آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: یکی از مهم‌ترین اهداف این تحقیق، توجه به معضلات اخلاقی پنهان، اما رایج در نظام آموزش عالی و ارائۀ راهکار برای دفع و رفع چنین مشکلاتی است. روش: این مقاله به روش توصیفی تحلیلی، ضمن تبیین اخلاقی مفهوم استثمار آموزشی، برخی از چالشها و شبهات اخلاقی ناظر به این مسئله را مطرح کرده و در نهایت، با بیان پیشنهادهایی سعی در ارائۀ راهکار برای برون‌رفت از این معضل اخلاقی داشته است. یافته‌ها: استثمار علمی یا همان بهره‌کشی از دسترنج علمی دیگران، معضلی اخلاقی است که عوامل مختلفی مثل روحیۀ زیاده‌خواهی، راحت‌طلبی، فشارهای سازمانی و ضیق وقتی که استادان از آن سخن می‌گویند، زمینه‌های شکل‌گیری آن را فراهم می‌سازد. لازمۀ استثمار، ظلم و بی‌عدالتی و ثمرۀ آن، حق‌کشی و نارضایتی است. نتیجه‌گیری: با وجود این معضلات اخلاقی، سلامت نظام آموزشی، به خصوص آموزش عالی، بیش از بیش در خطر است؛ لذا لازم است برای برون‌رفت از این مشکلات، راهکارهایی کاربردی پیشنهاد شود؛ این پیشنهادها را می‌توان در خودمراقبتی استادان، خودآگاهی دانشجویان و مراقبت سازمانی دنبال کرد.

عدالت آموزشی یکی از مهم‌ترین اصول اخلاقی در حوزه آموزش است که ابعاد مختلف شناختی، عاطفی و رفتاری را در بر دارد. پیاده‌سازی این اصل اخلاقی به‌ویژه در ارتباط با تفاوت سطح فکری و استعداد دانشجویان چالش‌هایی به‌همراه دارد؛ حضور دانشجویان بااستعداد و کم‌استعداد در کلاس درس می‌تواند استاد را با این چالش‌ها مواجه سازد. روش: در این پژوهش سعی شده است به روش توصیفی ـ تحلیلی و با تأکید بر منابع اسلامی، ضمن تحلیل و ارزش‌داوری اخلاقی مسئله و قضاوت درباره دیدگاه‌های موافق و مخالف، پیشنهاداتی جهت برون‌رفت از این چالش مطرح گردد. یافته‌ها: وجود استعدادهای متفاوت در کلاس و پذیرش آن‌ امری بدیهی است، لکن استاد برای جبران و یاری رساندن به دانشجویان کم‌استعداد، می‌تواند پیشنهاداتی از این قبیل در دستور کار خود قرار دهد؛ اختصاص دادن زمان بیشتر در ساعات غیرکلاسی، حمایت و هدایت استعدادها و ترکیب و تلفیق دانشجویان مستعد و غیرمستعد.

امروزه توجه به حقوق حیوانات از جایگاه ویژه ­ای برخوردار است. یکی از فیلسوفان اخلاق معروفی که توجه وافری به حقوق حیوانات دارد، پیتر سینگر است. او دلایل متعددی بر نادرستی استفادة انسان از حیوان اقامه کرده است؛ از جمله استدلال­های «گونه­ پرستی» و «نادرستی وارد کردن درد و رنج بر حیوانات». او علاوه بر این دو استدلال، توجه خود را به رابطة استفادة بیش از حد از حیوانات و تخریب محیط زیست نیز معطوف داشته است. امروزه سهم قابل توجهی از تخریب محیط زیست متوجه دامداری‌های صنعتی است که با تولید گوشت موجب از بین رفتن منابع گیاهی، انتشار گازهای گلخانه‌ای و آسیب­زدن به طبیعت می‌­شوند. سینگر وضعیت پیش ­آمده را ناشی از نحوة رفتار انسان­ها با حیوانات دانسته و آن را مرتبط با آموزه‌های دینی دربارة انسان و حیوان می‌داند. او با غیراخلاقی دانستن گوشت­خواری و رد نظر دین در این باره برای حفظ محیط زیست گیاه­ خواری را پیشنهاد می‌کند. در این مقاله ضمن بررسی و نقد این استدلال، مشخص می­شود که مهمترین عامل تخریب محیط زیست افراط و استفادة نامطلوب انسان از حیوان است. مشکل محیط زیست با اصلاح نوع نگرش انسان به محیط زیست و نحوة ساماندهی استفادة او از طبیعت قابل حل است که دین نیز آن را مورد تأکید قرار داده است. اگر استفادة انسان از مجموعة محیط زیست که حیوان نیز جزئی از آن است، به­صورت هدفمند و مسئولانه انجام بگیرد، نه تنها موجب تخریب محیط زیست نخواهد شد، بلکه مایة حفظ بهتر آن و در نتیجه مراعات حقوق حیوان نیز خواهد شد. لزوم تأکید بر اصلاح ساختار به جای منع مصرف، توجه به آسیب‌های گیاه­خواری و لزوم فهم درست از نظر دین به­خصوص اسلام از جمله نقدهایی است که می‌توان به سینگر وارد کرد.

