آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هرچند دانش اصول را منطق فقه خوانده‌اند اما این دانش خود نیز بر بنیادها و اصولی تکیه می‌زند که به نوعی در ادبیات امروزین در قلمرو فلسفه فقه جای گرفته‌اند و شاید هم بتوان آنها را در فلسفه اصول فقه جای داد. یکی از این بنیادها " اصالت تعلیل" یا" اصالت تعبد" و تعیین قلمرو هر یک از این دو اصل در کار استنباط است. به رغم آن که در اصول فقه به طور سنتی از این اصل بحث مفصلی به میان نیامده، اما گرایش به هر یک از این دو اصالت زیربنای ساخت عمومی و برآیند دیدگاه‌ها و فتواها را ساخته است. در مقاله حاضر این اصول مورد بررسی گرفته‌اند.قلمرو و هر کدام بررسی و نقد شده و به ویژه موضع شیعه در این خصوص به صورتی متمایزتر مورد بررسی قرار گرفته است. بدان امید که از مطاوی مباحث و از نقطه‌هایی روشن که در این مباحث به چشم می‌خورد راهی به سوی میدان گشودن بر تعلیل و از آن پس پویایی بخشیدن به سامانه استنباط فقهی با تکیه زدن بر این ساز و کار جسته شود.

نوشتار حاضر، با عنایت به ضرورت بررسی رهن مستغلات و تصحیح شیوه موجود در جامعه، بیع شرط را به عنوان یکی از سازوکارهای مشروع چنین رهنی که به هدف استرباح و نیز حلیت استیفای منافع صورت می پذیرد بررسیده است. مولف، پس از تعریف لغوی «بیع الخیار» - که در ادبیات کهن فقهی ما به جای آنچه امروزه آن را بیع شرط می نامند به کار می رفته - با اشاره به تحول معنایی این ادبیات از بیع خیار به بیع شرط، از روشهای تصور شرط خیار و رد ثمن سخن به میان آورده، و آن گاه اشکالهای وارد بر این مقوله و سپس ادله صحت و جواز بیع خیار را فراروی نهاده، و در ادامه با نگاهی گذرا به مقوله بیع وفا در فقه اهل سنت کوشیده است راهی به انطباق این دو مفهوم بر یکدیگر بیابد، و از این رهگذر این برداشت را بر کرسی داوری نشاند که بیع شرط می تواند به عنوان سازوکاری جایگزین برای آنچه امروزه در عرف به نام رهن مستغلات انجام می گیرد مورد توجه واقع شود.

این که شارع در تشریع احکام هدف یا اهداف مشخصی دارد بر همگان روشن است و این که هدف شارع تحقق بخشیدن به مصالح بندگان است نیز حقیقی هویداست. به رغم روشن بودن این حقیقت آن جا که در باره اعتبار مصلحت میان مذاهب اختلاف صورت پذیرفته اصل نزاع بدان بازگشته است که به صورت مشخص و صغروی این مصلحت و آن مقصد بر چه چیز یا چیزهایی انطباق می یابد. پس پرسش اصلی در باب مقاصد شریعت نه حجیت و عدم حجیت، بلکه این پرسش است که آیا سازوکار یا سازوکارهایی مشخص برای احراز این مقاصد و آن مصالح وجود دارد یا خیر.نگارنده در جست و جویی استقرایی و نه در رویکردی قیاسی که اساسا گرهی نمی گشاید کوشیده است سر نخ هایی از چند سازوکار مشخص در راهیابی به مقاصد شریعت بیابد و رد پای آن ها را در فقه سنی و شیعه نشان دهد. این سازوکارها عمدتا در روش هایی چون مناسبت، سبر و تقسیم، تحقیق و تخریج مناط و نیز مذاق فقه رخ می نمایند. نگارنده با عنایت به همگنی مشهودی که میان عناوین مناسبت سبر و تقسیم و مذاق فقه یافته به بررسی این سازوکارها پرداخته است. امید که این نوع جست و جو مقدمه ای بر توجه به بررسی های استقرایی به جای استدلال های قیاسی باشد و درآمدی بر روی آوردن به مذاق فقه به عنوان یک قاعده کارآمد در استنباط شود.

