جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سهروردی از جمله فیلسوفان مسلمانی است که با روش اشراقی خود، الگویی را ارائه کرد که به طور گسترده به تلفیق و آمیزش وحی با مباحث فلسفی پرداخت و این روند تحولی در فلسفه اسلامی ایجاد کرد که پس از وی نیز تداوم یافت. مسأله این است که اولا آیات قرآن که وحی الهی و تعالیم دینی را شامل می شود، چگونه و با چه هدفی در مباحث عقلی جای گرفته است؟ و ثانیا نقش و تا.ثیر این تأویل و اقتباس از قرآن بهره برده است. قرآن کریم، در ایجاد فرضیه ها ودغدغه های معرفتی جدید و اصول مبنایی شیخ اشراق و حتی ارکان براهین و استدلال های او،نقش ویژه ای داشته است. سهروردی با مطالعه، تعمق و تدبر در قرآن کریم و دیگر اندیشه های انسان ساز، تناسب ها و حلقه مشترکی بین آنها یافته است که همان شناخت نفس و پرورش آن برای رسیدن به حقیقت گمشده ای است که اندیشه انسانی در تکاپوی رسیدن به آن است. او باتوجه به این تناسب ها و تعالیم باطن گرای نبوی به ضوابطی دست یافت که یاریگر او در تفسیر وتأویل آیات قرآن جهت توصیف بهتر حقایق معرفتی و فلسفی شد. شیوه سهروردی در استناد به قرآن تا حد زیادی ضابطه مند و از اشتباهات و تحمیل نظرهایی که دیگران داشته اند به دور است ولذا مورد قبول و الگویی برای آیندگان شد. او در تفکر فلسفی و تأمل قرآنی خود متأثر از تفکرات باطن گرا و بطور شاخص بهره مند از احادیث پیامبر اسلام(ص) و حضرت علی(ع) بوده است و به همین دلیل در جریان تفکر فلسفی شیعی که با حکمت صدرایی همراه بود. متقابلا تأثیر گذاشت.

هدف از تحقیق حاضر، یافتن ملاکهای تاویل صحیح قرآن کریم است تابراساس آن ملاکها از یک سو تاویلاتی که تاکنون انجام شده مورد ارزیابی قرار گیردو از سوی دیگر بتوان با روش صحیح به تاویل قرآن پرداخت. سوالهای اساسی این پایان نامه عبارت است از تاویل قرآن چیست؟ وعلم به تاویل قرن نزد کیست؟ این پایان نامه دردوبخش تنظیم شده است. بخش اول از ‎۶ فصل تشکیل شده است. فصل اول بحث تاویل در خارج از حوزه اسلامی را مطرح کرده است و فصل دوم به بحث لغوی پیرامون تاویل پرداخته است .فصل سوم، مهمترین آراء ارائه شده در مورد تاویل قرآن در حوزه اسلامی را مورد اشاره قرارداده و از تاویل به معنای تفسیر، تاویل به معنای باطل آیات، تاویل به معنای توجیه صحیح آیه متشابه، تاویل به معنای معنای مجازی، استعاری و کنایی آیات" و تاویل به معنای واقعیت عینی بحث کرده است.فصل چهارم بحث تاویل را از دیدگاه قرآن بررسی کرده و فصل پنجم به تاویل از دیدگاه عقل اختصاص دارد. و بالاخره فصل ششم تاویل قرآن را از جهت حیثیت جمعی و تفصیلی آن مورد توجه قرار داده است . بخش دوم که درصدد پاسخگویی به سوال دوم است از دو فصل تشکیل شده است . فصل اول دو قول را در مورد علم به تاویل قرآن بررسی کرده است. قول به انحصار این علم در خداوند و قول به عالم بودن راسخان در علم به تاویل قرآن. نگارنده قول دوم رابرگزیده و معصومین علیهم السلام را عالم به تاویل قرآن به نحو اتم و اکمل می داند. فصل دوم نمونه هایی از تاویلات قرآنی را ذکر کرده است. نمونه هایی از تاویلات عرفانی، تاویلات اسماعیلیه، معتزله، خوارج و فلاسفه( ابن سینا، ابن رشد، اخوان الصفا، سهروردی و صدرالمتالهین) و تاویلات علمی(تجربی) قرآن محتوای این فصل را تشکیل می دهد. نتایج تحقیق نشان می دهد که تاویل معنای جامعی است که می تواند مصادیق متعدد داشته باشد. درقرآن و روایات تاویل درمعانی مختلف استفاده شده و عقل هم علاوه بر معانی که درنقل آمده معانی دیگری را هم تجویز می کند. درباره علم به تاویل، اگر عقل به تاویل انجام شده حکم کند و صحت آن را تصدیق کند تاویل صحیح است در غیر اینصورت، تنها تاویلی مورد پذیرش است که مستند به کتاب و سنت باشد.

