آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم معجزه‌ی آخرین پیامبر الهی است که دامنه‌ی اعجاز آن از هزار و چهارصد سال پیش تا اکنون امتداد یافته ‌است و ادامه خواهد یافت؛ کتابی که در میان مردمی نازل شد که به فصاحت و بلاغت شهره بودند، قرآن کریم نازل شد، درخشید و یکتا شد، تا آن‌جا که در طی این دوران، هیچ کس نتوانسته‌است اعجاز آن را خدشه‌دار کند و در آن تردیدی به وجود آورد. کتاب «بلاغه الکلمه فی التعبیر القرآنی» در راستای تبیین گوشه‌ای از اعجاز بلاغی قرآن کریم تألیف شده‌است و به بیان نمونه‌هایی از تناسب ساختار و لفظ واژگان قرآن کریم با مفاهیم و معانی می‌پردازد. در ترجمه‌ی این کتاب سعی بر این بوده‌است که ضمن رعایت اصل امانتداری در معادل‌گزینی، سخن نویسنده در چهارچوب‌ها و قالب‌های زبان فارسی قرار بگیرد تا مقصود نویسنده به راحتی توسط مخاطب فارسی زبان درک شود و سبک ترجمه در این پایان‌نامه، ترجمه‌ی ارتباطی است.

قرآن متنی زبانی است که می‌شاید از دیدگاه زبانی بررسی شود.متن نیز خود نیازمند پژوهشی سبک شناختی است تا خواستِ آفریننده‌اش را روشن سازد. لیک قرآن از ساز و کارهای سبک شناختی که در متون ادبی به کار می‌رود، پیروی نمی‌کند؛ چرا که متنی ادبی نیست، هر چند از دایره برخی معیارها و سنجه های سبک شناختی بیرون نمی‌رود مانند انگیزه های فرهنگی، زبانی و روانی مخاطب و ... .پژوهش‌های سبک شناختی از همان آغاز در بررسی‌های زبان پژوهان تازی درباره اعجاز قرآن رخ نمود و در نظریه نظم جرجانی که به یکپارچگی و پیوستار متن اشـاره دارد و بسیار به دیدگـاه ساخت‌گرایی نزدیک می‌نماید، برجسته گردید.سه‌گانه «پیام رسان- پیام- پیام گیر» بر کارکرد ارتباطی متن قرآن تأکید می‌کند و ندا و کارکرد ارتباطی آن در این میان ویژگی خاصی می‌یابد. ندا به تنهایی معنایی ندارد، بلکه مفهوم آن در بافت سخن و با توجه به شرایط زمانی و مکانی که در آیات مکی و مدنی نمودار می‌شود، روشن می‌گردد. شناخت آیات مکی و مدنی معیاری دقیق ندارد مگر متن و جداسازی دو روند رسالت و انذار در فرایند نبوت. با این حال، از نمایه های آیات مکی و مدنی که بر پایه احادیث سامان گرفته است، فراموش نباید کرد. پویایی ندا در متن معانی ویژه ای را به آن می‌بخشد که فـرا روی مخـاطب افقی معــرفتی را می‌گشاید، همچنان که مفاهیم استلزامی آن نیز این گونه‌اند. بررسی ندا در قرآن به نتایج بایسته ای در نخواهد رسید مگر با تکیه بر متن و پایبندی به آن. از این روی چیزی را بر متن نمی‌توان چیره ساخت و بر آن برتر نشاند، به وارونه برخی دیدگاه های تفسیری که در رویارویی با متن و روایات- هر چند صحیح و متواتر- متن را وامی نهند تا باستار و بیستار دیدگاهی مذهبی استوار و تأیید شود.

