آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در پهنه جهان اسلام، در ساحات گوناگون عرفان و علوم باطنی، حکمت و دانش­های عقلی، اخلاق نظری، کلام و معارف عقیدتی، قرآن، فقه و حدیث و علوم نقلی و حتی دانش تاریخ می‌توان از «دیگری» سخن گفت و موضع اندیشمندان مسلمان را در این موضوع در هر حیطه به طور جداگانه به نظاره نشست. آنچه در این مقاله مطرح است، بررسی مسئله «دیگری» در ساحت دیگر شرایع از نظرگاه محیی الدین ابن­عربی است. بدین منظور، پرسش از حقانیت یا عدم حقانیت ادیان به آثار ابن­عربی عرضه گردیده و مبنای فکری او در برابر مسئله دیگر شرایع مورد بررسی قرار گرفته است. پرسشی که هرچند برای خود او به عنوان مسئله مطرح نبوده است اما بررسی آن، رویکرد ابن­عربی را به عنوان یک عارف مسلمان در مواجهه با دیگر شرایع نشان می‌دهد و از جمله فروع دیدگاه او در برابر مقوله عام «دیگری» به شمار می­آید.

هر چند موضوع «دیگری»، در بین اندیشمندان مسلمان به عنوان یک مسئلۀ مستقل مطرح نبوده است لکن ظرفیت طرح این بحث بین همه نحله‌های فکری در جهان اسلام به ویژه عرفان وجود دارد. بر این اساس می‌توان برای نمونه پرسش از «دیگری» را به آثار ابن‌عربی به عنوان نمایندۀ عرفان اسلامی عرضه کرد و مبانی فکری او را در این زمینه جستجو کرد. مبانی‌ای همچون بحث مظهریت اسماء الهی، گسترده پنداشتن عرصۀ سعادت و نیز دست-نیافتنی دانستن تمام حقیقت، که می‌تواند موضع این عارف نامور را در قبال «دیگری» روشن سازد. از مهمترین مبانی هستی‌شناسی ابن‌عربی در رویکردش نسبت به «دیگری»، بحث مظهریت اسماء و «دیگری» را از مظاهر اسماء الهی دانستن است. پرهیز از انحصارگرایی در باب حقانیت و «دیگری» را اهل سعادت و نجات دانستن نیز نگاه مثبت به «دیگری» را به دنبال دارد. تأکید ابن‌عربی بر ناآشکارگی حقیقت و عدم حضور آن نزد گروه یا فرقه‌ای خاص، جستجوی حقیقت در آیین «دیگری» را به دنبال خواهد داشت.

چکیده ندارد.

یکی از موارد مواجهه هیدگر با فلسفه هگل، نقد مفهوم زمان اوست. از نظر هیدگر، زمان هگل زمان گذشته، عرفی و متعارف (vulgar) و بازخوانی صرف فیزیک ارسطوست. شارحان متعددی از جمله دریدا، ملابو، ترایورز و دیگران نقدهایی بر این نحوه تفکر هیدگر وارد دانسته اند. یکی از مهمترین نقدها در تفسیر هیدگر از زمان هگل این است که نقد او صرفا مبتنی بر فلسفه طبیعت هگل و نه بر اساس تمامی دقائق فلسفه اوست. در این بررسی نشان داده می شود که او همچنین در این مساله، بیش از اندازه در نقش صوری زمان به عنوان نفی نفی اغراق کرده است. در پایان نتیجه گیری می شود برخلاف تفسیر هیدگر، آینده بخش مهمی از فلسفه هگل است و مراحل متعددی از زمان در فلسفه او وجود دارد. بدین ترتیب زمان هگل را عرفی و متعارف دانستن، مورد تردید قرار می گیرد.

این پژوهش در پی بازخوانی مقدمه ابن‌خلدون در پرتو فلسفه فرهنگ است. از این رو این تحقیق با بسیاری از خوانش هایی که مقدمه را به عنوان تلاشی برای تاسیس جامعه شناسی می دانند، متفاوت است. با به کارگیری فلسفه فرهنگ به مثابه جایگاهی که در آن ما سرتاسر مقدمه را نظاره خواهیم کرد، در خواهیم یافت که بسیاری از مقولاتی که در فلسفه فرهنگ مطرح می شوند، در اینجا ظاهر می شوند، و خواهیم دید مفاهیمی همچون جنگ، صلح، خشونت، احساس وحدت با نوع بشر، تمدن و فرهنگ به عنوان فاصله گیری از طبیعت و ... در پس مقدمه نهفته اند.ابن‌خلدون از اولین متفکرانی است که پدیدارهای فرهنگی را از منظری فلسفی واکاوی می کند. از یک سو تامل وی درباره محدودیت آدمی از ناحیه عقل و جسم و دین او را به متفکر صلح تبدیل می کند و از سوی دیگر بحث او درباب عصبیت، او را به عنوان فیلسوف جنگ مطرح می‌کند. در حالی که پدیدار جنگ به عنوان واقعیت صرف عصر او مطرح می شود، او سعی می کند مسئله صلح را در مقام نظرحل کند. در عین حال توجه ابن‌خلدون به مسئله ابزار و خرد ابزاری و تجمل، وی را به بحث آفرینندگی آدمی و طرح مفهوم جهان انسانی آن گونه که بعد ها در فلسفه غرب خصوصا در آراء ویکو و هردر و هگل مطرح می‌شود نزدیک می‌کند. از سوی دیگر دیدگاه ابن-خلدون درباره آدمی بدبینانه است. آدمی از منظر او ناچار به آفریدن تمدن و در عین حال تحمل رنج فروپاشی آن و گرفتار آمدن در آفریده‌های خود است. بدین سان او نماینده گسست از سنت فلسفی در جهان اسلام است. این تغییر در نگاه به هستی آدمی ابن‌خلدون را به طرح مباحثی جدید درباب تاریخ و دین و انسان توانا میکند و اساسا این فاصله گیری او از نگاه الهیاتی به انسان است که باعث می شود ابن‌خلدون به موضوع فرهنگ توجه کند. در این صورت می توانیم بگوییم که کتاب مقدمه دعوتی به زندگی فلسفی و متملانه در زمانه‌ا‌ی پر تب و تاب است، زمانه ‌ای که نماینده خشونت است. بدین سان فرهنگ برای ابن‌خلدون به عنوان کلی که غنای زندگی آدمی را در خود هضم می‌کند و وی به آن عمران می‌گوید، به وسیله‌ای برای آگاهی تبدیل می-شود.