر زبان غايت آفرينش جارى فرمود؛ تا جانها تشنه وسرگشته را سيراب نمايد وحقايق پوشيده در پرده‏هاى جهل وغفلت را آشكار سازد. كتابى عزيز كه هيچ باطلى را در آن راهى نيست. كتابى كه جز »مطهّرون« به كنه آن راه نتوانند يافت، جز مؤمنان، از آن شفا نتوانند جست وكافران را جز هلاكت نخواهد افزود. راه بهره‏گيرى از هدايت اين صحيفه نور، تفكر وتدبّر در كلمات بلند آن است؛ چنان كه خود توصيه فرموده وكسانى را كه بى تدبر از كنار كلمات آن مى‏گذرند نكوهش نموده است: »افلا يتدبّرون القرآن أم على قلوب اقفالها« (محمد (ص) / 24). در كلمات نورانى پيشوايان دين - كه قرآن ناطقند - مجمل اين كتاب توضيح داده شده واز متشابهات آن پرده برداشته شده است؛ لذا برماست كه در كنار تدبر، جهت فكر را با الهام از روايات، به سمت وسوى صحيح تمايل كنيم. در اين رساله، تلاش بر آن بوده است كه تا حد امكان وبا بضاعتى بسيار ناچيز، گامى در مسير تدبر وبهره‏گيرى از انوار هدايت الهى برداريم؛ اميد كه او، خود، در ادامه راه ما را يارى فرمايد، تا بدانجا رسيم كه گويا آيات را بى‏پرده از حضرت حق مى‏شنويم. گام لرزان ما تنها در اين مسير بود كه در هربار{P ) امام صادق (ع) فرمودند: »هميشه آيات قرآن را آنقدر تكرار مى‏كنم تا به حالتى برسم كه گويا آن را مستقيماً (بى‏واسطه) از آن كه نازلش فرمود مى‏شنوم« (مستدرك الوسائل، ج 4، ص 106). P} خواندن كتاب الهى به پيامى جديد وهدايتى نو دست يابيم وطاير بلند همت آرزويمان، در انتظار آن كه لطف حق، چندين برابر، »اضعافاً كثيرة«؛ به استقبالمان آيد. {P ) بقره / 245. P} در اين رساله، تا حد توان ومجال، به زواياى گوناگون ادب در كلام خدا پرداخته‏ايم. ابتدا مباحثى كلى مطرح شده كه پيش درآمدى براى فهم بهتر مطالب بعد باشد وسپس به جست وجوى مصاديق ادب در كلام خدا همت گمارده‏ايم. در اين مسير، از سخنان نورانى ائمه هدى (ع)، بزرگان دين ومشعل داران راه هدايت، بهره جسته‏ايم ودل وجان به سخنان شيواى ايشان سپرده‏ايم. پرداختن به واژه‏شناسى، بخصوص در مواردى كه گوناگونى محسوسى در معانى به چشم مى‏خورد، در تعريف كليد واژه‏ها ودر رفع ابهام از برخى عبارات، به طور خاص مد نظر بوده ودر اين موارد، سعى شده است سير تطور معنايى واژه دنبال شود. وبعضاً معناى امروزى كلمه ومعناى قديم آن مورد مقايسه ومقابله قرار گيرد. نكته ديگرى كه اشاره به آن خالى از فايده نيست؛ اين كه در اين رساله، به بررسى سند احاديث نپرداخته‏ايم؛ زيرا گذشته از محدوديت مجال، احاديث ذكر شده، احاديث غير فقهى وعموماً اخلاقى، تربيتى بوده، رسايى متن آنها از بررسى سند كفايت مى‏كند. وبالاخره آن كه در اين رساله، اساس بر ذكر نمونه‏ها وبررسى مثالى برخى مطالب است، نه ارائه كل مطلب؛ آب دريا را اگر نتوان كشيد هم به قدر تشنگى بايد چشيد گستردگى عنوانها، نشان دهنده گستره وسيع ميدان است ودر هر بخش، به عنوان نمونه، به مثالهايى از هر عنوان اشاره مى‏كنيم وبرخى را به طور كامل‏تر توضيح خواهيم داد. نمونه‏ها معمولاً از مواردى انتخاب شده‏اند كه بيش از بقيه آشنا وبه عنوان معضلات يا مسائل مبتلا به اجتماعى مطرح مى‏باشند. اميد كه اين تلاش ناچيز، در مسير حق وحقيقت راهگشاى ارباب معرفت باشد كه فرموده‏اند: »ربّ حامل فقهٍ إلى مَن هو افقه منه«: چه بسا كسى كه حامل دانشى است كه آن را به شخص فهيم‏ترى{P ) حديث از امام صادق (ع) نقل شده است. الكافى، ج 1، ص 403. P} منتقل سازد.