آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب انسان و صیرورت او بنا بر ودانْتَه که نخستین بار در سال 1925 منتشر شده، به شرح موضوع ماهیَّت انسان و تطوّر او تا به سرحدّ مرتبه فنای فی الله و بقای بالله از دیدگاه ودانْتَه (یکی از شش مکتب حِکْمی هند) در طی بیست و چهار فصل اختصاص یافته است. ترجمه فارسی کتاب، علاوه بر مقاله‌ای در شرح آراء و آثار رنه گنون به قلم یار وفادار او، کوماراسوامی، و مقاله «حکمت مشرقیّه» از خود او که خلاصه‌ای از مضامین کتاب را در‌بر دارد، مشتمل بر دو نوشته (ترجمه و تألیف) به قلم شاهزاده داراشکوه، عارف قرن یازدهم هجری، و نیز رسالة الاحدّیة نوشته عبدالله بلیانی، عارف قرن هفتم هجری، است که گنون از آن رساله مطالبی را نقل کرده است. یادداشت‌هایی نیز بر ترجمه فارسی افزوده شده که مقصود از آنها بیشتر مقایسه تعلیمات ودانْتَه هندوان با تعالیم اشراقی سهروردی بوده است.

در مقاله پیش رو دیدگاه رنه گنون در باب رویکرد صحیح در مطالعات هندویی، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این راستا نگاه گنون در چارچوب نقد به نگاه علمی و تاریخی مطرح می‌شود که در مقابل نگاه وی قرار دارد. به نظر گنون تقسیم‌بندی به دو نگاه غربی و شرقی به طور کلّی توجیه‌پذیر بوده و نگاه غربی دارای خلل‌های جدّی‌ست که نمی‌تواند درک درستی از تعالیم شرقی به خصوص هندویی داشته باشد. از این رو صلاحیت کلّی غرب را در فهم شرق زیر سؤال برده و برای آن دلایلی را ذکر می‌کند که می‌توان به عدم درک روح زبان شرقی و عدم نگاه درون دینی اشاره کرد. در مقابل؛ اصولی لازم برای درک این تعالیم برگرفته از آثار او مورد بررسی خواهد بود؛ 1- داشتن نگاهی ثبات‌گرا نه تکامل‌گرا 2- باور به متافیزیک و اثرات آن 3- درک روح زبان هندویی 4- داشتن نگاهی همدلانه و درون دینی 5- داشتن نگاهی رمزوار و نمادین که در این مقاله بدان‌ها پرداخته شده است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ی مدرنیزاسیون و اخلاق و نقد سنت گرایان معاصر(سیدحسین نصر-رنه گنون) بر مبانی آن می باشد. مدرنیزاسیون از دل رویکرد و مکتب فکری خاصی به نام مدرنیسم به وجود آمده که از سده‌ی هفدهم با ظهور فلاسفه و اندیشمندان دوران رنسانس پا به عرصه‌ی ظهور گذاشت و مدرنیته در جوامع غربی در عمل از آن زمان آغاز شد و پیوسته به شاخ و برگ‌های آن اضافه گردید و مسیر تکاملی خود را طی نموده است. این پژوهش تلاش کرد تا به مبانی و عناصر محوری اخلاق سنت‌گرایان پرداخته و به مبانی مدرنیزاسیون از نگاه سنت‌گرایانی همچون سید حسین نصر و رنه گنون را تشریح کند. روش تحقیق حاضر از نوع بنیادی بوده و با توجه به مطالب بیان شده می توان نتیجه گرفت در نظر نصر، مابعدالطبیعه حقیقتأ علم الهی و معرفتی است که باعث تزکیه انسان شده، درون او را روشنی میبخشد، او با بیان اینکه علم قدسی بذر و ثمره درخت معرفت را در خود دارد. معتقد است که مابعدالطبیعه از طریق فضایل معنوی پرورش می یابد. بنابراین، رابطه ای دو سویه میان مابعدالطبیعه و اخلاق وجود دارد، اما شوان معتقد است دستیابی به حکمت خالده یا مابعدالطبیعه نیازمند صلاحیت اخلاقی و معنوی است و بدون آن قرار گرفتن در این مسیر امکانپذیر نخواهد بود. البته، نصر نیز تأکید می کند که علم قدسی یا مابعدالطبیعه چون علم به حق است، به انسان قدرت تمییز حق و باطل اعطا می کند.