سرقت شرعی ‌یکی از‌عوامل‌ اجرای‌حد در‌اسلام معرفی‌شده است.ولی‌در‌مورد آن,‌در‌میان مذاهب‌اسلامی‌اختلاف‌نظر‌وجود دارد.نوشتار‌حاضر‌در‌جهت تقریب‌ مذاهب‌اسلامی‌ و‌آشنائی‌آن ها‌ با یکدیگربه رشته‌ی تحریر‌در‌آمده است.در‌این تحقیق تلاش شده است تا دیدگاه‌های فقهای‌ مذاهب‌اسلامی ,بدون طرفداری از یک مذهب و مرام خاص,و‌مسائل گوناگون مربوط به‌ موضوع سرقت وچگونگی تحقق‌حکم کیفری آن به صورت مقایسه‌ای در اختیار خواننده قرار گیرد.در خلال مباحث, نگاهی گذرا به مقوله‌ی فضای‌مجازی و‌سرقت داده ها نیز شده است.

با توجه به عصر ارتباطات و لزوم پاسخ گویی فقه به مسائل جامعه، بررسی حقوق خبرنگار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. نوشتار حاضر با نگاهی به قانون مطبوعات، حقوق خبرنگار مانند آزادی اطلاع رسانی، امنیت جانی و مصونیت کیفری را مورد بررسی و تحلیل فقهی قرار میدهد. در این مقاله، ثابت شده که برای تحقق اطلاع رسانی اسلامی، این امور شرط لازم و حداقل است و تا رسیدن به «رسانة دینی» فاصله بسیار است.

خداوند در قرآن احکامی را برای اینکه انسان بتواند زندگیش را با معیارهای الهی بسازد فرستاده است. از طرف دیگر چون اسلام به فرقه‌های متعددی تقسیم شده است و صاحبان هر فرقه تفسیر متفاوتی از آیات ارائه داده‌اند، باعث بروز اختلافاتی در بین مسلمانان شده است. در این رساله سعی شده دو کتاب "احکام القرآن" تألیف جصاص متوفای قرن چهارم هجری قمری از بزرگان فقه حنفی و "کنزالعرفان فی فقه القرآن" تألیف فاضل مقداد متوفای قرن نهم هجری و از بزرگان فقه شیعه را در باب آیات الاحکام نکاح بررسی کنیم. ما در این رساله ‌دیدگاه‌های موجود در این دو کتاب را در دو فصل مورد بررسی قرار خواهیم داد. امیدوارم که روشن شدن نزدیکی نتایج به دست آمده توسط این دو عالم در این اثر کمکی در تقریب مذاهب اسلامی باشد.

تعریف مسئله و تبیین موضوع:یکی از جریان‌های مهم فکری که در قرن یازدهم، پیرامون نحوه کشف احکام شرعی شکل گرفت جریان اخباریگری است. اخباریان در یک تعریف معمول، کسانی هستند که در استنباط احکام شرعی به نصوص قرآن و احادیث بسنده کرده‌ و سایر منابع را قبول ندارند. بنابر این تعریف، این مکتب توسط محمد امین استر آبادی بنیان گذاری شده و در مقابل مکتب اصولیان قرار گرفته است.تفاوت‌هایی بین اخباریان و اصولیان ذکر شده است که اهم آن‌ها تفاوت در منابع استنباط است. درباره منابع استنباط نزد اخباریان، پژوهش‌هایی انجام گرفته است، به عنوان مثال رساله دکتری با عنوان «شیوه ارزیابی حدیث نزد اخباریان و تطبیق آن با دیدگاه اصولیان» به بیان نحوه ارزیابی سند حدیث از نگاه اخباریان و اصولیان پرداخته است، یا رساله دیگری تحت عنوان «رابطه اجتهاد و اخباریگری» و «منابع استنباط نزد اخباریین و اصولیین» به بیان تفاوت اخباریان و اصولیان از حیث منابع استنباط پرداخته‌اند؛ اما در این میان پرسشی که کمتر بدان پرداخته شده، روش برداشت یا استنباط اخباریان از متن کتاب و سنت، یعنی دو منبع مشترک استنباطی اخباریان و اصولیان است. آنچه در این پژوهش به دنبال آن هستیم این است که آیا اخباریان نیز مانند اصولیان روش خاصی برای استنباط خود از متون آیات و روایات دارند یا خیر؟در نگاه آغازین، این‌گونه به نظر می‌رسد که اخباریان، اصول خاصی در زمینه برداشت از متن قائل نیستند. این پیش زمینه ذهنی شاید ناشی از تعریفی از اخباریان باشد که آن‌ها را ضد اصول فقه و در مقابل اصولیان قرار داده است؛ اما آنچه با بررسی بیشتر آثار اخباریان در زمینه نگاهشان به اصول فقه، روشن می‌گردد این است که اخباریان نیز به اصول فقه اهتمام دارند و معمولاً آنچه برخی از اخباریان از آن منع می‌کنند عمل به ظن و استفاده از عقل مستقل در کشف احکام و مباحثی از این دست است. همین مطلب باعث شده که حتی‌الامکان مباحث این پژوهش برگرفته از آثار اخباریان باشد و حتی مقدمات بحث و تحریر محل نزاع و ... نیز از همین آثار نقل شود تا تفکر اصولی اخباریان بیشتر معرفی گردد. برخی از مباحثی که اصولیان در کتب خود طرح کرده‌اند، در کتب اخباریان جایگاهی نداشته و مورد بررسی قرار نگرفته است، مانند مبحث صحیح و اعم، به همین دلیل در این پژوهش نیز ذکری از این‌گونه مباحث به میان نیامده است. آنچه در این رساله محل بحث است، مباحث وآرای اصولی اخباریان است؛ مراد از آرا در اینجا، آن دیدگاه‌هایی است که به صراحت بیان شده‌اند، نه مواردی که با تحلیل عمیق یک فتوای فقهی برای رسیدن به رأی اصولی یک فقیه صورت می‌پذیرد. ضرورت تحقیق و هدف:با توجه به اینکه اخباریگری به عنوان یک مکتب فقهی در بین فقهای امامیه مطرح است و نیز با توجه به اشتراک کلی قرآن و سنت به عنوان منبع استنباط احکام، میان اخباریان و اصولیان و نزدیک بودن کاربرد این دو منبع در عرصه فقه و به ویژه با توجه به متن گرایی در فقه، بررسی شیوه استنباط فقهای این مکتب از متون ضروری به نظر می‌رسد؛ علاوه بر این، تفاوت روش اخباریان در استدلال بر مباحث اصولی که بیشتر همراه با استدلال به روایات است، می‌تواند بر غنای مباحث اصول فقهی در دوران معاصر بیفزاید و مطالب جدیدی را به مباحث اصول فقهی معرفی کند.پرسش‌ اساسی تحقیق:پرسش اساسی این پژوهش این است که، سازوکارهای برداشت از متن نزد اخباریان چیست؟البته برای پاسخ به این پرسش پاسخ به دو سوال مقدماتی ضروری به نظر می‌رسد:1. ملاک شناخت فقهای اخباری چیست؟2. شخصیت‌های اخباری از لحاظ مصداقی چه کسانی هستند؟فرضیه‌ یا پاسخ‌ احتمالی تحقیق:-

