آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث زیبایی که در همه ادیان مورد بحث قرار گرفته است، دعا است. دعا، عاملی است در جهت ساختن انسان و نزدیکی او با خداوند. دعا، اگر چه در همه ادیان مورد بحث قرار گرفته است، امّا لطافت، جاذبه و زیبایی، و همه جانبه بودن آن در مکتب تشیع آن هم از زبان امام عارفان، حضرت علی (ع) ""آن روح کلّی و همه جانبه"" آن چنان بدیهی است و پر جاذبه که نیازی به توضیح و تفسیر ندارد. تنها ذکر این نکته ضروری است که بررسی و تدبر در نهج البلاغه می‌تواند ما را به این مطلب رهنمون شود که آن چه در نهج البلاغه می‌تواند ما را به این مطلب رهنمون شود که آن چه در نهج البلاغه وجود دارد، به تعبیری همان است که در قرآن کریم و روایات وجود دارد و این یعنی ارتباط نزدیک حضرت با منبع وحی الهی.

وجود حکومت به منظور جلوگیری از تشتت و پراکندگی جوامع انسانی امری ضروری است. اطاعت از حاکم، قدرت یک حکومت را تضمین می کند. ضرورت وجود رهبر دینی در رأس حکومت اسلامی از مسلمات دین مبین اسلام می‌باشد و ازنظر قرآن نیز امری ثابت شده است. چنان‌که دلایل عقلی و شرعی نیز بر آن تأکید دارد. حکومت‌ها بر معیار جهان‌بینی به دو گونه کلی غیر الهی و الهی ظهور و بروز می‌کنند و حاکمان و جوامع آن‌ها به‌تبع نوع حکومتشان ویژگی‌های مختلفی دارند. با توجه به ادله قرآنی، روایی و عقلی وجود رهبری معصوم امری اجتناب‌ناپذیر است. این رهبری به عهده پیامبر اسلام (ص) و عترت طاهرین ایشان است.

تناسب میان آیات یک سوره بر مبنای غرض واحد، از ابعاد علم تناسب است. با توجه به این که سورۀ نازعات نخست با قسم­های مؤکدی به فرشتگان شروع می­شود، سپس به قسمتی از مناظر هول­­انگیز قیامت اشاره می‏نماید و در ادامه اشارۀ کوتاه و گذرایی به داستان موسی (ع) و سرنوشت فرعون طغیانگر دارد، سپس به نمونه‏هایی از مظاهر قدرت خداوند در آسمان و زمین تصریح می­کند؛ براساس این آشفتگی ظاهریِ موضوعی درسورۀ نازعات، ضرورت دارد تناسب و محور این سوره مورد بازشناسی قرار گیرد. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا غرض سوره را با روش فحوای کلام سوره تعیین می­کند، سپس به بررسی تناسب میان آیات سورۀ نازعات با محوریت غرض آن پرداخته است و نشان می­دهد که آیات این سوره با محوریت غرض آن دارای وحدت موضوعی می­باشد که می­توان آن­را به دو صورت نمودار درختی و محتوایی به تصویرکشاند.

