آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب "پدیدار شناخت تاریخ استعلایی فلاسفۀ اسلامی" اثر جناب استاد منوچهر صدوقی سها در سال 1393 از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در 1045 صفحه، در دو مجلد منتشر گردید. این کتاب حاوی پژوهش‌ها و تأملات نویسنده دربارۀ چیستی فلسفۀ اسلامی و تاریخ آن است. مؤلف محقق ضمن ارائۀ دیدگاه خویش در زمینه‌های یاد شده، آراء مستشرقان و اتباع آنان را در این زمینه نقد و بررسی می‌کند. کتاب همچنین حاوی رسائل کوتاه و بلندی از نویسندگان قدیم و جدید و شرقی و غربی دربارۀ مسائل مورد بحث در کتاب است که گنجینه‌ای ارزشمند را در این زمینه در اختیار محققان قرار می‌دهد. حجم قابل توجهی از کتاب را همین رسائل منقول تشکیل می‌دهد. به نظر می‌رسد ذکر برخی مطالب بدیهی و مقبول در اثر محققانه‌ای در این سطح شاید لازم نباشد. از این قبیل است بازگویی برخی مباحث منطقی مورد اجماع، مانند ابتناء علم به مجهولات بر معلومات پیشین و تقسیم مجهولات به تصوری و تصدیقی و امکان اکتساب مجهولات از معلومات که در صفحات 108 و 109 آمده است. با حذف این نوع مباحث می توان قدری در حجم کتاب صرفه جویی کرد

محمد فنایی اشکوری تشریح کرد: فلسفه، یعنی خردورزی در هر چیزی/تفاوت فلسفه محض و مضاف فنایی اشکوری گفت: بین فلسفلۀ أولی که فلسفه مطلق و محض است با فلسفه‌های مقید و مضاف فرق است. فلسفه أولی عقلی محض است، اما فلسفه‌های مقید مرتبط با علوم و موضوعات و متاثر از آنها است. به نقل از شماره هجده فصلنامه صدرا، محمد فنایی اشکوری درباره موضوع فلسفه، موجود بما هو موجود و چگونگی امتداد فلسفه اسلامی تا علوم انسانی و بایسته‌های آن با این فصلنامه گفت وگویی انجام داده که در ادامه آمده است. محمد فنایی اشکوری در سال ۱۳۴۰ در رودسر گیلان به دنیا آمد. وی دروس خارج فقه و اصول را نزد آیت الله سیدمحمود هاشمی شاهرودی و دروس فلسفه و عرفان را نزد حضرات آیات جوادی آملی، حسن زاده آملی و مصباح یزدی فرا گرفت. در سال ۱۳۷۱ به کانادا اعزام و دوره کارشناسی ارشد و دکتری را در دانشگاه مک گیل گذراند. دکتر فنایی در سال ۱۳۸۰ به ایران آمد و از آن سال تا کنون در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی به تدریس دروس فلسفه تطبیقی، فلسفه سیاسی و عرفان می‌پردازد. ما با دکتر فنایی اشکوری دانشیار و عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی درباره موضوع فلسفه، موجود بما هو موجود و چگونگی امتداد فلسفه اسلامی تا علوم انسانی و بایسته‌های آن به گفت‌وگو پرداختیم. ایشان معتقد است که موضوع فلسفه أولی باید همان موجود بما هو موجود باشد و طرح «وجود انضمامی انسان» به عنوان موضوع فلسفه أولی نه ممکن است و نه مفید. علاوه بر این، ایشان مدعی است که رابطه فلسفه أولی و علوم تجربی به هیچ‌ وجه یک رابطه توالدی و استنتاجی نیست که بخواهیم از دل مبانی فلسفه اسلامی، علوم تجربی متفاوتی استخراج کنیم؛ بلکه فلسفه أولی می‌تواند در تأمین برخی مبانی علوم مانند مبانی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی کمک کند. این مدرس حوزه و دانشگاه قائل است که تنها راه جریان فلسفه در علوم تجربی و از جمله علوم انسانی این است که ما با توسعه روش عقلی، حلقه‌های واسطی را که همان «فلسفه‌های مضاف» هستند، تولید کنیم.

یکی از مناقشات حاد در الاهیات فلسفی بحث تشخص و عدم تشخص خداوند است. بسیاری از متفکران و پژوهشگران در حوزۀ الاهیات و دین برآنند که خدای وحدت وجودی نامتشخص و خدای ادیان ابراهیمی متشخص است. مطابق این دیدگاه، عارفان ادیان ابراهیمی به اعتبار اینکه قایل به وحدت وجود هستند، به خدای نامتشخص می‌رسند و از آن نظر که ملتزم به دین و متعهد به کتاب‌های مقدس هستند، باید به خدای متشخص معتقد باشند. ازاین‌رو آنها دائم در کشاکش بین تشخص و عدم تشخص به‌سر می‌برند و از این حیث بین بیانات مختلف ایشان ناسازگاری دیده می‌شود. از سوی دیگر ادعا می‌شود که مطابق توصیفی که در کتاب‌های مقدس از خدا شده، خدای متشخص ادیان ابراهیمی دارای صفات انسانی است. و این با خدای نامتناهی وحدت وجودی و واجب‌الوجود فلسفی ناسازگار به نظر می‌رسد. این نوشتار دعاوی مزبور را تحلیل و بررسی کرده و سرانجام با تفکیک معانی گوناگون «تشخص»، «شخص‌وارگی» و «انسان‌وارگی»، تصویر و تبیینی از صفات خدا ارائه داده که مطابق آن بین عرفان اصیل، فلسفة معتبر و دین حق در توصیفی که از خدا می‌کنند، سازگاری تام و یگانگی برقرار است.

در آثار علامه جعفری علاقه چندانی به پی‌گیری مباحث سنتی فلسفه اسلامی مانند هستی‌شناسی و شرح و تفسیر حكمت مشایی، اشراقی یا حكمت متعالیه دیده نمی‌شود. از میان فلاسفه اسلامی، شاید بتوان گفت او بیشتر به #ابن‌سینا توجه دارد. از مقدمه او بر جلد سوم حكمت بوعلی سینا اثر شیخ محمدصالح حائری مازندرانی و همزبانی او با مؤلف در برخی نقدهای او بر ملاصدرا به ویژه در بحث اصالت وجود و وحدت وجود نیز این نكته استفاده می‌شود كه او دست‌كم در جوانی چنین گرایشی داشته است. او هم در انتخاب موضوعات، هم شیوه بحث و گاه در دیدگاه‌ها بیشتر مستقل است و به سختی می‌توان او را در یكی از سنت‌های رایج فلسفی یا كلامی قرار داد. شاید یكی از علل این مسئله، این است كه او به مدت طولانی نزد فیلسوف خاصی به فلسفه‌آموزی نپرداخته است. دوره فلسفه‌آموزی رسمی او نزد استادان نسبتاً كوتاه بوده و تفكر فلسفی او بیشتر در خلال مطالعه آثار فیلسوفان شرق و غرب، به ویژه در مسائل روز فلسفه بوده است. در عرفان نیز مشی او مستقل است. او با اینكه به عرفان اسلامی علاقه‌مند است، به سختی می‌توان او را پیرو یك جریان یا شخصیت خاصی در عرفان اسلامی دانست. تعلق خاطر او به عرفانی است كه خود از قرآن و سنت و اندیشه‌های عرفای اسلامی استفاده می‌كند.