آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

معرفت شناسی بحثی سهل و متنع است که از ابتدای حیات بشر تاکنون مطرح بوده است . تاریخ عقاید انسانی را می توان یکی از منابع برای پیشرفت و توسعه شناخت دانست . برای اهمیت این موضوع همین دلیل کافی است که سرانجام سایر بخشهای دیگر فلسفه خود به شناخت شناسی باز می گردد . فلاسفه را از این لحاظ به دو دسته کلی اصالت عقلیان و اصالت تجربیان تقسیم کرده اند . لایبنیتس یکی از فلاسفه اصالت عقل است . او معرفت را عبارت از خود ایده ها می داند نه تطابق و عدم تطابق ایده ها . او معتقد است هر کس ایده ای داشته باشد ، معرفت دارد . از آنجائی که او قائل به منادهای مستقل بود معتقد به ادراکات فطری برای منادها بود . او معتقد بود تمام موجودات حتی حیوانات ، گیاهان و جمادات دارای ادراک هستند ولی تفاوت آنها در درجة وضوح و ابهام آن ادراکات است . او ادراکات را از نظر وضوح و یا ابهام به معرفت مبهم ، روشن ، آشفته ، متمایز ، ناکافی ، کافی ، نمادین و شهودی تفسیم می کند . خداوند مناد منادهاست که در بالاترین حد دارای ادراکات واضح و متمایز و لایتناهی است . انسان و خدا به مرحله ادراکِ ادراک نیز می رسد . لایبنیتس معتقد بود تمام جوهرها دارای ادراک و تلاش و تمایل هستند . از این رو او آنها را روح نامید . ولی از آنجائی که احساس چیزی بیش از ادراک ساده است نام مناد یا انتلکا برای جوهرهای ساده کافی است . روح به منادهایی اطلاق میفشود که ادراک آنها مشخص تر و همراه با حافظه است . لایبنیتس سعی داشت رابطه جسم و روح را از طریق اصل هماهنگی پیشین بنیاد که یکی از اصول هشتگانه فلسفه اوست حل کند و معتقد بود نظام عالم از پیش توسط حق تعالی منظم و مقرر شده است . فلسفه لایبنیتس بر مبنای اصول هشتگانه هو هویت ، عدم تناقص ، مساوات ، محال بودن ترجیح بلامرجع ، امور غیر متمایز ، جایز نبودن طفره ، اتصال و پیوستگی ، جهت کافی و هماهنگی پیشین بنیاد استوار است . برخی از فلاسفه از جمله لاک در مورد مسئله معرفت و ادراکات فطری لایبنتیس بر او ایراداتی داشته اند که لایبنیتس تلاش به پاسخگویی داشته است.

در این جستار منطق رواقی و تعبیری که در نیمة نخست قرن بیستم از این منطق صورت گرفت بررسی می شود. از آن جا که نخستین محققان در این دوره بر اساس پیش فرض های منطق جدید با منطق رواقی مواجه شدند، این رویکرد را کلاسیک نامیده ایم و سعی کرده ایم تعابیری را که این رویکرد از ادات اصلی منطق رواقی یعنی نفی، عطف، فصل، و شرطی به دست داده است بررسی کنیم. در مورد هر ادات، در پرتو کارهای جدید بر روی منطق رواقی، نارسایی های برداشت کلاسیک نشان داده شده است. در پایان این جستار توضیح می دهیم که برداشت کلاسیک از ادات نفی و عطف به لحاظ جدول ارزش صحیح است هرچند مفاهیم رواقی یادشده را تماماً نمی رساند. هم چنین نشان خواهیم داد که برداشت کلاسیک از ادات های فصل و شرطی در مواردی نادرست بوده است.