با توجه به اینکه در جامعه‌ی جهانی، همواره بعضی از اقوام، خود را برتر از دیگران دانسته و اقوام دیگر را پست می‌شمرند و همین مسأله، علت اصلی بسیاری از جنگ ها بین افراد و ملّت ها شده است، بررسی دیدگاه قرآن کریم در زمینه‌ی تعصبات قومی و قبیله ای ضروری می‌باشد. تعصبات قومی و قبیله ای به معنای این است که شخص، قوم و خویشاوندان خود را چه ظالم و چه مظلوم در برابر اقوام دیگر یاری رساند. در قرآن و روایات معمولاً از تعصب به "حمیه" یاد شده است. تعصب با دو واژه‌ی حمیت و غیرت قریب المعناست، و در قرآن و روایات به دو نوع ممدوح و مذموم تقسیم می شود. قرآن کریم از تعصبات مذموم، با صفت « حمیّت جاهلی» یاد کرده است. قوم، قبیله، نژاد و ملیّت گونه های مختلف تعصب، و مشرکان و یهودیان دو نمادِ مهمّ تعصبات قومی و قبیله ای هستند. زمینه های ایجاد کننده و تشدید کننده تعصبات قومی و قبیله ای کفر، جهل، تکبّر، سلطه جویی، انحصارطلبی می باشد. کفر، خشونت و قتل، انحراف از عدالت، تفرقه، تکاثر و تفاخر، تقلید کورکورانه و فرجام شوم از پیامدهای تعصبات قومی و قبیله ای می باشد. در قرآن کریم راهبردهای زدودن تعصبات قومی و قبیله ای در دو حوزه‌ی بینش و منش ارائه شده است. ایمان به خدا، معاد و نبوت، توجه به جهانی بودن دین اسلام، اعتقاد به خلقت یکسان همه‌ی انسان ها در حوزه‌ی بینش و مواردی چون تقوا، تواضع، وحدت، تعاون، مشورت، داشتن الفت و محبّت به یکدیگر، شرکت در برنامه های عبادی جمعی در حوزه‌ی منش، موجب از بین رفتن تعصبات قومی و قبیله ای می‌شود.

"فرهنگ "هویت یک ملت است که بخش عمده آن ، عقاید و اخلاقیات فرد یا جا معه است. درطول تاریخ بسته به سیر صعودی یا نزولی فرهنگ، بشر در مسیر تکامل و یا انحطاط و زوال بوده است. سقوط وزوال یک جامعه ریشه درنگرش ها وذهنیت های حاکم برآن جامعه داردکه رفتارها را به سمتی هدایت می کند. پس انحطاط فرهنگی یعنی مجموعه اندوخته های بشر، به پستی وفرو مایگی گراید. این پژوهش به بررسی پیامدهای انحطاط فرهنگیدراجتماع ازمنظر قرآن پرداخته است. مطابق آموزه های قرآنی،کفر و جهل و نفاق عوامل اصلی انحطاط فرهنگی است که آثار و پیامدهای بسیاری را به دنبال دارد. وجود مستکبرین درجامعه و بهره کشی از مردم واستبداد وخودرأیی آنها،انحراف وخرافه گرایی واختلاف و تفرقه ازمهمترین پیامدهای کفراست جهل،عامل شرک ، بدعت و بی بندوباری ، فساد اخلاقی ، حق گریزی و پذیرش ولایت غیرخداست. نفاق و ظاهر سازی از عوامل مهم انحطاط فرهنگی است و ایجاد فساد وخیانت و ریاکاری و نجواکردن ازآثار سوء آن است.

انسان مجموعه ای متشکل از تمایلات ، شناخت ها و رفتارهای خویش است. به هر میزان که در این سه ساحت ، هماهنگی و همسویی در هدف اتفاق بیفتد، و توحید وارد این ساحت ها شود، تربیت حول محور توحید رخ داده است. انسانی که تربیتی بر اساس توحید محوری داشته باشد جامعه ای توحیدی خواهد ساخت.امام و وَلی حق نمونه کامل انسانی است که در ساحت های وجودی خود به توحید دست یافته است و توانایی سرپرستی جامعه انسانی را نیز خواهد داشت.

