آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

تفکر از ایده­هائی است که هایدگر متأخر از دریچه­ آن تلاش می­کند در مورد نسبت انسان با حقیقت وجود کاوش کند. حقیقت وجود، رویداد بنیادینی است که ذیل حوالت­های تاریخی اعطایی آن، انکشاف و اختفاء تحقق می­یابد و انسان مبتنی بر آن، فهمی از حقیقت دارد. از دیدگاه هایدگر متأخر، ما در عصر عسرت و غفلت از حقیقت وجود زندگی می­کنیم و به دلیل استیلای اراده معطوف به قدرت، از تفکر اصیل و نسبت اصیل با عالم بی­بهره مانده­ایم. گشتِل، ذات حوالتی از وجود است که ما در دنیای تکنولوژیک معاصر در آن به سر می­بریم. گشتِل در مقام ذات غیرتکنیکی تکنولوژی به بی­فکری دامن می­زند. البته بی­فکری یا فقدان تفکر، خود حوالت حقیقت وجود است و عدم توجه آدمیان به این مسأله بر تشدید عسرت می­انجامد. در مقاله حاضر تلاش می­کنیم معنای تفکر معنوی را در متن وجودشناسی هایدگر به عنوان تفکر متذکرانه درباره حقیقت وجود که راهی برای رهائی را برای انسان در دنیای معاصر در مواجهه با گشتِل فراهم می­کند بدست دهیم. از دیدگاه این نوشتار، نقد ژوزف سی. پیت، یکی از فیلسوفان سرشناس تکنولوژی، مبنی بر منفعل و غیراصیل بودن رویکرد هایدگر به تکنولوژی، حاصل نوعی بدفهمی از موضع هایدگر است. به نظر می‏رسد نظریه «انسانیت در مقام کار» پیت، که مبتنی بر نگاه به تکنولوژی به عنوان مصنوع انسان است، مبتنی بر فهمی از انسان می‏باشد که نسبت اصیل با حقیقت وجود را محال می­سازد.

در این مقاله سعی خواهیم کرد که به بررسی نقادانه پاسخ به مسأله‌ی تکنولوژی از سوی دو متفکر مطرح معاصر‌، عبدالکریم سروش و سید حسین نصر بپردازیم. بدین منظور ضمن بیان مختصری از اهم اندیشه‌های مرتبط با مسأله‌ی تکنولوژی در منظومه فکری این دو صاحب‌نظر و تبیین دو نظریه، به مقایسه دو دیدگاه و نقد نظریات و استدلال‌های آن‌ها می‌پردازیم. این پژوهش نشان می­دهد که علی‌رغم تفاوت‌های بنیادین نظام فکری این دو متفکر، می‌توان هم در طرح و هم در پاسخ به مسأله شباهت‌هایی میان آن دو یافت؛ به‌ طوری‌که مفهوم قناعت در هر دو پاسخ حضوری قابل توجه دارد. اما با این تفاوت که قناعت هسته اصلی پاسخ سروش را تشکیل می‌دهد و در نظر نصر تنها به عنوان یک راه‌حل جنبی و موقتی ظهور می‌یابد. مقاله را با این نتیجه‌گیری به پایان خواهیم برد که با وجود بصیرت‌ها و نکته‌سنجی‌های ارزشمند هر دو متفکر، مسائلی هم‌چون، پیش‌فرض‌های اثبات نشده، استدلال‌های بد، ناسازگاری درونی و عدم‌کارآیی در طرح مسأله و پاسخ به آن، به شکست دو پروژه در حل مسأله‌ی تکنولوژی می‌انجامد.