این پایان نامه مشتمل بر چهار بخش است: در بخش اول تجسم اعمال در آیات بررسی و آرای مفسران فریقین در خصوص آنها ذکر شده است. در بخش دوم موضوع در روایات مورد بررسی قرار گرفته است. دربخش سوم نظر دانشمندان مختلف اعم از فلاسفه، عرفا،متکلمان و محدثان درباره تجسم اعمال نقل شده است.بخش چهارم به بررسی شبهاتی که در زمینه موضوع وجود دارد، اختصاص یافته است.

این پژوهش به بررسی اهداف و مقاصد سوره های قرآن کریم در المیزان اختصاص دارد و مطالب آن در دو بخش به نگارش درآمده است: در بخش اول، با عنوان کلیات از شناخت قرآن کریم، سوره شناسی، و دیدگاه جامع علامه طباطبایی در این زمینه سخن رفته است و در بخش دوم، با نام بررسی اهداف و مقاصد سوره ها، تمامی سوره های قرآن به ترتیب مصحف از لحاظ اهداف و مقاصد بررسی شده و محور موضوعی و تفصیل مقاصد هریک ذکر گردیده است.

فصل اول تعریف لغوی فکر: در چیزی اندیشه کردن. تعریف اصطلاحی فکر: اعمال فکر است و آن عبارت است از ترتیب امور معلومه برای بدست آوردن نتایج مجهوله. تعریف لغوی عقل: خرد، دانش. تعریف اصطلاحی عقل: نور روحانی است که توسط نفس درک می شود نه حواس عقل و عاقل او را از هلاکت نجات می دهد. فصل دوم توضیحاتی پیرامون تفکر و تعقل بخش 1. عقل و شرافت آن: برای اثبات شرافت عقل نیازی به دلیل نیست و عقل خود سرچشمه علم و منبع و اساس آن است و به منزله نور است. بخش 2. لشکریان عقل و جهل: خداوند عقل را از نور خویش آفرید و برای آن 75 لشکر قرار داد. خوبی، وزیر عقل و بدی، وزیر جهل و ... ادامه دارد. بخش 3. ویژگی عقل: 1.ملکه ادراک بودن آن. 2.ملکه قضاوت در عقل است و با ملکه حکمت در ارتباط است. 3.سومین ویژگی عقل رشد است. بخش 4. انواع عقل: از نظر فلسفی: 1. عقل اجمالی. 2. عقل بالفعل. 3. عقل بالقوه. 4. عقل بالملکه. 5. عقل تفصیلی. 6. عقل فعال. 7. عقل مستفاد. 8. عقل هیولانی. 9. عقل عملی. 10. عقل معاش. بخش 5. دلیل تنوع تفکرها: مسلمانان در مراجعه به اوامر و نواهی قرآن و مراجعه به نصوص صریحی که آمده هم عقیده اند. گروههای مختلف با عقاید و اصول و زبانهای مختلف به اسلام گرویده اند و این اختلافات به تفسیر آنان از برخی آیات و اقوال سرایت کرد این اختلاف بیشتر مربوط به موارد اندیشه و روشهای مختلف درک است. 1.تفکر اسلامی: اسلام آنچه برای مردم پیشنهاد می کند چون از سرچشمه وحی است می تواند تا عمق جان نفوذ کند. 2.