اهل کتاب به‌عنوان یکی از ادیان آسمانی یا خارج از جامعه اسلامی و یا بر اساس ضوابطی در حکومت اسلامی زندگی می‌کنند و با توجه به روابط گریزناپذیر این گروه با مسلمانان و با توجه به تعامل ائمه علیهم‌السلام با آن‌ها می‌توان مبنای چگونگی این روابط را بر اساس سیره معصومین قرارداد. متأسفانه سیره شناسی موضوعی است که به‌ندرت به آن پرداخته‌شده است. به همین خاطر سیره‌ی امام علی(ع) با اهل کتاب را می‌توان به‌عنوان یک امر تأثیرگذار در روابط داخلی و خارجی مسلمانان به کاربرد. اهل کتابی که در حکومت امام علی (ع) زندگی می‌کرد یک شهروند محسوب می‌شد و تمام حقوقی که یک مسلمان در حکومت اسلامی داشت، او نیز از آن برخوردار می‌گردید. امام در نامه و خطبه‌های خود پیوسته رعایت حقوق اهل ذمه را سفارش می‌کرد. هیچ‌گونه تبعیضی بین مسلمان و غیرمسلمان دردادن حقوقشان قائل نبود. نگارنده معتقد است که این برخورد عدالت ورزانه امام علی (ع) به نگاه ایشان به انسان برمی‌گردد. در نگاه امام همه‌ی انسان‌ها از کرامت ذاتی برخوردار هستند. امام(ع) در روابط اجتماعی به مسأله معاشرت بر اساس اصول اسلام، رفق و مدارا و صلح‌طلبی معتقد بود و در اجرای این موارد هیچ‌گاه تسامح و تساهل بیش ‌از حد نداشت. در روابط سیاسی نیز به امنیت و آزادی آن‌ها در حوزه‌های مختلف توجه می‌نمود. با آنان دادوستد داشت و از نقش آنان در توسعه کشاورزی و صنعت غافل نبود، در روابط قضایی به اجرای عدالت بر اساس قوانین اسلام و به استقلال قضایی آن‌ها بر اساس قرارداد پای بند بود. حتی اهل کتابی که به حکومت اسلامی جزیه پرداخت می‌کرد در حکمقضائی با یک مسلمان مساوی می‌دانست.

در مقدم?پایان نامه بین دعاهای اسلام بالاخص دعاهای شیعه با ادعیه دیگر ادیان مقایسه شده و دربخش های مختلف آن مطالب در زیر آمده است: 1) آیات قرآنی برحسب معانی دعا؛ 2) انواع نیایش گران و اقسام دعا؛ 3) محتوای دعاهای قرآن؛4) آداب و شرایط استجابت و فواید دعا؛ 5) نظریات دانشمندان غیرایرانی در زمینه دعا؛ 6) دعاهای نهج البلاغه.

