آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در بخش اول این مقاله، برای رسیدن به برخی مبانی تربیت دینی، به تبیین مبادی افعال ارادی انسان از دید فیلسوفان میپردازیم. با تبیین مبادی افعال ارادی انسان، نشان خواهیم داد که انسان برای انجام عملی ارادی، ابتدا به معرفت و شناخت نیازمند است. پس از آن باید اذعان به مفید بودن فعل کند و به دنبال آن میل و گرایش در او ایجاد شود و این میل به قدری شدت یابد که منجر به اراده و پس از آن، انجام فعل، شود. فروعاتی که از این تبیین تفریع میشود، میتواند به منزلة مبانی در تربیت دینی استفاده شود. در بخش دوم، پس از تعیین اهداف تربیت دینی از یک طرف، و به کارگیری فروعات به دست آمده از طرف دیگر، به بررسی برخی از راه کارهایی میپردازیم که ما را در نیل به اهداف تربیت دینی یاری میرساند.

معاد جسمانی یکی از مسائل اصلی و تأثیرگذار در حوزه دین است که حجم وسیعی از منابع دین را به خود اختصاص داده است. بسیاری از اندیشمندان اسلامی درصدد تحلیل و بررسی این موضوع برآمده و برخی از آنها نیز دیدگاه خاصی را درباره آن مطرح کرده‌اند. درباره کیفیت معاد جسمانی اختلاف‌نظرهایی وجود دارد، اما براساس عقیده صحیح و نیز براساس آیات و روایات، معاد جسمانی در روز قیامت با جسم و بدنی عنصری محقق می‌شود نه با بدن مثالی. با این حال، بر نظریه معاد جسمانی با جسم عنصری، شبهه‌ها و اشکال‌هایی از سوی برخی اندیشمندان مطرح شده است. در این نوشتار، هفت شبهه از شبهات مهمِ معاد جسمانی با جسم عنصری، بررسی می‌شود و نشان داده خواهد شد که هیچ‌یک از آنها نمی‌توانند ظهور آیات و روایات در عنصری بودنِ معاد جسمانی را خدشه دار کنند. این شبهات عبارت‌اند از نبود ماده در قیامت، نبود زمان در قیامت، نبود مکان در قیامت، نبود فساد در قیامت، انشائی بودنِ موجودات اُخروی، تکرار دنیا و وحدت فعل الهی.

علم مؤلفه‌هاي گوناگوني از جمله مباني، موضوع‌، مسائل‌، روش و هدف دارد که اسلامي‌سازي آن، مستلزم تغيير در اين مؤلفه‌هاست. اين پژوهش با رويكرد تحليلي و روش توصيفي درصدد پاسخ به اين پرسش است که مباني معرفت‌شناسانه‌، هستي‌شناسانه‌، انسان‌شناسانه و ارزش‌شناسانه، چه نقشي در توليد علم و علم ديني دارند؟ معرفت يقيني، با استفاده از ابزارهاي مختلف علم، از جمله وحي، ممکن است. مي‌توان از آموزه‌هاي وحياني به‌عنوان روش و منبع خطاناپذير در توليد علم بهره جست. همچنين با توجه به احسن بودن نظام خلقت و غايتمندي آن در انديشة ديني‌، در توليد علم صرفاً به جنبه‌ها و علل مادي جهان توجه نمي‌شود؛ بلکه عنايت به همة علل، از جمله علت فاعلي و غايي جهان‌، به ارائة تبيين‌ها و راه‌حل‌هاي جامع در به سعادت رسيدن انسان مي‌انجامد. در انسان‌شناسي ديني، انسان موجودي داراي دو ساحت مادي و روحاني است؛ اما هويت او به بعد روحاني اوست. از‌اين‌رو موضوع علم‌، انسان داراي روح ملکوتي است و غايت آن‌، زمينه‌سازي براي تحقق انسان متعالي خواهد بود. سرانجام در حوزة ارزش‌شناسي‌، ارزش‌ها مدرکات اعتباري‌اند که با واقعيات عالم خارج در ارتباط‌اند و مي‌توانند در انگيزة عالم و انتخاب موضوع علم و تعيين هدف و به‌عنوان بخشي از قرائن، در تعين نظريه‌هاي علمي نقش داشته باشند.