نظر اروپا درباره بشر امروز: بشر امروز به سه چیز نیاز دارد. 1. تعبیری روحانی از جهان. 2. آزادی روحانی فرد. 3. اصول اساسی که تکامل اجتماع بشری را توجیه کند. 3.نظر اسلام درباره بشر امروز 4. روح اسلامی در مسلمین مرده است به خاطر تقلیدهای کورکورانه. 5.نقص کار در تفکر مسلمین است. 6.آینده اسلام و مسلمین به تعبیر علی علیه السلام. 7.طرح حیات تفکر اسلامی را قرآن ریخته. 8.یکی از علائم حیات. بخش 6. پرورش عقل از دیدگاه اسلام: عقل عامل بندگی انسان نسبت به خدا و ضامن بهشت و سعادت اوست. بخش 7. آیا عقل می تواند پشتوانه اخلاقی باشد؟ می تواند پشتوانه اخلاقی باشد ولی با کاستیهایی که دارد نمی شود به آن قناعت کرد. بخش 8. لذت عقلی بالاترین لذتهاست، به دو دلیل: 1.ادراک عقلی به کنه شیء می رسد و غیر متناهی است و مدرکات عقل همانا خداوند و موجودات است. 2.لذات ملائکه هم لذت عقلی است. لذت حیوانات حسی. بخش 9. چرا برخی عرفا عقل را سرزنش کردند؟ کدام عقل؟ عقلی را سرزنش کرده اند که مشوب و آمیخته با وهم و خیال است. بخش 10. شکایت از عقل: اگر امر دائر باشد میان اینکه « موجب درد» نباشد و انسان درد نداشته باشد « درد نداشتن» به دلیل نبودن موجب درد از درد داشتن بهتر است ولی اگر موجب درد وجود داشته باشد و درد نداشته باشد موجب بدبختی است. بخش 11. مکتب عقلیون: اساساً جوهر انسان عقل اوست. بخش 12. نقش عقل از نظر فقهی: عقل یکی از شرایط تکلیف در فقه است. بخش 13. چرا شیعه تمایل بیشتری به مباحث عقلی دارد؟ سلسله جنبان این طرز تفکر فقط ائمه بودند. بخش 14. باب کم عقلی، سفیه شخص پست است که به زیر دست خود فخر می فروشد و برای بالا دستان زبونی. بخش 15. رابطه عقل و دل: از کانون دل حرارت و حرکت برمی خیزد و از عقل هدایت و روشنی. گاهی یک مطلب را هر دو، هم عقل، هم دل می پسندد مشکلی نیست اما گاهی کشمکش میان عقل و دل است. فصل سوم تفکر از دیدگاه اسلام، روشهای فکری اسلامی (4 روش)، متفاوت بودن افکار مردم، فضیلت تفکر، انواع تفکر. فصل چهارم تفکر و تعقل در قرآن تفکر در قرآن، تفسیر چند آیه. تعقل در قرآن، اقسام عقل در قرآن. فصل پنجم تفکر و تعقل در سنت فکر و اندیشه در روایات اسلامی. تعقل در روایات اسلامی. فصل ششم موانع بر سر راه تفکر و تعقل تقلید، تکیه بر ظن و گمان، شتابزدگی، میل ها، شخصیت گرایی. فصل هفتم آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی تفکر و تعقل با تفکر می توان به سعادت مطلقه رسید از ریزش وقت جلوگیری می کند با تفکر برای آدمی ابوابی مفتوح می شود.