چکیده مقاله‌ی حاضر درصدد تبیین جایگاه واژه‌ی «بِرّ» به شیوه‌ی معناشناسی توصیفی است؛ که پس از ریشه‌شناسی، ارتباط معنایی آن با واژه‌های همنشین و جانشین در قرآن بررسی گردیده است. از این‌رو با توجّه به ویژگی تحقیق، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. حاصل مطالعه‌ی توصیفی نشان می‌دهد که بِرّ در کاربرد وحیانی بر محور جانشینی یا همنشینی با واژه‌هایی مانند تقوا، ایمان، خیر، انفاق، صِدق، حُسنی، حَسنة و إحسان رابطه‌ی معنایی دارد و بر محور همنشینی با واژه‌هایی مثل فُجور، جبّار، شقیّ، عصیّ، عقوق، إثم، عدوان، سیّئة و خطیئة در یک حوزه‌ی معنایی قرار گرفته و در بخشی از مؤلّفه‌های معنایی با آن‌ها تقابل معنایی دارد. از نتایج مهم دیگر، آشکار شدن پیوند معناییِ عمیقِ بِرّ با سایر واژه‌های هم‌حوزه در قرآن است. این پیوندها باعث شده تا بِرّ کاملاً تحت تأثیر کلمات مجاور و نظام معنایی مستقر در آن قرار بگیرد و با معنایی متمایز و متعالی به حیات خود ادامه دهد. واژه‌ی بِرّ به‌عنوان عام‌ترین مفهوم اخلاقی، دارای معنای لغوی «توسّع در کار ‌نیک» است که گستره‌ی مفهومی و مصداقی آن بسیار وسیع می‌باشد و در سه وجه معناییِ «طاعت»، «نیکی» و «پرهیزکاری» خلاصه می‌شود.

یکی از اسلوب های جذّاب آیات قرآنی پرداختن به تصاویر هنری از نظام هستی، جوامع بشری و موضوعات معنوی به صورت زنده و پویا؛ با هدف تأکید بر اندیشه دینی و معرفت بشری است. موضوع تصویر هنری در آیاتقرآنبحث جدیدی است که پژوهشگران در حوزه زیبایی شناسی قرآن با هدف بیان زیبایی های هنری در بافت آیات قرآنی به آن می پردازند. این موضوع در نزد علمای کلاسیک بیشتردر جنبه های تصاویر بلاغی و بیانی آیات قرآن مطرح بوده است. بررسی تصویر هنری درجزء سی قرآن کریم به اثبات اعجازدرون وبیرون متنی قرآن و بیان کارکردهای تصاویر هنری می پردازد.

زیبایی‌شناسی به عنوان علمی کهبه تحلیل مولفه‌های زیبایی در آثار ادبی و کیفیت بازتاب آن در روح انسان می‌پردازد، با تمرکز بر متون اصیل و ارزشمند، ارزش واقعی آن‌ها را باز‌می‌شناسد . در این بین، قرآن کریم که معجزه‌ی جاویدان پیامبر اسلام است با ممتاز بودن جنبه‌های بلاغی خویش، همواره مورد توجه قرآن‌پژوهان و ادبای اهل فن بوده است و تکرار به عنوان یکی از جنبه‌های بلاغی و مولفه‌های زیبایی‌شناختی، اگرچه اغلب با بی مهری از سوی افراد مذکور روبرو بوده؛ لکن تفوق و ارج خویش را در این کتاب آسمانی به ما می-نمایاند. این پژوهش با ارائه دادن تعریفی صحیح از اسلوب تکرار، و شناساندن گونه‌های اصیل و واقعی آن ، به تحلیل زیبایی‌شناختی کارکرد این فن در آیات الهی می پردازد و بدیع بودن و تمایز بهره‌گیری خداوند از فن تکرار را با سایر متون ثابت می‌کند.

