جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به نظر می‌رسد درطول سیزده قرن اسلوب غالب بر تفسیر، تفسیر ترتیبی بوده است و مفسران تا قرن چهاردهم به تفسیر موضوعی که اسلوب دیگری در تفسیر است، عنایت کمتری داشته‌اند. این در حالی است که تفسیر موضوعی ممکن است از نظر اصطلاح، اصطلاحی نو ظهور باشد ولی اصل آن از زمان نزول قرآن و همراه تفسیر ترتیبی وجود داشته است. این مطلب از روایات و بیانات پیامبر6و ائمه معصومین:که منشاء علم تفسیر هستند و بیانات ایشان به عنوان مرجعیت علمی و محک داوری مورد توجه است، قابل اثبات است. در تفسیر موضوعی علاوه بر روش قرآن به قرآن می‌توان از سایر روش‌های تفسیری از جمله روش تفسیر روایی، عقلی، علمی و غیره نیز کمک جست. به علاوه تفسیر موضوعی گرچه دارای همگونی صوری با تفسیر قرآن به قرآن است ولی به دلیل این که هرکدام دارای اهداف متمایزی هستند نمی‌توان آن‌ها را با هم یکی دانست. همچنین باید گفت گرچه شیوه‌ی تفسیر موضوعی دارای موافقان و مخالفانی است؛ ولی با این وجود بررسی روایات و بیانات اهل‌بیت: نشان می‌دهد که این شیوه‌ی تفسیر مورد تایید ایشان است. این روایات به چند دسته تقسیم می‌شود که عبارت است از روایات دلالت کننده به جایگاه قرآن؛ روایات ارائه کننده تفسیر موضوعی؛ روایات ناظر به تقسیم بندی معارف قرآن. به علاوه ائمه‌ معصومین:در زمینه‌ی بیان معارف گوناگون اخلاقی، اعتقادی و فقهی و غیره و در قالب‌های متنوعی چون نامه، خطبه، مناظره و ادعیه شیوه گردآوری آیات مربوط به یک موضوع و جمع‏بندی و سپس استفاده از آن را آموخته‌اند. همچنین تدوین آثاری در موضوع آیات الاحکام و آیات نازله در شان اهل بیت:توسط شاگردان و اصحاب ایشان و تالیف کتاب‌هایی چون تنزیه الانبیاء، در عصر معصومین:و دوره‌ی نزدیک به عصر ایشان می‌تواند گویای این مطلب باشد که تفسیر موضوعی در مکتب تفسیری و سیره‌ی اهل‌بیت:دارای پیشینه قابل توجهی است. اقسام تفسیر موضوعی عبارتند از: 1- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای نظریه وحدت هدف در سوره‌ها؛ 2- تفسیر موضوعی واژگانی؛ 3- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای وحدت لفظ و وحدت مفهوم؛ به نظر می‌رسد جوانه‏های این اقسام، گاه به طور مستقیم و گاه غیر مستقیم در بیانات ائمه معصومین:قابل مشاهده است. کلید واژه: تفسیرقرآن، تفسیر موضوعی، اهل بیت:.

چکیدهخانواده اصلی ترین نهاد اجتماعی و بهترین بستر برای سیر آدمی به سوی کمالات است اما در شرایط امروز کهتهاجم فرهنگی، زمینه ی انحراف فکری و عملی جوانان را بیش از هر زمان دیگری فراهم ساخته، و هدفش دورساختن نسل جوان از ارزش های دینی و اسلامی است، آن چه در حفظ اقشار آسیب پذیر جامعه موثر است،مراقبت خانوادگی است، و بدون شک رفتار شناسی معصومین که بر اساس اصول قرآنی شکل گرفته، الگوییمفید در این حوزه می باشد. از این رو در این رساله با انگیزه ی پرداختن د وباره به کتاب الهی و سنت نبوی،در حوزه ی مباحث خانوادگی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در واقع سیره، اصول ثابتی ? سیره ی اهل بیتاست که رفتار و گفتار را شامل می شود ، چرا که گفتار معصوم 7 در واقع دستور به عمل است. بنابراین در اینرساله، جلوه های عملی سیره ی معصومین مورد فحص قرار گرفته است.بدین منظور ابتدا اصول مرتبط با رفتار در خانواده از آیات قرآن استخراج گردید و بازتاب این اصول درمورد بررسی قرار گرفت. این اصول که قواعدی ثابت و پایدار است، شامل اصل ? سیره ی خانوادگی اهل بیتتشکیل خانواده، اصول حاکم بر رفتار با همسر، فرزند و والدین می باشد.برجسته ترین نتیجه ی این بررسی این است که اداره ی خانواده باید بر پایه ی اصول مهمی چون مودت ورحمت، نفی خشونت، صداقت و صراحت و تکریم پایبند باشد.کلید واژه ها :سیره، سیره ی عملی، سنت، اهل بیت، قرآن، روایت، خانواده، تربیت فرزند، روابط همسران، وظایف والدین، »« وظایف فرزندان

...................