موضوعی که در این تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد اهمیت تربیت در دوران جوانی ،مسائل تربیتی مربوط به آن می باشد. این موضوع از نظر علم؛ قرآن و سنت بررسی می گردد. از آنجا که امر تربیت، از نیازهای ضروری و پراهمیت جامعه و خانواده است، نیاز به پژوهش و تحقیق بیشتری در این زمینه می باشد. با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی و عصر ارتباطات، نوع تربیت نیز در این عصر با دوره های قبل متفاوت می باشد. خانواده، اولین محیطی است که فرزند با آن آشنا می شود. لذا والدین باید از همان ابتدا مسئولیت عظیم تربیت او را به نحو عالی بر عهده گیرند و شرایط مطلوبی را برای رشد صحیح فرزند فراهم نمایند. در این رابطه نقش مادر قوی تر و پررنگ تر از نقش پدر است. چرا که ارتباط بیشتری با فرزند دارد و اوقات زیادی را با او می گذراند لذا باید یک الگوی صحیح عملی و رفتاری برای فرزند باشد. از بین دوره های مختلف زندگی، دوره جوانی در این تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد. در این پروژه تحقیقی، سعی می شود فقط به دوران جوانی پرداخته شود و نقش مادر نیز در رابطه با این دوره از زندگی فرزند بررسی گردد. برخی از سوالاتی که در این زمینه قابل طرح است به شرح ذیل می باشد: آراء و نظریات اندیشمندان در مورد تربیت چیست؟ اسلام در مورد اهمیت تربیت چه نظری دارد؟ عوامل موثر بر تربیت فرزند چیست؟ اسلام چه راهکارهایی در رابطه با تربیت فرزند ارائه می دهد؟ نقش مادر در تربیت فرزند چه می باشد؟ جوانی چه مقطعی از زندگی را در برمی گیرد؟ اهمیت جوانی از دیدگاه روایی و علمی چیست؟ ابعاد مختلف رشد چه می باشند؟ در هر یک از ابعاد رشد مادر چه نقشی دارد؟ نیازهای مختلف جوان در هر یک از ابعاد رشد چه می باشند؟ روش تحقیق و نحوه گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای بوده و سعی شده به تبیین بیشتر موضوع پرداخته شود. منابع و مآخذ مورد استفاده در این تحقیق کتابهای اخلاقی، تربیتی، روانشناسی، قرآن و روایات بوده است که از کتابخانه های شهرستان از جمله: کتابخانه شهید مدرس، کتابخانه کوثر، کتابخانه مدرسه علمیه نرجس، کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی و همچنین کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی و مرکز بنیاد پژوهش های اسلامی استفاده شده است. ضمناً استاد راهنما و دیگر دوستان در تهیه برخی از کتب بنده را مساعدت نموده اند. پس از بررسی ها و مطالعات لازم در زمینه تربیت جوان و نقش و وظایف مادر، این تحقیق به این نتیجه رسید که تربیت امری مهم و از ضروری ترین نیازهای بشری است و سبب نجات انسان از اسارت ها، جهل ها و بندگی هاست. و رکن اساسی در صعود و یا سقوط انسان هاست. از این رو بحث تربیت مورد توجه دانشمندان، فیلسوفان، روشنفکران و مصلحان اجتماعی و حتی شعر او نویسندگان بوده است. و در مورد این مساله نظرات فراوان داده اند. مکتب انسان ساز اسلام نیز بیش از همه صاحب نظران به این امر اهتمام داشته و هدف کلی تربیت را، بیداری انسان، پرورش همه ابعاد وجودی و استعدادها در زمینه های فطری و رساندن او به مقام عبودیت صالح می داند و راهکارهایی را در زمینه تربیت ارائه می دهد. از دیگر نتایج بدست آمده از این تحقیق این است که خانواده اولین و مهمترین عامل تربیت است. و موثرترین نقش را در این زمینه، مادر بر عهده دارد. هرچند خانواده ها از لحاظ شیوه های تربیتی متفاوت اند اما در همه خانواده ها مادر الگوی تمام عیار برای فرزند است. دوره جوانی، دوران رسیدن به مرتفع ترین و عالی ترین منازل زندگی است. جوانی از دیدگاه روایی و علمی، فرصتی بی نظیر و یک دوره اسرارآمیز در زندگی بشر است. نتیجه دیگر این بود که همه ابعاد رشد در تربیت جوان باید مورد توجه قرار گیرد و در هر بعد از رشد، جوان نیازهای مختلفی دارد که والدین و خصوصاً مادر باید در رفع آن کوشا باشند، جوان در بعد رشد جسمانی دچار تحولات ویژه ای می گردد از جمله بلوغ ، رشد عقلی، نیرومندی، غریزه جنسی، هر یک از والدین و جوان وظایفی در این موارد دارند که در متن تحقیق بیان گردیده است. در بعد رشد عاطفی اخلاقی نیز هیجانات و احساسات جوان را نمی توان از نظر دور داشت. از بین نیازهای عاطفی مطرح شده در تحقیق، محبت یک نیاز همیشگی و اساس روابط انسانی بانشاط و تفاهم آمیز است. وجود آن به قدری مهم است که عدم آن یکی از علل عمده فساد جوانان شمرده شده و محبت مادر کارسازترین ابزار در جلوگیری از فساد و انحراف جوانان و اصلاح کننده ترین وسیله برای خطاهای آنها می باشد. در بعد رشد اجتماعی این نتیجه حاصل شد که تربیت دینی و مذهبی فرزند در دوران جوانی مهمترین سلاح برای حفظ او از خطرهای احتمالی جامعه می باشد و گرایش به دین یک نیاز فطری بوده و دین چون براساس فطرت انسان به وجود آمده در جذب جوانان بسیار موثر و مفید بوده است. مطلب دیگری که در تحقیق به آن پرداخته شده بحث هویت یابی جوان است که یک بحث مطرح در همه اعصار بوده است و برای پیشگیری از بحران هویت در جوانان نمی توان نقش دین و خانواده را نادیده گرفت. چرا که خانواده و دین از بدو تولد فرزند تا پایان عمر نقشی پر رنگ و موثر در زندگی او دارند.