انکار ضروری یا غیر ضروری از احکامی که معلوم الصدور از پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) هستند با تصدیق اجمالی منافاتی ندارد و سبب سلب ایمان به خدا و رسول گرامی اسلام نبوده و موجب کفر نمی¬گردد. منکر ضروری اگر تنافی بین انکارش و تصدیق اجمالی داشته باشد، این از واضح ترین مصادیق کفر(کفر در برابر اسلام) است و در غیر این صورت کافر محسوب نمی¬شود. فقهای معاصر، اعتقادی به سببیّت مستقل برای انکار ضروری و حکم به خروج از دین یا مذهب ندارند. انکار ضروری مذهب به خودی خود موجب خروج از مذهب نیست، مگر به سبب انکار امام(ع) و از روی توجه و علم و التفات به موضوع باشد. منکر ضروریات مذهب شیعه، مسلمان غیر شیعی است ولی از همه حقوق اسلام برخوردار است و احکام مسلمانان بر او جاری بوده و در صورت رجوع به مذهب، عبادات او قبول و نیاز به اعاده ندارد. ولی احتمال فسق در او وجود دارد. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی است.

تبیین «ضروری» و سیرتحولات آن در مذهب امامیه از اهمیت فراوانی برخوردار است. با این توصیف لازم است این مسئله واکاوی شود که اصطلاح ضروریات مذهب از چه عصری وارد مذهب شده و سیر تطوّرات و تحولات آن چگونه بوده است؟ این مقاله با روش تحلیلی – توصیفی و بر اساس این مبنا که جایگاه ضروریات در مذهب از مسلّمات کلامی و فقهی(متسالم علیه)، و از اجماعیّات بالاتر است و به مصادیقی اطلاق شده که اثبات آن، احتیاج به نظر و استدلال ندارد، به این نتیجه دست پیدا کرده که، ضروری مذهب اصطلاحی مستحدث و نو است که قبل از ابن ادریس حلّی کاربرد کلامی و فقهی نداشته و اولین مرتبه ایشان آن را استعمال کرده و بعد از محقق حلّی و علّامه حلّی در بین متاخّران گسترش ‌یافته و صاحب جواهر بیشترین کاربرد را داشته است. علمای معاصر برای جلوگیری از پیامدهای گسترش تکفیر و محدودیت باب اجتهاد، به تنقیح، تضییق و تحدید دایره کاربرد آن پرداخته­اند.