درباره فهم زبانی و ویژگی‌های آن دو نظریه غالب وجود دارد: دیدگاه معرفتی و دیدگاه ادراکی. دیدگاه معرفتی معتقد است مراد از فهمیدن یک اظهار، شناخت معنای آن اظهار است. اما دیدگاه ادراکی فهمیدن یک قطعه از زبان را از جنس ادراک حسی و شبیه دیدن یک شیء می‌داند. در این مقاله نشان خواهیم داد فهم زبان نوعی شناخت نیست. برای مثال فهمیدن یک قطعه از زبان برخلاف شناخت می‌تواند با بخت یا شانس همراه باشد. همچنین نشان خواهیم داد که شباهت‌هایی که میان فهمیدن یک عبارت زبانی و دیدن یک شی وجود دارد، به نفع دیدگاه ادراکی است و با اهمیت‌تر از آن است که در این نزاع نادیده گرفته شود. مثلا فهمیدن مانند دیدن، حالت غیر ارادی و خودکار است. همچنین به لحاظ پدیداری، ما یک عبارات زبانی را به صورت محتوادار و تفسیر شده می‌فهمیم، همانگونه که اشیاء را به صورت محتوادار می‌بینیم. یک مزیت رویکرد شناختی توانایی تبیین نقش شناختی و استنتاجی دانش زبانی و دانش عمومی ما از جهان در فهم الان‌مان از یک عبارت زبانی است. در انتهای مقاله نشان خواهیم داد که دانش زبانی ما می‌تواند نقشی روانشناختی و نه شناختی در فهم زبانی ما داشته باشد و همچنین استدلال خواهیم کرد که دانش عمومی ما از جهان،‌ می‌تواند بخشی از استعداد فهمی ما در فهم یک عبارت زبانی باشد و در نتیجه نیازی به فرآیندهای شناختی و استنتاجی برای رسیدن به فهم زبان نیست.

مسألة جبر و اختیار، در طول تاریخ اندیشه، همواره از اهمّ مسائل فلسفی و شاید پربحث‌ترین وچالش‌برانگیزترین آن‌ها بوده است، به‌طوری‌که گذر زمان و پیشرفت جوامع بشری صرفاً صورت بحث را متحول ساخته ولی اساس مسأله همچنان باقی است. درحالی‌که اعتقاد رایج بر این بوده که دو سویة مسأله در تعارضی آشتی ناپذیر با یکدیگر قرار دارند، گروهی از فلاسفه توانستند با طرح اندیشة سازگاری آزادی و جبر پرتوی تازه بر شیوۀنگرش به این مسأله بیفکنند. "پیتر استراسون" یکی از این فلاسفة سازگارانگار، و بنیان‌گذار رویکرد رفتار بازتابی در موضوع جبر و اختیار است. وی در اثر نوآورانه‌اش آزادی و آزردگی می‌کوشد به‌جای گرفتار نمودن خود در نزاع‌های بی‌حاصل جبرگرایانه و آزادی‌گرایانه، محور تأملات خود را عکس‌العمل‌ها و به تعبیر خودش رفتارهای بازتابی ما در زندگی جاری و معمول‌مان قرار دهد. چنین رفتارهایی –که برخاسته از بطن طبیعت ما و بیانگر نیاز نوع بشر به احساس حدی از احترام و ارادة نیک ازسوی دیگران است- به‌عنوان عناصر جدانشدنی تعاملات انسانی، اساسی کافی را برای مسئول دانستن افراد فراهم می‌نمایند؛ حال چه موجبیتی در کار باشد یا نباشد. در این مقاله سعی نموده‌ایم به روشن‌سازی ابعاد مختلف رویکرد استراسون بپردازیم.

مسئله جبر و اختیار از مسائل بنیادین تاریخ اندیشه بشری، و محل مواجهه آرا متنوع و بعضاً متضاد انواع مکاتب جبرگرا، اختیارگرا و سازگارگرا بوده و هست. آنچه در پیش رو دارید، حاصل بررسی و تأملی در اهم رویکرد های جبرستیز نیم قرن اخیر فلاسفه غربی و نیز راهبرد خاص ملاصدرا در عالم اسلامی به منظور دفاع از اختیار است؛ این رویکرد ها تلاش می کنند تا با بررسی و تأمل مجدد پیرامون معنا و لوازم جبر و اختیار به بازخوانی مسئله و حل آن بپردازند.