جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

انسان از جمله موجودات شگفت انگیز عالم هستی است که دارای جنبه های مختلفی می باشد و با توجه به هر جنبه ای ، موضوع علوم بشری قرار می گیرد. محور و اساس مسائل اسلام نیز انسان می باشد. از آنجا که خدای متعال ما را به نیروی عقل و اندیشه مجهز ساخته است، باید در نظام آفرینش تأمّل و تدبّر کنیم تا به قدر توان به حکمت خداوند پی ببریم.هدف از پژوهش حاضر، بررسی مبانی انسان شناسی و تاثیر مناسک اجتماعی بر تربیت انسان ها می باشد و به دنبال این امر هستیم تا نشان دهیم که اسلام انسان را چگونه موجودی می داند و ابعاد وجودی و نیازهایش را چگونه مطرح می کند.عبادات (به ویژه حج )چه آثار اخلاقی برفرد و جامعه دارد. یافته ها نشان دادهاست که حج و مناسک آن می تواند از طریق تهذیب نفس و تقویت اراده و ایجاد تعادل و توازن در ارضای نیازها و تمایلات ، زمینه ی مناسبی برای صعود و سیر و سلوک معنوی انسان فراهم کند به گونه ای که حج گزار بسیاری از رذایل اخلاقی را ترک کرده و با الگوگیری از پیشوایان دین به تقویت خویشتن داری و کنترل درونی خود دست یابد و موجبات رشد معنوی خود و جامعه را فراهم آورد.در نتیجه انسان در اسلام دارای جایگاهی بس رفیع یعنی مقام خلیفه الهی است به طوری که اگر از استعداد های خود درست استفاده کند و تمامی ظرفیتهایی که خداوند در خلقت او به ودیعه نهاده است ظهور و عینیت یابد ، آنگاه به کمال و سعادت واقعی خود که همان قرب الهی است دست می یابد و عبادت حج و مناسک آن یکی از برنامه هایی است که به جهت جامع بودن می تواند در این سیر و سلوک باطنی ومعنوی انسان را به جایگاه واقعی خویش برساند و بر تربیت انسان ها تاثیر معنی داری بگذارد.

---

نوع نگاه انسان به امور و همچنین دامنه و گستره این نگاه، نوعی جهان بینی را برای انسان به وجود می آورد و البته در تأثیری متقابل، جهان بینی فرد نیز به نگاه او جهت می‌دهد. حوزه تفکر انسان شامل امور مختلفی است که معنویت و هوش معنوی یکی از آن حیطه ها محسوب می شود. از جمله لوازم زندگی فکورانه، داشتن ذهنیت فلسفی با سه شاخصه جامعیت فکر، ژرفانگری و انعطاف‌پذیری است که وجودشان در تفکر فلسفی، در نحوه تجلی و بروز آن‌ها در اندیشه فرد، رفتار مسئله گشایی او و نیز زندگی منطقی‌اش، خود را نشان می‌دهد. هوش معنوی که شامل دو خرده مقیاس درک و ارتباط با سرچشمه هستی و زندگی معنوی است؛ با معنا، ارزش و پرورش تخیل مرتبط بودوهو قادر است به انسان توان تغییر و تحول در زندگی‌اش را بدهد. فردی با هوش معنوی بالا دارای انعطاف، خودآگاهی، ظرفیتی برای رو به رو شدن با دشواری‌ها و سختی‌ها و فراتر از آن رفتن، ظرفیتی برای الهام و شهود، نگرش کل‌نگر به جهان هستی، در جست و جوی پاسخ برای پرسش‌های بنیادی زندگی، نقد سنت‌ها و آداب و رسوم است که این موارد با مولفه-های ذهنیت فلسفی هم‌پوشانی دارند. در پژوهش حاضر با روش توصیفی-همبستگی، رابطه بین ذهنیت فلسفی و هوش معنوی در میان دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز بررسی شده است. نتایج نشان داد که به جز عدم وجود رابطه معنادار، بین انعطاف‌پذیری و درک سرچشمه هستی، بین سایر خرده مقیاس‌های دو متغیر اصلی پژوهش رابطه مثبت و معنادار وجود داشت.