‫اين پژوهش تلاشي است در جهت تبيين مهمترين انتقادهاي سنت گرايان بر فلسفه مدرن به روايت دو متفکر مهم اين جريان فکري يعني رنه گنون و فريتيوف شوان. نويسنده نخست به معرفي فلسفه مدرن و سنت گرايي پرداخته است. دوران پانصد ساله گذشته، در مقابل کل تاريخ بشر قرار گرفت و به عنوان دوران مدرن در مقابل دوران سنّت مشهور شد. فلسفه مدرن در اين فضا و همراه با تحولات آن به وجود آمد. چهار جريان اصلي فلسفه مدرن عبارتاند از: عقلگرايي، تجربهگرايي، ايده آليسم و اگزيستانسياليسم. فلسفه مدرن با ويژگي هايي چون خودْبنيادي، اومانيسم، طبيعتگرايي، اهميت دادن به معرفت شناسي و دوري از بحثهاي الهياتي، در مقابل فلسفه قرون وسطي قرار ميگيرد. سنتگرايي با دارا بودن مؤلفههاي خاص خود، به جرياني از نقادان مدرنيته و مدرنيسم اطلاق ميشود. اعتقاد به حکمت جاودان، وحدت متعاليه اديان، عنصر انتقال، و هنر سنتي، مهمترين مؤلفههاي سنتگرايي است. سنتگرايي در عرصههاي معرفت شناسي، ادعاهاي ويژهاي دارد که در ارتباط با همديگر، از انسجام و هماهنگي کاملي برخوردارند. در بحث از انتقادهاي سنتگرايان بر فلسفه مدرن، نخست زمينههاي فلسفه مدرن از يونان باستان تا دوره مدرن بررسي شده و عوامل زمينه ساز فلسفه مدرن از ديدگاه سنتگرايان تحليل شده است. سپس يکي از مهمترين نحلههاي فلسفه مدرن، يعني عقلگرايي، با رويکرد انتقادي سنتگرايان مورد بحث قرار گرفته و مباحثي چون حقيقت و واقعيت ، صيرورت و نسبيت، خودبنيادي، فردگرايي، و ماترياليسم، به عنوان مؤلفههاي فلسفه مدرن، نقد شده است و پس از آن، تجربهگرايي در رابطه با علم نوين و پيامدهايش با رويکرد انتقادي سنتگرايان مورد بحث واقع شده و مباحثي مانند ماهيت علم نوين و مفروضات آن و ماشينيسم و از خودبيگانگي بررسي شده است. نويسنده در پايان نکات مثبت و منفي ديدگاههاي سنتگرايان در رابطه با سنتگرايي و فلسفه مدرن را بيان کرده است. محور نقد سنتگرايي و فلسفه مدرن، از تعريف آنها از عقل ناشي ميشود.

