جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«در میان اصول و مبانی اندیشة اسلامی، هیچ باور و اعتقادی هم‌پایة توحید و یکتاپرستی به شمار نمی‌آید ... . تبیین درست و بایستة توحید و زدودن غبار از چهرة آن و بازگرداندن برداشت‌های گوناگون از اصل یکتاپرستی به منابع اصیل اسلامی، به ویژه قرآن کریم از بایسته‌های مطالعات و پژوهش‌های اسلامی است.» در این اثر، «آیت‌الله سیّدکمال حیدری» در دو بخش در مورد توحید بحث کرده‌اند. در بخش نخست، در مورد مقدّمات راهبردی، توحید واحدی و توحید احدی مطالبی را تقریر کرده‌اند و در بخش دوم، به دیدگاه مسلمانان در خصوص صفات، تعاریف راهبردی در شناخت صفات، حیات، علم، قدرت، شنوایی و بینایی و ارتباط توحید با زندگی عمومی انسان‌ها پرداخته‌اند.

در این کتاب، مباحثی در زمینه‌ی "توحید" با استناد به آیات و روایات تحت این عناوین مطرح گردیده است: ارزش ایمان، آیین آگاهی، فطرت، پیمان پیامبران، آیات آفرینش، آیات انفسی، بیدارگری بلایا، علم و قدرت، و انس با خدا.

کتاب حاضر جلد دوم کتاب «قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد الي مقام التوحيد» تأليف ابوطالب مکي است که به زبان فارسي ترجمه شده است. کتاب، شامل چهل و هشت فصل و در دو جلد نگاشته شده است. «قوت القلوب» را مي‌توان روشن‌ترين و کامل‌ترين بيان تصوف زاهدانه سده‌هاي اوليه و از نخستين کوشش‌هاي جامع در سازگار کردن آداب و آراء صوفيه با موازين شريعت به شمار آورد. از مباحث کتاب مي‌توان به بيان واجبات توبه و شرح فضائل آن و توصيف توبه‌کنندگان، شرح ديگري از برتري صبر، شرح ديگري در معناي خوف و ... اشاره کرد.

شرح و بررسی شگفتی‌های خلقت در انسان، حیوانات، گیاهان، طبیعت و اسرار نزول بلاها و آفات در آنها از زبان امام صادق(ع) است که برای افزودن آگاهی فردی به نام مفضل بن عمرو به وی ارایه نموده است. آن امام در حدیثی طولانی به برخی از شگفتی‌های خلقت در زمینه‌های مختلف و ظرایف مربوط به زندگی انسان و اسرار نهفته در خلقت بدن او و همچنین خلقت حیوانات و سایر موجودات اشاره گرده و قدرت لایتناهی خداوند متعال را به تصویر کشیده و همگان را به تفکر در آثار صنع الهی دعوت کرده است. ایشان در این روایت طولانی به نکات علمی متعددی نیز اشاره کرده و نظم و تدبیر فوق‌العاده‌ای که بر خلقت حاکم است را برای مفضل‌بن عمرو شرح داده و یک دوره درس عمیق خداشناسی را به وی ارایه کرده است.

در کتاب حاضر به نقد و بررسی دیدگاه‌های «حلاج» و «ابن عربی» دربارة سه مفهوم به هم پیوستة توحید، اتحاد و وحدت پرداخته می‌شود. میان نظریة حلاج و ابن عربی تفاوت بسیار است؛ چرا که حلاج معتقد است خدا در انسان حلول کرده و بدین وسیله کمالات و اسرار الوهیت او آشکار و شناخته شده است، او معتقد است برای اثبات وجود خداوند در نزد خلق، لازم است سالک با خدا وحدت عارفانه پیدا کند، عارف باید در این راه تمامی دردها و رنج‌ها را بر خود بپذیرد و خود را خالص گرداند تا با خدا اتحاد یابد. او معتقد به وحدت وجود نیست. این در حالی است که ابن عربی معتقد به وحدت وجود است و اذعان می‌دارد که حق عبارت است از: حقیقت هستی و وجود مطلق و آن وجود، فقط خداست و انسان مظهر کامل و دائم حق است و تفاوتی میان لاهوت و ناسوت یا خدا و انسان نیست، یعنی خود را حق بدانی یا خلق، تفاوتی نمی‌کند، زیرا انسان از یک جهت حق است و از یک جهت خلق. به همین دلیل هم اشرف مخلوقات نام گرفته است. او معتقد است حق تعالی در هر یک از مخلوقاتش به گونه‌ای ظهور می‌یابد، اما از آنجا که فهم‌ها همة تجلیات او را در نمی‌یابند، خدا از فهم‌ها پنهان است. لازم به ذکر است در این کتاب مختصری از زندگی‌نامة حلاج و ابن‌عربی نیز آورده شده است.