در این پایان نامه شماری از آیات نازله در شأن اهل بیت (ع) در روایات اهل سنت بررسی شده اند. آیات مورد بررسی عبارتند از: آیه مباهله، آیه اولوالامر، آیه ولایت، آیه اکمال دین، آیه تبلیغ، آیه ولایت، آیه تطهیر، آیه نجوی. در خاتمه آیاتی از سوره مبارکه دهرکه در شأن اهل بیت (ع) نازل شده بررسی شده اند.

قرآن کریم اهدافی را برای بعثت پیامبران الهی در نظر گرفته است، این اهداف، سه دسته اند: دسته اول، اهداف بینشی هستند که بینش صحیح و درست را به انسان نشان می دهند؛ مانند: دعوت به توحید و معاد، تعلیم کتاب و حکمت و آنچه مردم توانایی درک آن را ندارند. دسته دوم، اهداف گرایشی هستند که گرایش به حق و حقیقت را در انسان به وجود می آورند؛ مانند: درمان بیماری های روحی و اخلاقی. دسته سوم، اهداف عملی و رفتاری هستند که عمل و رفتار انسان را مورد بررسی قرار می دهند؛ مانند: دعوت به عبادت خدا، برپایی عدل و قسط و امر به معروف و نهی از منکر. آثاری که برای بعثت پیامبران از قرآن کریم استفاده می شود نیز سه دسته اند: دسته اول، آثار فکری است که اندیشه و فکر انسان را نسبت به جهان هستی تغییر می دهد. دسته دوم، آثار گرایشی است که در اثر دعوت پیامبران الهی، گرایش های فطری انسان به فعلیت رسیده، شکوفا می شود؛ مانند: گرایش به خداپرستی، حق، حقیقت جویی و عبادت. دسته سوم: آثار رفتاری است که در نتیجة نبوت و رسالت، رفتار انسان نسبت به خدا، خود، دیگران و جهان نظم یافته، تعدیل می شود.

این رساله در نقد بخشی از کتاب «اصول مذهب شیعة الاثنی عشریة» مربوط به صفحات 156 تا 180 از جلد اول آن، اثر دکتر ناصربن عبد اللّه قفاری است. در این بخش سه شبهه درباره شیعه مبنی بر عدم حجیت قرآن نزد شیعه مطرح شده است. رساله حاضر در دو بخش به نگارش درآمده است. در بخش اول، مباحثی کلی درباره موضوعاتی نظیر واژه شناسی تفسیر و تأویل، رابطه بطن و تأویل، جری و تطبیق، ضوابط پذیرش تأویل، ادله حجیت ظواهر قرآن، ویژگی های محتوایی قرآن، مقامات و شئونات پیامبر اکرم(ص)، عصمت ائمه اهل بیت(ع)، و مرجعیت علمی اهل بیت(ع) آمده است و در بخش دوم، به این شبهات قفاری پاسخ داده شده است: وابستگی حجیت قرآن به ائمه(ع)، اختصاص فهم قرآن به ائمه(ع)، و امکان نسخ و تقیید و تخصیص قرآن با قول ائمه(ع).

در قرآن کریم به رسم عرب جاهلی که به منظورتأکید سخن خود سوگند یاد می کردند، برخی از سوره هابا سوگند آغاز شده است. منتها آنان به اموری چون شراب، آلات موسیقی، چشم و ابروی معشوقه خودسوگند می خوردند، لکن در قرآن به امور ارجمندی چون خورشید، ماه، آسمان، زمین، قلم، انجیر و زیتون سوگندیاد شده است. در این پایان نامه مواردی که در قرآن بدانها سوگند یاد شده بررسی و پیرامون فلسفه آنهاتحقیق شده است