آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

واژه کاوی در قرآن، از ارکانِ بنیادینِ فهمِ مفاهیم و مقاصد قرآن محسوب می‌شود که از منظرها و ابعاد گوناگون و در سطوح مختلف مورد واکاوی قرار گرفته است. در روایت‌های تفسیری اهل‌بیت(ع)- به‌عنوان مفسران حقیقی قرآن- نیز واژگان‌کاوی بسیار مورد توجه بوده و تحلیل‌های مختلفی از این ذوات مقدسه(ع) صادر شده است. جستار حاضر با توجه به اهمیت واژه‌پژوهی، با گردآوری داده‌های مرتبط از روایات تفسیری و توصیف و تحلیل این داده‌ها، به گونه‌شناسی آنها پرداخته و گونه‌های بدست آمده را در عناوین ذیل بیان می‌دارد: تبیین معنای ظاهری واژه، ترادف‌نگری در بیان معنای بدوی واژگان، بیان وجه تسمیه واژگان، قرآن‌کاوی واژگانی، تبیین معنای مجازی کلمات، بیان مصادیق واژه‌ها، بیان معنای لغات اضداد، تحلیل نحوی واژ، تبیین واژه در قرائات مختلف، واژه کاوی فرهنگ-نگرانه و بیان معنای بطنی و تأویلی کلمات. روایات تفسیری مزبور، با اینکه در تبیین معنای واژگان کمک شایانی می‌کند اما بعضا از بُعد دلالی ضعف دارند و در استفاده از آنها باید به معیارهای نقدالمتنی مانند عرضه به قرآن و... نیز توجه نمود.

اهمیت مسئله امامت وخلافت برکسی پوشیده نیست ،زیرااختلاف آن اززمان رحلت پیامبراسلام (ص)آغازشده وبعدازآن نیزهمواره موردبحث وگفتگوبوده .وبررسی ومقایسه بحث امامت به عنوان یک اعتقادواصل محکم درشیعه امامیه درمقابل شیعه اسماعیلیه یکی ازبحث هایی است که می تواند،پوچ وبی اساس بودن اعتقاد این فرقه انحرافی راکه درشیعه بوجودآمده، رااثبات کند.و بتوانیم ریشه این اختلاف وانحراف اساسی راکه دراثرانحرافات فکری ،افراط ،بدفهمی وعدم شناخت صحیح به وجودآمده رابررسی نموده ،و عدم پذیرش امامان بعدازامام صادق (ع)را که به منزله انکارهمه ائمه و انکاررسول الله (ص) است ،راآشکارنماییم. بنابراین در این زمینه نیاز به تحقیق بیشتری است که جوانان و مردم امروزی با توجه به رشد و تکنولوژی و فناوری و عصر ارتباطات ، اطلاعاتی صحیح و جامع در این باره داشته باشند.و این امر ایجاب می نماید تادر خصوص ، مقایسه مبانی قرآنی و روایی شیعه دوازده امامی با فرقه اسماعیلیه در موضوع بحث امامت ،این تحقیق صورت گیرد تا راهکاری برای پرسشها و سئوالهایی که از سوی برخی از موافقین یا مخالفین امامت مطرح گردیده ، باشد .

دائره المعارف قرآنی لایدن، یکی از جدیدترین آثاری است که توسط قرآن پژوهان غیر مسلمان درباره موضوعات متعدد و معارف والای قرآن در سالهای اخیر به رشته تحریر درآمده است. از موضوعات مهم در مجلّدات پنجگانه دائره المعارف لایدن، توجه مولفان و پژوهشگران آن، به مباحث نبوّت و شاخصه های آن ( عصمت، وحی، اعجاز و مدیریت و رهبری) در قرآن بوده است و مقالات متعددی را نیز در این زمینه به خود اختصاص داده اند. با بررسی آثار دانشمندان و مفسران اهل سنت و نیز خاورشناسان در موضوع نبوّت وشاخصه های آن، چالش ها وشبهاتی قابل استخراج است که این رساله متکفل شناسایی، ارزیابی و میزان هم آوایی آنهاست، از این رو، هدف در پژوهش حاضر آن است تا با واقع نگری و بازخوانی دقیق و تقریر شبهات، تحلیل و بررسی آنها بر مبنای قرآن و آراء و اصول عقلی و روایی شیعه مدنظر قرار گیرد. در مسیر تحقیق با تحلیل علمی معلوم می گردد که بین دو مجموعه از تفاسیر علمای اهل سنت و به طور خاص مقالات دایره المعارف قرآن لایدن، هماهنگی معناداری قابل مشاهده است که از آن به "هم آوایی" تعبیر شده است. سوال اصلی عبارت است از: هم آوایی شبهات مستشرقان و منابع تفسیری اهل سنت در نبوّت عامه وخاصّه وشاخصه های آن درچه جنبه هایی است؟ نتایج حاصله عبارتند از اینکه نمادی از هم آوایی شبهات در محورهایی مانند عصمت، وحی، اعجاز و اخلاق فردی و اجتماعی پیامبران الهی و... قابل مشاهده است که با مبانی قرآنی، عقلی و روایی معتبر و مورد قبول فریقین می توان به نقد و پاسخ آنها پرداخت. روایات تفسیری متناسب با مبانی کلامی اهل سنت و روایات ضعیف، زمینه ساز اظهار نظرهای ناصوابِ مولفان لایدن درباره ی پیامبران شده است. علاوه برآن، صرف نظراز نکات مثبت مطرح شده از سوی برخی مولفان لایدن، عدم پایبندی آنان به مهم ترین منابع متقن موجود در همه ی فرقه های اسلامی بویژه شیعه و عدم رعایت اصل انصاف در پژوهش های خود، شبهات و لغزش های قابل تامّلی را در ترسیم شخصیت های الهی ووحیانی پیامبران الهی تقریر و بوجود آورده است.