صفات خدا و به تعبیر قرآن،«اسماء الحسنی»، از پر بسامدترین مفاهیم به کار رفته در قرآن کریم است که با تنوع بسیاری، در سرتاسر قرآن کریم به چشم می‌خورد. در میان «اسماء الحسنی»، نامهای فوق نیکوی خداوند، که در پایانه آیات قرار دارند، از اهمیّت و جایگاه ویژه‌ای برخوردارند و مفاهیم خاص و متنوعی را تعلیم می‌دهند. فهم و درک آن مفاهیم ، مستلزم بررسی و تحلیل آیه‌ای است که صفات و اسماء در آنبکار رفته‌اند. در تفاسیر و سایر منابع سنتی موجود، بیشتر به مباحث فلسفی، کلامی و عرفانی مربوط به هریک از صفات و اسماء پرداخته‌شده و کمتر به ارتباط معنایی آنها با آیه‌ای که در آن واقع شده اند توجه شده است.این پژوهش، در راستای بررسی وجود چنین ارتباطی و کم و کیف آن، به تحلیل وبررسی صفات خدا در پایانه آیات سوره بقره پرداخته و ضمن استفاده از دستاوردهای علم معناشناختی تأیید گردید، که میان صفات و اسماء انتهای آیات با بافت وسیاق آنها ارتباط تنگاتنگیاز نظر معناشناختی وجود دارد، به گونه‌ای که مفهوم‌سازی در آیه بر اساس آن اسم صورت گرفته و از آن تأثیر پذیرفته‌است. برای مطالعه و بررسی موضوع فوق از روش توصیفی- تحلیلی آیات، استفاده شده‌است؛ بدین ترتیب که ابتدا به صفات الهی که در قرآن آمده‌است و چگونگی انتزاع آنها از ذات الهی پرداخته و دسته‌بندیها و تقسیماتی که پیرامون آن اسماء وصفات وجود دارد توضیح داده شده‌است؛ سپس تحلیل مفهمومی و لغوی اسماءحسنای انتهای آیات سوره بقره ارائه گردیده‌است؛ وسرانجام به معناشناختی آن اسماء و بیان ارتباط آیه با آن اسماء، پرداخته شده‌است. برای بررسی چگونگی ارتباط مذکور ضمن استفاده از دستاوردهای علم معناشناختی از تفاسیر مشهور و سایر منابع مرتبط با موضوع خوشه‌چینی گردیده‌است. گرچه اکثر تفاسیر، کمتر به این ارتباط توجه نموده و این اسماء و صفات را صرفاً توصیفی برای خداوند بی‌نیاز از توصیف محسوب کرده‌اند.بنابراین این پژوهش و چنین بررسی‌هایی، ضمن نشان دادن خلأ موجود در این زمینه، در تفاسیر، راه را برای فهم عمیق‌تر و بهتر کلام الهی هموار می‌سازد. امید است با چنین بررسی‌ها و تداوم و تکامل آنها، غرض نهایی که پی بردن به مقصد آیه و در نتیجه عمل به آن و رسیدن به رشد و سعادت انسان است، نیز نزدیکتر گردیم. کلید واژه‌ها: معناشناختی، معناشناختی قرآن، اسماء الحسنی، صفات الهی، بافت، سیاق، خواتم آیات، پایانه آیات، فواصل آیات سوره بقره

آنچه در علم نشانه شناسی به عنوان عنصر اصلی و مفهوم مرکزی قلمداد می شود ، نشانه است ؛ نشانه ای که گاه ممکن است منش کلامی به خود گیرد و گاه تصویری و... ؛ نظریه پردازان این حوزه، واژگان و الفاظ را نشانه های زبانی می دانند، بنابراین متون مجموعه ای متشکل از همین نشانه های لفظی خواهند بود. نشانه شناسان الگوهای نشانه ای مختلفی ارائه کرده اند که در این میان، مولفه ی دلالت و معنا، پیوسته به عنوان یک رکن اصلی و اساسی از جایگاهی محفوظ برخوردار است. متن شریف قرآن کریم که کلام پروردگار متعال می باشد از نشانه های لفظی تشکیل شده است، بر این اساس به واژگان قرآنی از زاویه ی علم نشانه شناسی و به ویژه با در نظر داشتن امر دلالت و معنا نگریسته خواهد شد.