در کتب روایی شیعه، موارد زیادی از سخنان اهل بیت علیهم السلام پیرامون مباحث کلامی بیان شده است که در این مقال منظور نظر ما، احتجاجات و مناظراتی است که بین ایشان با اهل کتاب در حوزه مباحث کلامی اعم از توحید، نبوت، امامت و معاد واقع شده است. اهمیت این موضوع در تبیین صحیح عقاید اسلامی و تصدیق این اصول و عقاید از سوی دانشمندان برجسته اهل کتاب معاصر اهل بیت علیهم السلام است که موجب ارشاد انسان ها و روشن شدن حقایق می گردد. نگارنده در این پژوهش کوشید تا استنادات اهل بیت به عهدین و بشارات عهدین را به پیامبر (ص) و اوصیای آن جناب و احتجاجات اهل بیت با اهل کتاب در حوزه مباحث کلامی را با رویکرد کلامی و تاریخی و روایی مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد که در مباحث کلامی و تطبیقی ادیان، کاربرد دارد. این پژوهش با روش کتابخانه ای صورت پذیرفت و هدف از انجام آن، نشان دادن مزیت و رجحان عقاید اسلامی با ادله قابل قبول و مسلّم است تا موجب تأیید حقانیت خاتم رسولان (ص) و اوصیای ایشان و تحول نظری و عقیدتی پیروان ادیان دیگر و تحکیم عقاید اسلامی گردد. نتایج حاصل از این پژوهش نیز بدین شرح است که در عهدین موجود، بشاراتی به ظهور پیامبر اسلام (ص) و اوصیای آن جناب یافتیم و دیدیم که اهل کتاب جهت حل مشکلات عقیدتی و کلامی خود به پیشوایان ما مراجعه می نمودند و آنها را به دانش و داوری قبول داشتند. اهل بیت در اثبات حقانیت نبوت پیامبر اسلام (ص) و آیین او و نیز اثبات وصایت و امامت ائمه دوازده گانه و تشریح سایر مباحث کلامی، احتجاجاتی بر مبنای تعالیم کتب مقدس اهل کتاب داشته اند.