هدف این پژوهش بررسی تطبیقی معجزات نه گانه موسی در قران با تورات با استفاده از آراء گوناگون صاحب نظران و نهایتا بیان اشتراک و اختلافات این معجزات در قران و تورات می باشد. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای با رویکرد روش تحقیق موضوعی در قرآن و تطبیق آن با تورات انجام گرفته است. این پژوهش در چهار مرحله به شرح ذیل صورت گرفته است. گام اول : بررسی نظرمفسران ذیل ایاتی که به نه گانه بودن معجرات موسی اشاره دارند. گام دوم پیدا کردن ایات مربوط به معجزات در قران و تنظیم جداول مربوطه ، گام سوم، بررسی هر یک از معجزات در قرآن و تورات در یک فصل ، گام چهارم بیان اشتراکات و اختلافات این معجزات در قران و تورات. نتایج : اختلالات تورات و قران در مبحث معجزات نه گانه عمدتا در جزییات مطالب می باشدو اشتراکات آنها به مراتب بیش از اختلافات است. مطمئنا از دلایل بیان مجدد این داستانها در قران و تصحیح آنها علاوه بر پند و عبرت مسلمانان عاملی بود تا یهود به حقانیت قرآن و رسالت پیامبر ( ص ) ایمان آورند.

مطالب مورد بحث در این پایان نامه، نقد و بررسی، ارائه دیدگاه ها و تحلیل های مختلف در باب کتاب رجالی ابن غضائری، معیار و ملاک وی در جرح و تعدیل راویان حدیث، بیان دیدگاه های مختلف ابن غضائری درباره ضعفا، و بیان این نتیجه است که توثیقات و تضعیفات ابن غضائری مستند به حسّ و شهود و سماع از مشایخ و ثقات نبوده؛ بلکه مستند به حدس و استنباط است. این پایان نامه از یک مقدّمه و سه فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. در مقدّمه، نگارنده، نگاهی اجمالی به تاریخ تدوین کتب رجالی شیعه تا قبل از زمان تألیف رجال ابن غضائری دارد و از آن جا که ابن غضائری و کتاب رجالی وی از دیرباز، مورد نقد و بررسی محافل علمی، مخصوصاً علمای رجال بوده و هست، لذا قبل از پرداختن به ارائه دیدگاه ها و تحلیل های مختلف در باب کتاب رجالی وی، در فصل اوّل به شخصیت و احوال ابن غضائری پرداخته و به این نکته اشاره دارد که زندگی وی، در هاله ای از ابهام قرار دارد؛ زیرا در منابع رجالی شیعه (مانند الفهرست، رجال الطوسی، رجال النجاشی و آثار متأخّری که به استناد این منابع نوشته شده اند) شرح حالی از وی به دست داده نشده است. فقط نجاشی در برخی از نقل قول هایی که از وی نموده، به زندگی و دانش وی اشاراتی کرده است. وی، این فصل را به دو بخش تقسیم کرده که در بخش اوّل، به عنوان مقدّمه تحقیق درباره عنوان «ابن غضائری» و سپس زندگی نامه احمد بن حسین بن عبیداللَّه غضائری، و مشایخ و تألیفات وی دارد. شیخ ابوالحسن احمد، فرزند حسین بن عبیداللَّه بن ابراهیم، از علمای بزرگ شیعه در قرن پنجم هجری و از شیوخ محدّثان امامیه و محقّقان جلیل است. وی از شاگردان پدرش حسین، معروف به غضائری (م 411 ق) و شریک بحث ابوالعباس احمد نجاشی (372 - 450 ق) بوده است. در بخش دوم نیز بحثی اجمالی درباره زندگی حسین بن عبیداللَّه غضائری و اساتید و شاگردان و تألیفات و دیدگاه علما درباره وی مطرح شده است. فصل دوم، درباره کتاب رجالی ابن غضائری و معیار و ملاک وی در جرح و تعدیل راویان حدیث و اکثار وی در جرح ثقات است، و این که عدّه ای از علما معتقدند که ابن غضائری در تضعیف و جرح، مستند به شهادت و سماع نیست؛ بلکه او بعد از دقّت در روایات افراد، بر اجتهاد خویش اعتماد می کرد. لذا هرگاه بر حسب اعتقاد خویش، روایتی را شامل غلو و اغراق می دانست، آن روایت را ضعیف می دانست. در فصل سوم نیز دیدگاه های مختلف درباره کتاب الضعفاء ابن غضائری بیان شده و برخی از آنان، مورد نقد و بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. مجموعه این دیدگاه ها در دو بخش تقسیم بندی شده است: 1 . دیدگاه های قدما، 2 . دیدگاه های متأخّران.