بررسی معنا و مفهوم دعا، نقل و تشریح آیاتی که در آنها ریشه «دعو» به کار رفته، بررسی تفاوت ادعیه مسلمانان و اولیا و بیان فواید و کاربرد دعا، از جمله مطالبی است که نگارنده در این پایان نامه، بدانها پرداخته است. دعا در دید شیعه و بنا بر ادعیه شیعه، ترسیم گر چهره دقیق دین، راه و رسم حکومت و زندگی بر اساس تعالیم صحیح اسلام است، دعا، عاملی نیرومند در تحریک و ترغیب انسان ها، عاملی جهت مقاومت، عاملی برای پیروزی در نبردهای مختلف، عاملی بزرگ در پیروزی نفس بر وساوس شیطانی، و عاملی نیرومند در جذب مقامات معنوی و در راه تربیت اخلاق است، نه وسیله ای برای تحذیر جامعه. دعای در نزد شیعه ، همچون رهبانیت در مسیحیت نیست؛ بلکه حرکت است و تلاش و توکّل، و در نهایت، درخواست کمک از خداوند متعال و به همین علّت، بهترین هدیه ای است که می توان آن را به مسلمانان داد. گرچه این پایان نامه دارای باب بندی و فصل های متعدّد نیست؛ ولی نگارنده در ده قسمت، بحث های مربوط به دعا را با عنوان های مختلف بیان نموده است. در بخش نخست، معانی دعا از دیدگاه لغت شناسان و کتب لغت بررسی شده است. کتب لغت برای دعا معانی متعدّدی از قبیل: استغاثه، عبادت، میل و رغبت به خداوند، ندا کردن، سؤال و طلب، خواندن و نیایش ذکر کرده اند، که هر یک از این واژه ها به همراه آیات و روایات و دیدگاه بزرگان، تبیین گردیده است. بخش دیگر پایان نامه به بررسی دسته بندی آیات بر حسب معانی لغوی و اصطلاحی پرداخته است . واژه دعا و مشتقاتش 209 مرتبه در قرآن به کار رفته است. نگارنده، پس از ذکر این واژه ها به دسته بندی آنها بر اساس کاربرد پرداخته است. بخش سوم تحقیق، در بیان انواع نیایشگران و اقسام دعاها از نظر آنان است. وی در این بخش می نویسد: دعا، انواع مختلف دارد. هر کس بر حسب استعداد و نزدیکی با خدای خویش به مناجات پرداخته است. انسان گنهکار، به نوعی با خدای خویش سخن می گوید، انسان عاشق و دلسوخته محبّت خداوند نیز به نوع دیگر، اولیا و اوصیا به زبانی، و پیامبران به زبانی دیگر. به طور کلّی، روح دعا و مناجات به روحیه افراد مختلف، بستگی دارد. در بخش چهارم، نگارنده بعد از دسته بندی آیات قرآن و روایات مأثوره و بررسی انواع نیایشگران و اقسام دعاها به این مسئله پرداخته که: محتوای دعاهای قرآنی چیست و قرآن، چگونه دعا کردن را تعلیم می دهد؟ وی دعاهای قرآنی را به شش دسته تقسیم نموده است: 1 . دعا جهت هدایت و توفیق، 2 . دعا در توبه و استغفار، 3 . دعا برای خیر دنیا و آخرت و وسعت رزق، 4 . دعا برای پدر و مادر و برادران و مؤمنان، 5 . دعا برای فرزندان و همسران، 6 . دعا برای پایداری و رهایی از شیاطین جن و انس و خلاصی از عذاب دنیا و آخرت. بخش چهارم مربوط به آداب دعاست که از کتاب احیاء العلوم غزالی مواردی از آداب دعا را که به نوعی به شرایط استجابت دعا نیز برمی گردد، توضیح داده است، وی سپس در بخش پنجم بحث شرایط استجابت دعا را پیش کشیده، و به تناسب در باب دلایل عدم اجابت دعا نیز مطالبی را ایراد کرده است وی برای استجابت دعا پانزده شرط را برمی شمرد و توضیح می دهد. بخش ششم رساله مربوط به فواید دعاست، که در ضمن شرح و بسط این مسأله از منکران این مطلب نیز سخن گفته و منکران را به پنج دسته تقسیم و عقاید آنان را توضیح داده است، از جمله فواید دعا که نگارنده به آنها اشاره می کند عبارت است از: رد بلاء، اثرگذاری در امور معنوی و اثر در روح و روان آدمی در جنبه مثبت آرامش و آسایش. دعا در قاموس کتاب مقدس عنوان مبحث بعدی رساله است، در این باب با ذکر جملات و فرازهایی از انجیل و کتاب های دیگر مربوط به ادیان، وجوب دعا و نماز در کتاب مقدس و اثرات و فواید جانبی دعا را از این کتب بیان کرده است. دانشمندان نیز در باب دعا نظراتی دارند که موضوع بخش دیگر رساله است که هر کس حسب اعتقادات مذهبی خود مطلبی را عنوان نموده است، یکی از این دانشمندان که نظرش در این جا مورد بررسی قرار گرفته الکسیس کارل دانشمند و جراح فرانسوی است که اثر نیایش را با توجه به بیماران لاعلاجی که داشته به خوبی دریافته است. اما دعا در نهج البلاغه که آخرین بخش رساله را تشکیل می دهد، نگارنده در این بخش به مواردی که مولای متقیان در نهج البلاغه از آن سخن گفته می پردازد و بر این باور تأکید دارد که دعاهای مولا به نهج البلاغه محدود نمی شود، سپس نمونه هایی از دعاهای حضرت که در کلمات و حکمت های آن بزرگوار آمده ایراد می کند.