چکیدهاین رساله با عنوان تفسیر روایی سوره‌های شمس، لیل، ضحی و انشراح بر پای? روایات اهل بیت (علیهم السلام) است. پژوهش و جستجو برای بازشناسی و دست‌یابی احادیث تفسیری، به اندازه اهمیتِ فهم حقیقت کلام الهی حایز اهمیت است. هدف از ارائ? این تحقیق دستیابی به صحیح‌ترین تفسیر سوره‌های مورد نظر با توجه به روایات معصومین، با هدف تأکید و اهمیّت بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می‌توانند ایفا کنند است.روشی که در این تحقیق به کار رفته؛ گردآوری، تحلیل و تبیین مفاد روایات تفسیری اهل بیت (علیهم السلام) برگرفته از تفسیرهای روایی شیعه، و روایات تفسیری منسوب به پیامبر اکرم و معصومین (علیهم السلام) از تفسیر "الدر‌المنثور" با هدف شناخت مفهوم و تفسیر آیات سوره‌های شمس، لیل، ضحی و انشراح است. هر روایتی که به گونه‌ای به تبیین مفاد آیات بینجامد، حتی اگر در آن هیچ اشاره‌ای به آیه نشده روایت تفسیری است. لذا در این تحقیق از روایاتی هم که در آن به آیه اشاره نشده ولی مرتبط با مضمون آیه است برای فهم بهتر آیه بهره گرفته‌ایم. تحقیق مذبور دارای دو دامن? قرآنی و روایی است که دامن? قرآنی آن طایفه‌های آیات در تفسیر المیزان، با انتخاب چهار سوره از قرآن است و دامن? روایی آن مجموعه روایات تفسیری اهل بیت (علیهم السلام) از تفاسیر مأثور البرهان، نورالثقلین، الصافی و قمی و روایات تفسیری معصومین (علیهم السلام) در الدرالمنثور ـ‌‌از تفاسیر مأثور اهل سنت‌ـ است. در این تحقیق هر سوره یک بخش را به خود اختصاص داده است و مطالب آن در سه فصل به بیان مفاد ظاهری آیات و روایات تفسیری به همراه تحلیل روایات و هم‌چنین گونه‌شناسی روایات تفسیری و بیان پیام‌های هدایت بخش آیات و روایات پرداخته شده است. البته قبل از بخش اول چارچوب کلی تحقیق، تحت عنوان کلیات و مفاهیم تدوین و آورده شده است. اولین بخش این تحقیق را سور? شمس به خود اختصاص داده است. آیات این سوره در مورد نشانه‏های قدرت الهی و بیان عظمت، اهمیت و کثرت منافع آنها بوده، این مطلب را گوشزد می‌کند که اگر انسان بخواهد رستگار شود، باید باطن خود را تزکیه کند و گرنه از سعادت و رستگاری محروم می‌ماند. روایات این سوره هم با ذکر مصادیقی برای نشانه‌های الهی به تفسیر آیات پرداخته‌اند.سور? بعدی "لیل" است، مباحث مطرح شده در این سوره با محوریت نجات متقیان انفاق کننده و عذاب مکذبان بخیل است، در روایات هم به ذکر مصادیقی برای این متقیان و مکذبان پرداخته است.آیات سور? "ضحی" به نعماتی که خدا به پیغمبرش عطا کرده اشاره می‌کند و در ضمن آن گذشت? زندگانی پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در نظر او مجسم می‏سازد، لذا درآخرین آیات به او دستور می‏دهد که با یتیمان و مستمندان مهربانی کند و نعمت‌های الهی را بازگو نماید. روایات شرح دهند? ذیل این آیات هم بر بیان موضوعاتی هم‌چون ذکر مواردی تحت عنوان نعمت‌های الهی و به یاد این نعم بودن و اظهار آنها پرداخته‌اند.آیات سور? "انشراح" بر سه محور دور می‏زند: یکی به بیان نعمتهای سه‏گانه شرح صدر، فرو نهادن سنگینی بار نبوت و بالا بردن نام حضرت که هر سه جنبه معنوی دارد اشاره دارد و دیگر بشارت به پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) از نظر بر‌طرف شدن مشکلات دعوت او در آینده و دیگر توجه به خداوند یگانه و تحریض و ترغیب به عبادت و نیایش است. مهمترین موضوعی که در روایات این سوره مطرح شده، پرداختن به امر نصب و بیان ولایت حضرت علی (علیه السلام) به عنوان مهمترین مصداق این امر است، البته موضوعات دیگری هم‌چون سبب شرح صدر پیامبر (صلی الله علیه و آله)، نشانه‌های شرح صدر و نمونه‌های رفعت نام حضرت هم در کنار بقی? مطالب ذکر شده است.

این مجموعه به عنوان اصول مشترک در سیره عبادی اهل بیت نوشته شده است که دارای دو بخش است:بخش اول یک فصل دارد. از بخش مقدمات، کلید واژه‌ها است به معناهای سیره، عبادت، اهل بیت پرداخته شده است سپس حقیقت عبادت و اهمیت عبادت، و عبادت را به عنوان هدف خلقت مورد بررسی قرار داده است.در بخش دوم: چهار فصل وجود دارد.که درباره سیره عملی اهل بیت(ع) در عبادت و اصول مشترک در سیره آنان است فصل اول: اخلاص در سیره عبادی، در این فصل معنی لغوی و اصطلاحی، اخلاص و تعریف آن و سپس نمونه های چند از سیره مخلصانه اهل بیت ذکر شده است.فصل دوم: وقت شناسی در سیره اهل بیت در این فصل اهمیت زمان گزینش مناسب ترین وقت برای عبادت در سیره اهل بیت(ع) مورد توجه قرار گرفته است.فصل سوم: خشوع در سیره عبادی اهل بیت(ع) است در این فصل واژه شناسی تعریف خشوع و سپس نمونه های از سیره عملی آنان راجع به خشوع در عبادت مطرح شده است.فصل چهارم در اهتمام به عبادت است که در این فصل راجع به اهتمام ویژه اهل بیت(ع) به عبادت به میان آمده است آنگاه اهتمام اهل بیت به نماز، حج، ادعیه، ذکر و قرائت قرآن بازگو شده است.فصل پنجم: نقش زمان و مکان در کیفیت و کمیت عبادت است در این فصل درباره فرصت شناسی اهل بیت و استفاده بهینه از وقت گفته شده است و در آخر نتیجه گرفته شده که زمان و مکان در کیفیت و کمیت عبادت اهل بیت(ع) نقش داشته است.و در پایان نتیجه مباحث این است که سیره عبادی اهل بیت(ع) براساس این اصول، موازین، قابل اقتداء، اسوه گیری است.لازم به ذکر است که آنچه پیش روی خواننده عزیز می‌باشد سیره عملی اهل بیت(ع) به صورت اختصار و اجمال و اگر وقت کافی باشد در این زمینه باید مجلداتی چند نوشت: چون سیره عبادی آنان ابعاد گوناگونی دارد، اگر کسی در همین مختصر هم از نظر عبرت ببیند و چشم خود را باز کند به نتیجه خواهد رسید که: در هستی تنها اهل بیت(ع) بودند که حق عبودیت را ادا نمودند و فقط آنان صلاحیت امامت را دارا هستند.

