جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر، ترجمه‌ای از «التجرید فی کلمه التوحید» است که به قلم «امام احمد غزالی» به زبان تازی نگاشته شده است. کتاب پیش رو در واقع نامه‌های «احمد غزالی» به «عین القضات» است که در آن کلمه توحید را شرح داده است. این کتاب باوجود اینکه اثری است کلامی، نویسنده در آن تا جایی که می‌توانسته است از ابیات عربی و تمثیل‌ها و تعبیرات مجازی نیز که معمولاً در آثار ادبی به‌کاربرده می‌شود استفاده کرده است. کتاب از فصل‌های کوتاه تشکیل شده است و در هر فصل به نکته‌ای کلامی و عرفانی در باب کلمه توحید یعنی «لا اله الا الله» اشاره شده است.

در این کتاب، حدیث "توحید مفضل "از امام صادق (ع) در باب خداشناسی، شرح و تفسیر شده است .افزون بر آن، متن مناظره امام رضا (ع) با علمای ادیان دیگر درج گردیده است .کتاب با موضوعاتی از این قبیل تدوین شده است" :برهان نظم در اثبات آفریدگار جهان"، "رشد و ترقی بدن در مراحل مختلف"، "ویژگی‌های خلقت آدمی که او را از سایر حیوانات متمایز نموده است"، "حکمت و فلسفه اعضایی از بدن که فرد و زوج خلق شده‌اند"، "در بیان آفرینش معده، جگر، گوش و ویژگی هر یک از آنها"، "در بیان آفرینش قلب و احوال آن"، "در بیان نیروهای روح آدمی"، "در بیان آفرینش زمین و ویژگی‌های آن"، "بحث و مناظره امام رضا (ع) با راس الجالوت و محکوم شدن وی"، "در وصف انار و آفرینش شگرف آن"، "در بیان خلقت پرندگان و مرغان خانگی "و "در وصف کدو، هندوانه، خربزه و علت درشتی میوه آنها ."

در کتاب حاضر، به مبحث توحيد با استفاده از آيات و روايات پرداخته شده است. ابتدا مفهوم‌شناسي و اهميت علم توحيد آورده شده است. سپس معرفت خدا و هدايت، انواع معرفت انسان به خدا و راه‌هاي رشد معرفت در ذيل مبحث معرفت‌الله مطرح شده است. در ادامه به وحدانيت خداوند و مراتب توحيد پرداخته شده است. معرفت به اسماء و صفات الهي، آموزه‌هاي آفرينش، عدل الهي و لازمه آن، جبر و تفويض از جمله ديگر مباحث مطرح شده در اين کتاب است.

نویسنده در این کتاب به شناخت فلسفة دین و دو موضوع «خداشناسی» و «توحید» می‌پردازد. از این رو نخست معنای لغوی و اصطلاحی دین بیان و سپس فرض میان دین و شریعت و ملت مطرح می‌شود. آن‌گاه دین از نظرگاه علامه طباطبایی تبیین و ویژگی‌های دین جامع و جاوید بازگو می‌شود. بعد از آن ضرورت دین‌داری از دیدگاه روان‌شناسان و دانشمندان مختلف تشریح و به نقد و بررسی شبهات مطرح شده دربارة فطری بودن دین پرداخته می‌شود. در ادامه با تأملی در دو موضوع خداشناسی و توحید از دیدگاه روایات و احادیث در جهت اثبات واجب الوجود بودن توحید و مباحثی چون: انواع جهان‌بینی، اقسام علت، دلیل ابطال دور، مقایسة ایدئولوژی و جهان‌بینی و... مورد بررسی قرار می‌گیرد. در پایان پس از بازروایی اندیشة خیام و صادق هدایت دربارة حکمت و عدل الهی، نظریة اشاعره، متکلمین شیعه و معتزله و نیز نظریة فلاسفه و حکمای اسلامی در این باره تبیین و نظرگاه مخالفان و منکران عدل الهی به نقد کشیده می‌شود.

در فصل اول و دوم کتاب اعتقاد توحیدی براساس آیات قرآنی و روایات ائمه (ع) و در مقابل آن مسئله شرک تبیین شده است. در فصل سوم تعریف مخالفان از توحید ربوبی آورده شده علاوه بر آن، دلایل آنها بررسی می شود. در فصل چهارم تعریف عبادت و توحید عبادی از دید مخالفان تحلیل گردیده است. در فصل پنجم به اعتقاد مشرکان اشارتی رفته است. در فصل ششم مصادیق عبادی مورد شبهه، نظیر توسل، نذر، ذبح، دعا و امثال آن تشریح می گردد و دلایل مخالفان در متهم کردن شیعه به شرک، ذکر می شود.

نویسنده در این کتاب که آن را بر اساس منابع اهل سنت و در موضوع اثبات حقیقت توحید و شرک تدوین کرده است، با تمرکز بر آیات قرآن، سنت نبوی و سیرة سلف صالح و به صورت صحیح و مستدل، اعتقاد به توحید را اثبات می‌کند و بیان می‌دارد که انبیا و اولیای الهی به فضل خداوند دارای قدرت تصرف در نظام عالم‌اند و آنان می‌توانند مشکلات و گرفتاری‌های مردم را به اذن خداوند برطرف کنند و این فضل الهی محدود به زمان حیات آنان نیست، بلکه بعد از مرگ و شهادت آنان هم ادامه دارد. وی همچنین در کتاب به برخی از شبهات مطرح دربارة حقیقت توحید و شرک نیز پاسخ داده است.