انسان خدا و جهان یکی از محورهای اندیشه بشری است که در طول تاریخ و در همه جوامع پرسش‌های مهم و اساسی همواره درباره آن مطرح شده و می شود، تمام تلاش فکری بشر متوجه این سه کانون و یافتن پاسخ مناسب برای پرسش‌های مربوط به آن است. در این میان شناخت انسان و حل معماها و رازهای نهفته آن از اهمیت ویژه‌ای برخودار است چنانچه برخی از اندیشمندان، انسان را فراتر از دیگر موجودات، برخی آن را موجودی همتراز دیگر حیوانات وعده‌ای نیز فروتر از حیوان و ناتوان و ضعیف معرفی کرده‌اند.امّا انسان در مکاتب الهی جایگاه ویژه‌ای دارد او اشرف مخلوقات است ، دارای بیشترین و بالاترین ظرفیت علمی است، او می‌تواند مسیری طولانی و پر فراز و نشیب را بپیماید که از بلندای علین تا پرتگاه سائلین فاصله دارد اوهدف آفرینش است و منشاء تمامی خیرات وشرارت‌ها ، او جهان را به تسخیر خویش در می‌آورد و در خلقتش ملائک به سجده او فرمان داده می‌شوند استاد مطهری نیز یکی از اندیشمندان و مربیان دلسوز در عصر انقلاب اسلامی است که دربارۀ انسان از دیدگاه قرآن سخنان فراوان وقابل تأملی را بیان نموده است، بطور او می‌گوید: انسان در مکتب پیامبران که قرآن کامل‌ترین بیان آن است، با انسانی که بشر از راه علوم می‌شناسد متفاوت است یعنی این انسان بی‌گسترده‌تر از کسانی است که بشر از راه علوم می‌شناسد، او در میان دو پرانتز(تولد-مرگ) قرار دارد و قبل وبعد از این پرانتز را تاریکی فرا گرفته است و از نظر علوم بشری مجهول است، ولی انسان در قرآن کریم این پرانتزها را ندارد، از جهان دیگر آمده است ، درمدرسه‌ی دنیا باید خود را تکمیل کند وآینده‌اش به جهان دیگر بستگی دارد. همچنین گوید انسان دارای بالاترین بشرین ظرفیت علمی است، او اشرف مخلوقات است، او کسی است که ملائکه در برابرش سجده می‌کنند، خداوند پیامبران و امامانرا برای هدایت او فرستاده و در نهایت هدف آفرینش انسان ما رسیدن به کمال همان خداست می‌داند در همین راستا در کتاب دین و زندگی سال دوم دبیرستان نیز نشأت گرفته از کلام وحی و برگزیده از معارف دینی اسلام و فلسفه انسان شناسی اسلامی است و هدف از آموزش این مطالب طبق نظر مؤلفین کتاب رسیدن دانش‌آموزان به روشنایی و حقیقت اندیشه درست در تصمیم‌گیری‌های قاطع و کسب موفقیّت در شناخت خدا در رسیدن به کلام می‌باشد،که اهمیت شناخت کامل وهدف آفرینش انسان برای نسل جوان جامعه انگیزه اصلی این تحقیق به شمار می‌رود، که این پژوهش ، برای گردآوری اطلاعات در مرحله اول دیدگاههای استادمطهری را در زمینه انسان شناسی بر مبنای محدودیت انسان شناخت انسان ، توصیف انسان، امتیازات انسان و ... بیان نمود ( سپس در مرحله دوم) پس از بررسی کتاب دین و زندگی سال دوم دبیرستان ، استخراج مقوله‌های انسان شناسی از کتاب در زمینه‌های یاد شده را پرداخت و در مرحله آخر داده‌های بدست آمده را مقایسه نمود تا بتواند نقاط مشابه و تفاوت را بیان نماید. پس از بررسی مقوله‌های انسان شناسی در دو مرحله یافته‌های پژوهش نشان داده‌اند که در مجموع تناسب قابل توجهی بین محتوای کتاب وایده‌های فلسفی استاد مطهری موجودات، لیکن فقط در برخی از موارد، مقولاتی نظیر، عدم وجود تعریف مشخص و یا حتی مختصر از انسان، عدم پرداختن به تفاوت‌های انسان با سایر جانداران نظیر اجتماعی بودن... به چشم می‌خورد. که به آن پرداخته می‌شود و یا اگر پرداخته شده کمرنگ بوده است.