جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫شيوه تاريخ‌نگاري قرآن و منابع تاريخي، داراي تفاوت‌هاي عمده‌اي است که نگارنده آنها را از جهت شکل و ساختار و محتوا، مورد مطالعه و مقايسه قرار داده است. وي برخي از حوادث را که در مدينه اتفاق افتاده است، مانند غزوات بدر، احد، خندق، عهد‌شکني بني‌قريظه و داستان افک، از نظر تاريخي با اهميت‌تر دانسته و به بررسي تطبيقي شيوه تاريخ‌نگاري قرآن و منابع تاريخي در باره آنها مي‌پردازد. از ديدگاه وي، تاريخ‌نگاري قرآن داراي ساختاري منظم و منطقي است و به هنگام بيان يک حادثه، ابتدا با يک مقدمه کوتاه وارد بحث مي‌شود و حادثه را به همراه تبيين و تحليل، به مخاطبان ارائه مي‌دهد و پيامدها و نتايج آن حادثه را ذکر مي‌کند. اين در حالي است که منابع تاريخي، بيشتر روايي هستند و حوادث را بدون تحليل و نتيجه‌گيري نهايي بازگو مي‌کنند. تفاوت ديگري که قرآن با منابع تاريخي دارد، در گزينش واژه‌هاست؛ چرا که در قرآن کريم دقت و اهتمام ويژه‌اي به انتخاب کلمات صورت گرفته است. البته از جهت تفصيل مطالب، منابع تاريخي تمامي جزئيات حوادث را نقل مي‌کنند؛ ولي قرآن، به اختصار بيان مي‌کند و بيشتر به تحليل مطالب مي‌پردازد. نويسنده در مقايسه محتوايي، مباحثي را در چهار محور بيان مي‌کند: 1.عوامل و مؤلفه‌هاي بسترساز: به اعتقاد نويسنده، قرآن برعکس منابع تاريخ‌نگاري، نگاهي ماورايي به وقايع دارد. 2.عوامل تأثيرگذار در حين وقوع: اراده الهي، لطف و ياري خداوند و امدادهاي غيبي را از جمله عوامل مورد نظر قرآن و عواملي همچون بارش باران و مشاجره قريش در غزوه خندق را عوامل مورد نظر تاريخ‌نگاران ذکر کرده است. 3.نتايج و پيامدها: از نظر قرآن، اعتلاي حق و سرنگوني باطل، آگاهي دادن و اتمام حجت، مجازات کافران، و شهادت و زندگي جاويد، و از نگاه تاريخ‌نگاري، شکست و پيروزي ظاهري، نتايج رخدادهاي دوران نبوي هستند. 4.سنجش اعتبار قرآن و منابع تاريخي: از اين نظر نيز قرآن با هيچ منبعي قابل مقايسه نيست.

‫در اين پايان نامه ابتلاء در قرآن و احاديث مورد بحث قرار گرفته و موضوعات زير بررسى است: ابتلاء به عنوان سنت جاويد الهى، انواع ابتلاء، آثار ابتلاء، ابتلاء عامل تكامل و پرورش استعداد و مظهر تلطف خداوند به مؤمنان، آثار تربيتى بلاها و شدايد مانند تقويت اراده و تهذيب نفس، به ياد آوردن نعمتهاى گذشته، هشدار و توجه دادن، ارتباط حوادث عمومى با حسنه، و سيئه بودن اعمال، رموز موفقيت در ابتلاء، بررسى تاريخ گذشتگان، استمداد از نيروى ايمان، يادآورى نعمات و توجه به پاداش ابتلاء.

‫صبر به مفهوم ثبات و اطمينان نفس و مضطرب نشدن در بلايا و مصائب و مقاومت کردن در مقابل حوادث و شدايد، مورد توجه قرآن کريم و مورد عنايت علم روان‌شناسي است. در اين پايان‌نامه ضمن بيان معنا و مفهوم صبر، ديدگاه قرآن و روان‌شناسي در خصوص راهکارهاي صبرپيشگي بيان شده است. واژه صبر و مشتقات آن 103 بار در قرآن به کار رفته است که نشان دهنده اهميت ويژه اين فضيلت اخلاقي از منظر قرآن است. برخي از مصاديق صبر در قرآن عبارت‌اند از: صبر و پايداري انبيا، صبر مجاهدان، صبر در برابر دسيسه‌هاي دشمنان، صبر در مقابل تکذيب کنندگان و صبر در روابط با ديگران. نويسنده ضمن توصيف مصاديق قرآني صبر، آن را به صبر بر مصيبت، صبر بر معصيت و صبر در طاعت تقسيم کرده است. او پس از ذکر اين مقدمات، به بيان راهکارهاي صبرپيشگي از نگاه قرآن پرداخته است. راهکارهاي اعتقادي صبر از منظر قرآن عبارت‌اند از: ايمان به خدا، توکل، اطاعت از خدا، باور داشتن به پاداش الهي، ايمان به قضا و قدر، و اعتقاد به عدالت خداوند. راهکارهاي عبادي صبرپيشگي از منظر قرآن نيز شامل ياد خدا، ياري خواستن از خداوند، خودشناسي، و دعا و نيايش است. همچنين راهکارهاي اخلاقي مورد نظر قرآنشامل اراده و عزم، فروتني، عفو و گذشت، و تقوا مي‌باشد. از نظر قرآن صبر در صورتي ارزشمند است که به قصد تقرب الهي و براي کسب رضاي او باشد. از منظر روان‌شناسي راهکارهاي رفتاري صبرپيشگي شامل تفکر، پذيرش موقعيت پيش آمده، گريه درماني، درددل کردن، تلقينات صبرآفرين، دوري از عوامل تقويت کننده بي‌صبري، مثبت ‌نگري، قناعت و بي‌رغبتي نسبت به دنياست. بر اساس يافته‌هاي روان‌شناسي، فهم ودرک انسان‌ها از پديده‌ها و رويدادها، پايه رفتار آنها را تشکيل مي‌دهد. نگارنده در پايان موانع صبر را در دو بخش موانع بينشي و موانع اخلاقي بيان نموده است. کفر و شرک، ترس از مرگ، ترس از فقر، و منفي‌نگري از موانع بينشي است و عجله، نااميدي، خشم و حسادت نيز برخي از موانع اخلاقي ذکر شده است.