بحث درباره اسلامى سازى علوم انسانى با توجه به ضعف هاى علوم انسانى موجود از یک سوى و نقاط قوت علوم انسانى اسلامى از سوى دیگر ضرورتى انکارناپذیر دارد. از این رو باید با شناسایى و برطرف کردن موانع این مسیر، به راهکارهایى براى اسلامى سازى علوم انسانى دست یافت. به اعتقاد علّامه مصباح، براى ایجاد تحول در علوم انسانى باید از سویى در مبانى آنها بر اساس آموزه هاى اسلامى بازنگرى کرد و از سوى دیگر با بهره گیرى از روش صحیح، احکام و ارزش هاى اسلامى را در آنها مدنظر قرار داد. نوشتار پیش رو با پژوهش در آثار علّامه مصباح مى کوشد پس از تبیین دو کلیدواژه «علوم انسانى» و «علوم انسانىِ دینى» و نیز مرورى بر ضعف هاى علوم انسانى موجود، به بررسى ضرورت اسلامى سازى علوم انسانى، و موانع و راهکارهاى پیش روى علوم انسانى اسلامى بپردازد. در پایان نیز به شرایط عام اسلامى سازى علوم از دیدگاه علّامه مصباح پرداخته شده است.

مسئله حق، یکی از مسائل مهم در زندگی اخلاقی، حقوقی و سیاسی بشر است و امروزه ادعای حق داشتن، در گسترده‏ترین سطح خود در حال جریان است. حق‏های گوناگون در حوزه‏های مختلف خانواده، اجتماع و در سطح بین‏المللی مورد ادعا قرار می‏گیرد و در خصوص برخی از آنها - مانند حقوق بشر - ادعای طبیعی بودن می‏شود. اما آیا چنین ادعاهای گسترده، مبنایی عقلانی نیز دارد یا اینکه هر کس می‏تواند ادعای حق کند؟ فرض دوم مستلزم هرج و مرج در زندگی اجتماعی بشر و تحمیل خسارت‏های گوناگون است؛ اما فرض اول، محل نزاع متفکران در حوزه مباحث فلسفه حق به شمار می‏آید. آیا خداوند مبنا و منشأ حق‏های طبیعی بشر است یا نیاز بشر، طبیعت بشر و ... منشأ حق او هستند؟ در این نوشتار برخی از دیدگاه‏های مهم را درباره منشأ حق‏های طبیعی بشر بررسی و در انتها دیدگاه مورد قبول (ملکیت تکوینی) را ارائه می‏کنیم.

معناي حق، چيستي حق، تلازم حق و تکليف، انواع حق و منشأ حق برخي از مسائل مهم نظري در فلسفه حق است. مسئله «منشأ حق‌هاي تکويني» (که از آن به حق‌هاي فطري، ذاتي و طبيعي نيز تعبير مي‌شود) يکي از مسائل مهم در مباحث مربوط به حق مي‌باشد. امروزه ادعاهاي بسياري درباره حقوق بشر و حق‌هاي ذاتي مانند حق حيات و حق آزادي مي‌شود. سرنوشت مباحث گوناگون سياسي در حوزه مهم حقوق بشر، به حل مسئله منشأ حق‌هاي ذاتي ادعايي در حقوق بشر گره خورده است. با فرض قبول ذاتي بودن برخي حق‌ها، منشأ پيدايش چنين حق‌هايي نيازمند بررسي جدي است. آيا انسان از آن جهت که انسان است، حق‌هايي دارد؟ آيا کرامت انسان، منشأ حق‌هاي مذکور است؟ به نظر مي‌رسد منشأ حق‌هاي ذاتي يا تکويني بشر، منحصر در ملکيت تکويني و خداي متعال است.

بررسی انواع و اقسام حق یکی از مباحث مهم حوزه شناخت «حق» شمرده می شود. اصولا آیا حق منحصر به نوع واحد است یا انواع مختلفی دارد؟ در صورت منحصر نبودن حق به نوع واحد، ملاک تقسیم بندی آن چیست؟ در یک نگاه کلی می توان یازده نوع تقسیم بندی را برای حق شناسایی کرد و همراه با هر یک از آن تقسیم بندی ها به بیان اقسامی چند از حق پرداخت. در این نوشتار، به برخی از آن تقسیم بندی ها و اقسام آنها پرداخته خواهد شد.