لغزش معناشناختی یکی از لغزش‌گاه‌های رایج در مباحث علمی است و زمانی رخ می‌دهد که شخص متفکر هنگام بحث و نظریه‎پردازی دربارۀ یک موضوع، از قلمروی معنایی مورد نظرش فاصله بگیرد و به وادی معنایی دیگری بیفتد. پرسش اصلی این مقاله آن است که آیا می‎توان گفت برخی نظریه‌های اخلاقی نیز دچار لغزش معناشناختی شده‌اند و اگر آری، این لغزش چگونه روی داده است؟ هدف این تحقیق آن است که از این منظر به بررسی نظریه‌های غایت‎گرا بپردازد و وقوع لغزش معناشناختی و چگونگی آن را در این نظریه‌ها واکاود. برای دستیابی به این هدف، از روش تحلیل مفهومی استفاده شده است؛ به این صورت که با تحلیل مفهوم «ارزش»، پس از تفکیک معانی مختلفی که از آن اراده می‎گردد، معنای مورد نظر در مباحث فلسفه اخلاق تعیین شده و سپس مطابقت یا عدم مطابقت نظریه‌های غایت‎گرا با این معنا بررسی گردیده است. با بررسی‎های به‌عمل‌آمده این نتیجه به دست آمد که نظریه‌های غایت‎گرا در فلسفه اخلاق و به‌طورخاص نظریۀ استاد مصباح یزدی در معرض چنین اشکالی هستند. در نظریۀ ایشان با نادیده‌گرفتن معنای ارزش اخلاقی، به جای آنکه از واقعیت‌داشتن ارزش اخلاقی اَعمال دفاع شود، از واقعی‌بودن ارزش ابزاری آنها برای رسیدن به نتایج مطلوب دفاع شده است.

تقسیم‌ موجودات به واسطه صفات ذاتی و ویژگی‌های هر یک از آنها از اولین اقدامات فیلسوف با نگاه هستی‌شناختی است. برخی از صفات ذاتی یک نوع، موجب تمایز بین افراد آن نوع با افراد انواع دیگر می‌شود که لازمه آن، انحصار صفات ذکرشده در یک نوع است؛ همچنین گاهی برخی ویژگی‌های یک نوع مانع تأثیرپذیری یا تأثیرگذاری مستقیم افراد آن نوع بر/ از افراد نوع دیگر می‌شود. تقسیم موجودات به مجرد و مادی و لوازم آن را می‌توان مبنا و ریشه بسیاری از نظریات فلسفی دانست. بر اساس نظر ابن‌سینا،‌ شیخ اشراق و ملاصدرا،‌ همه موجودات عالم، حتی حق تعالی، لزوماً جزء افراد یکی از این دو قسم‏اند. از نظر آنها ویژگی‌های ذاتی این دو نوع به گونه‌ای است که تأثیرگذاری مستقیم یکی بر دیگری محال است. صفاتی مانند ادراک به عنوان صفت ذاتی مجردات و قوه یا استعداد،‌ امتداد و قابلیت اشاره حسی به عنوان صفات ذاتی موجودات مادی را می‌توان به صورت پراکنده از آثار این سه فیلسوف به دست آورد. مسائل مهمی مانند چگونگی ارتباط علل عالی وجود با سایر مراتب،‌ چگونگی علم‌آموزی نفس و‌ ماهیت حافظه، با تقسیم موجودات به مجرد و مادی و لوازم آن در ارتباط‏اند؛ از این رو ‌در این نوشتار، علاوه بر بررسی انحصار یا عدم انحصار صفات ذکرشده در یک نوع، به وجه امتناع ارتباط مجرد و مادی با توجه به دیگر نظریات این سه فیلسوف و قواعد کلی حاکم بر فلسفه پرداخته می‌شود.

در تقسیم‌بندی موجودات هر چه موجود موردبررسی، از آثار ناشناخته‌تری برخوردار باشد، امکان قرار دادن آن در تقسیم‌بندی‌های معمول، ضعیف‌تر می‌گردد. ماهیت علم و چگونگی فرایند ادراک به لحاظ ویژگی‌های منحصربه‌فرد علم، از دیرباز موردتوجه فیلسوفان بوده است. با توجه به آثار، شخصی و دور از دسترسِ ابزار حسی و آزمایشگاهی بودن علم، فیلسوفان آن را در دسته‌بندی موجودات فوق مادی یا مجرد قرار داده‌اند. به‌تبع این تقسیم‌بندی، فرایند ادراک در قالبی خاص و متفاوت، نسبت به سایر فرایندها تبیین شده است. رتبه وجودی در نظر گرفته‌شده برای علم، مانع می‌گردد تا فیلسوف از میان علت‌های شناخته‌شده مادی و محسوس، فردی را به‌عنوان علت آن معرفی کند. درنتیجه پس از پذیرش تجرد علم، عقل فعال یا موجودی مجرد، با رتبه وجودی بالاتر نسبت به نفس، به‌عنوان علت ایجادکننده علم معرفی‌شده است. هر یک از سه مکتب فلسفه اسلامی با اندکی تفاوت نحوه ارتباط این موجود با نفس را توضیح داده‌اند. نظریات اتخاذشده در خصوص ماهیت علم و چگونگی فرایند یادگیری، متأثر از پذیرش برخی مبانی موجود در نظام فلسفی است. مبانی پذیرفته‌شده در هر علمی به دو صورت در نظریات مطرح در آن علم تأثیرگذار هستند. برخی به‌صورت مستقیم به‌عنوان ارکان استدلال مورداستفاده قرارگرفته و موجب اثبات مبانی دیگر می‌گردند. در مقابل پذیرش برخی مبنای، محدودیت‌هایی در نظریه‌پردازی‌های دیگر ایجاد می‌کند. در این تحقیق مبانی محدودکننده نظریات فیلسوف در خصوص تجرد علم و چگونگی فرایند یادگیری، در سه مکتب فلسفه اسلامی موردبررسی و نقد قرارگرفته است.