مبانی هستی شناسی سنت‌گرایان بر اساس چیدمان طولی مراتب هستی و شرح ظهور کثرت از وحدت، اصل مهم اندیشه‌ی ایشان، یعنی وجود یک نمادگرایی یا سمبولیسم کلی را تبیین و اثبات می‌نماید. سمبولیسم در کنار موضوع و نحوه‌ی اجرای معنوی، یکی از ارکان اصلی هنر مقدس را تشکیل می‌دهد. کلیه‌ی مراتب هستی، حقایق بی‌صورت را بواسطه‌ی رمزپردازی در قالب هنر قدسی، مناسک، اسطوره‌ها و... به نمود می‌رسانند. از منظر گنون هر آنچه که وجود دارد اگر در این سلسله مراتب کلی سهیم نباشد، عدم صرف است. کلیه‌ی هستی‌های عالم محسوس و حتی کلمات و صور هنری نیز می‌توانند یک تجلی از تجلیات امر مطلق باشند. در این پژوهش سعی بر آن است تامهم‌ترین وجوه رمز و نماد سنتی در قلمروی عالم محسوس از منظر گنون بررسی گردد. نگاه سنت به مقوله‌ی نماد، وجودشناسانه بوده و با آن مفهوم عرضی از نماد که امروزه در هنر دیده می‌شود، بسیار متفاوت و وسیع‌تر است و به نوعی آنرا در بر می‌گیرد. پذیرش سمبولیسم کلی و توجه به معنای مابعدالطبیعی نماد و رمز، راهی برای برداشتن حجاب ظاهر و رسیدن به باطن و مثال اعلای نماد و در نتیجه نزدیک‌تر شدن به حقیقت مطلق است.

سنت‌گرایی یکی از جریان‌های فکری جهان معاصر است که در قرن بیستم میلادی در اروپا شکل گرفته است. سنت گرایان آن چنان که گنون معرفی می‌کند، پیروان سنت جاویدان (حکمت جاویدان) هستند. سنت یا حکمتی ازلی و جاودانه، که در عقل الهی ثابت است. سنت-های اصیل و ادیان الهی، همگی ظهوری از این حکمت الهی هستند، و از طریق آن‌ها حکمت جاویدان در تمامی وجود، ساری و جاری است. البته هر سنت خود به طور مستقل از منشأ الهی صادر می‌شود. دین در نظریه «وحدت متعالی ادیان» حقیقتی ثابت نزد خداوند دارد. خدا به این حقیقت شئون و تجلیات مختلفی داده است. در حالی که حقیقت ورای صور جای دارد، ادیان مختلف در مرتبه ظاهر این حقیقت را به زبان‌های مختلف نشان می‌دهند. سنت‌گرایان معتقدند در عصر حاضر مردم از سنت‌های اصیل و ادیان الهی فاصله گرفته‌اند، از این رو تلاش می‌کنند تا مردم، بار دیگر به حقایق جاویدان رجوع کنند. علت آن را نیز دوری بشر از عقل کلی یا شهودی می‌دانند. نزد سنت‌گرایان عقل دو صورت دارد. عقل کلی که شهودی نیز می‌گویند و عقل جزیی یا استدلال‌گر. شناخت حقیقت مطلق و به تبع آن وحی و نیز، «وحدت متعالی ادیان» تنها با عقل شهودی میسر است. زیرا باید از ظاهر عبور، و به باطن امور توجه داشت، تا حقیقت مشترکی را که ورای ادیان است شناخت. این تحقیق در پی، تبیین وحدت متعالی ادیان از منظر سنت گرایان معاصر با تأکید بر آراء رنه گنون و دکتر سید حسین نصر است. روش این تحقیق توصیفی مبتنی بر تحلیل محتوا است. این تحقیق اصول مشترک سنت گرایان، پیرامون وحدت متعالی ادیان را بیان می‌کند. و به این نتیجه می‌رسد که این نظریه اصل مشترک، میان سنت-گرایان است. در خصوص آراء گنون و نصر نیز به این نتیجه می‌رسد که با وجود خاستگاه مشترک و شباهت در نظرات، در توجه به ادیان مختلف و نوع نگاه، تفاوت‌هایی نیز با هم دارند، که دیدگاه آن‌ها را متمایز می‌کند.

این مطلب برگرفته از گفتار هشتم کتاب جریان شناسی فکری ایران معاصر به قلم حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه منتشره در سال ۱۳۸۸ شمسی و به همت موسسه حکمت نوین اسلامی می باشد.