در قرآن کریم به مسلمانان امر شده، در قبال نعمت هدایتی که توسط پیامبر اسلام(9) به ایشان رسیده است، مزدی پرداخت کنند. این مسئله با سیره انبیاء پیشین که هیچکدام از امتهایشان مزد نخواسته و مزد خود را به عهده خداوند متعال می دانستند؛ تفاوت دارد. لذا این تحقیق با موضوع کارکرد مودت به عنوان اجر رسالت پیامبر اکرم(9) برای دستیابی به عملکردهای مودت به اهل بیت(:) صورت گرفته و با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی به انجام رسیده، به نتایج ذیل دست یافته است: اهل بیت عصمت و طهارت(:) تنها مصداق واقعی اقربای پیامبر اسلام(9) هستند. مودت، محبتی است که اثرش در اعمال شخص محب ظاهر می شود. دوست داشتن اهل بیت(:)، دستمزدی نیست که شخص پیامبراکرم(9)از آن بهره مند گردند، بلکه آثار و برکات آن به شخص محب باز می گردد؛ و دارای نقشهای مهم و سرنوشت سازی است. از جمله عملکردهای آن، اینکه انسان را در راه خدا قرار می دهد، او را دائما به یاد خدا متذکر کرده، قلبش را تطهیر می کند و وی را تسلیم اوامر الهی می کند.

ایمان و کفر از جمله امور بسیار مهم و حیاتی است که در بی‌شماری از آیات به آن پرداخته شده است. آن‌چه در این میان حایز اهمیت است آن است که ایمان و کفر را وجوه و معانی متفاوتی است که در روایات رسیده از ائمه هدی7 به آن اشاره شده است. علامه بزرگوار سید هاشم بحرانی صاحب تفسیر گران‌سنگ البرهان ذیل آیات ابتدایی سوره بقره این وجوه را هشت مورد برشمرده است. این پایان‌نامه در صدد است وجوه نامبرده را مورد شرح و بسط کافی قرار دهد و مستندات قرآنی و مویدات روایی آن را از میان آیات و روایات استخارج نماید. کلیدواژگان: ایمان، کفر، مراتب، قرآن، روایات، اهل بیت، تفسیر البرهان، وجوه