خداوند در قرآن کریم، سرگذشت بسیاری از پیامبران را در قالب تمثیل، تشبیه و مهم­تر از آن درقالب داستان بیان­کرده­است. با­توجه­به اهمیت موضوع آفرینش آدم به­عنوان اولین انسان، در قرآن کریم این مسئله مورد­توجه­بوده­است و مفسران بسیاری در ذیل آیات مربوط به قصه آفرینش آدم، دیدگاه­های متعددی را مطرح­کرده­اند. قاضی­نعمان نیز در کتاب اساس­التأویل ، دیدگاه­های تأویلی و عرفانی خود را درمورد قصه خلقت آدم بیان­داشته­است. نوشتار حاضر درپی ­یافتن پاسخ­این سوال است که دیدگاه قاضی­نعمان در ذیل آیات مربوط به حضرت آدم و حوا چیست؟ براین­اساس، این مقاله برمبنای روش اسنادی- تحلیلی می­کوشد مبانی فکری قاضی­نعمان را موردبررسی و نقد قراردهد. یافته­های تحقیق نشان­می­دهد، قاضی­نعمان، در تفسیر و به­ویژه در تأویلات عرفانی بیشتر از تراوشات ذهنی خود بهره­جسته و به­صورت ذوقی مطالبی را بیان­نموده­است و جز درموارد بسیار کمی از روایات اهل­بیت (ع) بهره­برده­است و علاوهبر آن، اشاره­ای به منابع تأویلات خود نمی­کند.

توزین اعمال در جهان آخرت بر اساس آیات قرآن و روایات ائمه معصومین(ع) امری حتمی است که جهت حسابرسی اعمال انجام می­شود. میزان در قیامت برای تعیین مقدار و ارزش کارهای نیک و گناهان نصب شده است و با آن حسنات و سیئات سنجیده می­شود. در رابطه با میزان دو دیدگاه وجود دارد. بحرانی صاحب تفسیر مأثور «البرهان فی تفسیر القرآن» میزان را در معنای مجازی به کار برده است. در مقابل فخر رازی صاحب «تفسیر کبیر» معتقد به میزان محسوس است که اعمال بندگان در قیامت با آن سنجیده می­شود. در هر دو دیدگاه نسبت به کیفیت سنجش اعمال و حقیقت میزان اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد، از این رو تلاش برای رسیدن به برداشتی استوارتر در این زمینه ضروری است. این نوشتار درصدد است با روش توصیفی تحلیلی به تبیین نظرات سید هاشم بحرانی و فخر رازی درباره حقیقیت و چیستی میزان، سبکی و سنگینی اعمال در قیامت و معانی مجازی مطرح شده برای میزان بر اساس آیات و روایات بپردازد.

اثنی عشریه، از بزرگترین فرقه‌های امامیه بشمار می‌آید و از زمان رسول خدا صلّ الله علیه و آله و سلّم به شیعه معروف بوده‌اند. اهمیت این فرقه توجه اتان کلبرگ مستشرق شیعه‌شناس را به خود جلب و او این فرقه را محور مطالعاتی خود قرار داده است. کلبرگ در مقاله نخستین کاربردهای اصطلاح اثنی عشریه، با استناد به کتاب الشجره ابوتمام، فرقه اثنی عشریه را با فرقه حربیه یکی دانسته است. حربیه پیروان عبدالله بن حرب کندی بودند که عبدالله را به عنوان امام بعد از ابوهاشم فرزند محمد حنفیه، می‌دانستند. یاران او بعد از مدتی به کذب ادعای امامت او پی بردند و از او روی گردان شدند. در مقاله حاضر، نخست فرقه اثنی عشریه را در منابع شیعه و اهل سنت معرفی کرده، سپس با بیان گزارشی از این دو فرقه در کتب ملل و نحلی که قبل از کتاب الشجره ابوتمام، تألیف شده‌اند، عدم صحت ادعای اتان کلبرگ در یکسان انگاری دو فرقه حربیه و اثنی عشریه، روشن می‌گردد.