ایمان، از واژگان کلیدی قرآن و از مفاهیم اساسی دین است که؛ دارای ساختار مفهومی و معنایی ویژه‌ای می‌باشد.در ساختار لغوی و اصطلاحی مفهوم ایمان، از سه عنصر: تصدیق قلبی، اقرار زبانی و عمل به جوارح سخن گفته شده است.در ساختار معنایی این واژه، دو نسبت ترادفی و تقابلی وجود دارد. ایمان با واژگانی چون: اسلام، تقوا، شک، هدایت، دارای قرابت معنایی می‌باشد.مفهوم ایمان و بسامد های آن در آیات الهی، نقش متعلّقات در روشنگری ماهیت ایمان دینی، موکّد نمودن متعلّقات خاص، بنا بر مضمون سوره به فراخور حال مخاطبان، همچنین تکرار متعلّق خاص، بنا بر شأن نزول سوره‌ها – مکی و مدنی- از موضوعات عمده‌ای است که در این تحقیق پیرامون آنها سخن گفته شده است.

بررسي معناشناختي واژگان و عبارات قرآن، يكي از راه هاي جديد مطالعات قرآني است. هدف نگارندگان در مقاله حاضر، بررسي اين مسئله است كه چرا خداوند در قرآن براي نصب امام از واژه جعل بهره جسته و از واژگاني كه در حوزه معنايي آن هستند، مانند «اجتباء، اصطفاء، اختيار، فعل، صنع، خلق، وضع» استفاده نكرده است؟ براي وصول به اين هدف، كليه آيات مربوط به «جعل» و 6 آيه مربوط به «جعل امامت» مورد بررسي قرار گرفت و روشن گرديد كه واژه «جعل» در قرآن، هم به خداوند و هم به انسان نسبت داده شده است، ولي عبارت «جعل امامت» فقط به خداوند نسبت داده شده كه بيانگر اراده و امر اوست. همچنين از طريق تحليل سياق و استخراج مفاهيم جانشين و همنشين «جعل»، ويژگي ها و مولفه هاي معنايي «جعل امامت» مشخص شد و با استفاده از اصل معناشناسي شناختي «اصالت تعبيرهاي قرآني»، روشن گرديد كه هيچ يك از واژه هاي نام برده نمي توانند جانشين واژه «جعل» محسوب شده و رساننده سطوح و لايه هاي معنايي آن باشند.

هدف نگارنده در رساله حاضر، بررسی معناشناسی تاریخی، توصیفی و شناختی دو واژه «امام» و «ولیّ» است که مفسران در معانی آن‌ها اختلاف نظر دارند، تلاش حاضر جهتاستنباط مراد خداوند از معنای حقیقی و مولفه‌های معنایی این دو واژه است. بدین جهت تمامی آیات مشتمل بر این دو واژه مورد بررسی قرار گرفت؛ یافته‌های این پژوهش عبارت‌اند از این که «امام» و «ولیّ» در کاربرد وحیانی بر محور هم‌نشینی با مفاهیم جعل، هدایت، دعوت، نصیر،شفیع و......و بر محور جانشینی با مفاهیم خلیفه، آیه، کلمه، محب، جارو..... در یک حوزه معنایی قرارگرفته‌اند.کشف مولفه‌های معنایی این دو واژه سبب آشکار شدن معارف نهفته در باطن این آیات گردید و مشخص شد این دو واژه دارای سطوح و لایه‌های معنایی ویژه‌ای هستند که هیچ‌یک از واژه‌های هم معنای آن‌ها نمی‌توانند رساننده مفهوم آن‌ها باشند، بلکه همگی از معانی نو ظهور و توسعه‌ها و شعاع‌های معنایی آن‌ها به حساب می‌آیند.