موضوع این پژوهش «شیوه‌های تربیتی از منظر علم و سیره اهل بیت علیهم السلام» می‌باشد. فرزندان در مراحل مختلف تأثیرات جسمی و روحی خود را از محیط اطراف به خصوص والدین و مربیان خود می‌گیرند از این رو والدین در تربیت فرزندان نقش مهم و اساسی داشته و نسبت به دیگر عوامل موثر در تربیت همچون مدرسه و دوستان نقش موثرتری دارند، به طوری که می‌توان گفت سرنوشت فرزندان و بالطبع سرنوشت جامعه به دست آنها است. بنابراین اگر والدین فرزندان خود را در تمامی مراحل رشد بر اساس سیره اهل بیت و علم تربیت کنند و بتوانند انسانهای سالمی از جهت جسمی و روحی تحویل جامعه دهند به طور یقین گام بزرگی در پیشرفت و ترقی جامعه خود برداشته اند.با توجه به تأکید دین و علم بر مسئله تربیت، در این پژوهش تلاش شده با بهره گیری از منابع روایی، شروح نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و مراجعه به کتب تربیتی و همچنین کتب تخصصی روان شناسی و تأمل در سیره اهل بیت علیهم السلام در قالب سه فصل مورد بررسی قرار دهیم. در فصل اول پس از توضیح مفاهیم و اصطلاحات و بیان اهمیت و جایگاه تربیت و مفاهیم مرتبط با آنمورد بررسی قرار گرفته است، در فصل دوم سپس به برشماری مهم ترین شیوهای تربیت از دیدگاه علم و سیره اهل بیت علیهم السلام انجام شد. شیوه 1ـ الگو پذیری،2ـ محبت،3ـ موعظه،4ـ تشویق و تنبیه. شیوه‌های تربیت را از نگاه اهل بیت مورد بررسی قرار می‌دهیم چون انسان‌های وارسته و کاملی بودند جانشین خدا بر روی زمین و بهترین معلمان تربیت و وجود معنوی بر دنیوی بر آنها چیره بود از این رو در کنار سیره اهل بیت به دیدگاه علم و نظر بزرگان و روان شناسان دیگر هم می‌پردازیم تا مبحث ما کاملتر شود و اینکه بین دانش علم و اهل بیت تا چه اندازه نقطه نظرات مشترک و یا تناقض وجود دارد و اینکه آیا علم امروز شیوه تربیت اهل بیت را که در چندین قرن قبل از ما می‌زیستند را قبول دارند یا نظراتی مخالف آنها را دارند. در فصل سوم به ارزشیابی شیوه تربیت در سه دوره کودکی ، نوجوانی و جوانی پرداخته می‌شود با بررسی این سه دوران که مهم ترین فصل این پژوهش نامه می‌باشد متوجه می‌شویم که تربیت با توجه به سنین مختلف فرق می‌کند و والدین و زمامداران باید به این امر مهم اهتمام ویژه‌ای بورزند

اهل بیت پیامبر علیهم‌السّلام از همان ابتدای بعثت، هم‌پای آن‌حضرت و مورد لطف خدا و رسول بوده‌اند. اهل‌بیت در تمام صحنه‌های سرنوشت‌ساز اسلام حضور داشته‌اند. ایشان همواره در تلاش برای اصلاح جامعه و ارشاد مردم بوده و به مناسبت‌های مختلف مردم را راهنمایی می‌کردند. بسیاری از مردم ـ با علم به فضایل ایشان ـ دوستدار و قدردان آنها بودند، اما متاسفانه بعد از چند دهه پس از وفات پیامبر (ص) وقایع جانسوزی پیش آمد که فضایل و جایگاه این خاندان نبوی مخفی وناشناخته ماند.از قرن دوم به بعد که جوامع حدیثی تدوین گشت، فضای حاکم بر جامعه اسلامی چنان نبود که محدثان و صاحبان صحاح بتوانند آزادانه از اهل بیت (ع) حدیث نقل کنند و یا حتی فضایل آنها را به‌طور کامل بیان کنند. در اواخر قرن سوم «محمد ابن‌حبّان بُستی» در سیستان دیده به جهان گشود. ابن‌حبّان سفر علمی خود را از شرق تا غرب جهان اسلام ادامه می‌دهد و از دامن بیش از دو هزار استاد خوشه‌چینی کرده و به سیستان باز می‌گردد. او با تاثیر‌پذیری از استاد بزرگ خود « ابن‌خُزیمه» کتاب صحیح را می نویسد. وی در کتاب خود به نقل حدیث از اهل‌بیت پرداخته و مناقب و فضایل ایشان را ذکر می‌کند. در این زمان نیز احساس می‌شود بسیاری از مردم با جایگاه و فضایل اهل بیت (ع) بیگانه‌اند. هدف ما در این نوشته آن است که بتوانیم با محوریت صحیح ابن‌حبّان به معرفی اهل‌بیت (ع) و بیان جایگاه آنها در این کتاب ارزشمند بپردازیم و خوانندگان را با این دانشمند سیستانی بیشتر آشنا کنیم. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکردی قرآنی ـ روایی ضمن بیان مناقب اهل‌بیت در صحیح ابن‌حبان در مقایسه با سایر صحاح به مصداق اهل‌بیت در آیه تطهیر بیان نموده‌ایم. و چنین درمی‌یابیم که اهل‌بیت (ع) از جایگاه ویژه و فضایل بی‌شماری در منابع حدیثی اهل‌سنّت به‌خصوص «صحیح ابن‌حبّان» برخوردارند.