نیچه شاید اثر گذارترین فیلسوف در فلسفه معاصر باشد. مطمئنا یکی از دلایل آن درک عمیق او از وضعیت فکری و فرهنگی عصر خویش و مهمتر از آن از آینده تمدن و تفکر بشری است. او پیش و بیش از بسیاری از متفکران دریافت که برهوت سر برآورده است. او نیروی نابودگر نیست انگاری را به فراست دریافت و فریاد زد. نیچه مورد تفاسیر مختلف و گاه متضاد قرار گرفته است. در پس بسیاری از تفاسیر تفکر نیچه پوشیده می‌ماند. مطالبی که دکتر محمدجواد صافیان در ده مجلس عرضه می‌کنند، معرفی اجمالی و مقدماتی برخی از اساسی ترین اندیشه‌های نیچه است. هدف شرح اندیشه های نیچه به زبانی ساده بوده است . این تلاش اگر به علاقه مندان کمک کند که خود به خوانش آثار نیچه بپردازند و از تفاسیر معتبر بهره گیرند به مقصود خویش نائل آمده است.

ازنظر نیچه، روان‌ آزاد برای رسیدن به مرحله‌ی آفرینش ارزش‌های نوین باید از دو گام حمل ارزش‌های فرادهش و نقد این ارزش‌ها عبور کند. اما در راه نیل به مرحله‌ی سوم، این مانع وجود دارد که روان آزاد هنوز در چارچوب ارزش‌نهیِ سنتی، به آفرینش ارزش‌ها مبادرت کند. ازدیگرسو، فلسفه‌ی نیچه که نام دیونوسوس را با خود یدک می‌کشد، گویی خود جلوه‌ای است از دل‌بستگی به ارزش‌های سنتی، چراکه دیونوسوس، ایزدی از ایزدان یونان است. باوجوداین، نیچه از دیونوسوس برای راندن خالصانه‌ی روان آزاد از گامه‌ی دوم به گامه‌ی سوم استفاده می‌کند. درواقع فلسفه‌ی دیونوسوسی با اهتمام به اساطیر، ذهن پژوهنده‌ای را که هنوز کاملاً از بند فرادهش نرسته است، برای ورود به مرحله‌ی آفرینش ارزش‌ها آماده می‌کند. نیچه به تلویح و تصریح، الهیات اپیکوری و هگلی را از آن نوع میانجی‌هایی برشمرده است که چنین گذاری را امکان‌پذیر ساخته‌اند. اما فلسفه‌ی دیونوسوسی وی، به‌صورت یک الهیات مجازی، با طرد بسیاری از عناصر فرادهش از خود، نمونه‌ای کامل‌تر و خالص‌تر به دست می‌دهد.

چکیده به تکنولوژی می توان با دو رویکرد متفاوت نظر کرد. می توان آن را ابزاری خنثی دید که بسته به قصدی که شخص استفاده کننده از آن دارد، می تواند در جهت خیر یا شر مورد استفاده قرار گیرد. اما در رویکرد دیگر، تکنولوژی نه یک ابزار صرف، که اساسا تکنولوژی را نوعی نگاه خاص به جهان و هستی دانست، نگاهی که در آن انسان به همه چیز به مثابه «منبع ذخیره انرژی» نظر می افکند. می توان رویکرد اول را تحت عنوان کلی «رهیافت جامعه شناسانه و روان شناسانه» و رویکرد دوم را «رهیافت فلسفی» نام گذاری کرد. تفاوت این دو رهیافت در نقطه نظرات خاصی که پیرامون برخی از موضوعات دارند ، بهتر نشان داده می شود. موضوعاتی همچون؛ نسبت تاریخ با انسان و اعمال و تفکراتش، چگونگی تبیین حوادث تاریخی، نسبت علم و رفتار انسان با پیش فرض ها و ارزش های حاکم در هر دوره ی تاریخی و نیز نسبت انسان با عالم و مبدا عالم. این بحث برای جوامعی همچون جامعه ایران، که خواهان رسیدن به «توسعه ی تکنولوژیک»می باشند، لازم و ضروری است زیرا با توجه به چنین تبیینی می توانیم تصمیم بگیریم که؛ آیا اساسا تلاش برای تکنولوژیک شدنِ جامعه ی ایرانی، کاری مفید ولازم است یا کاری غلط و مضر، که در حالت اول باید تمهیدی برای لوازم و شرایط «توسعه ی تکنولوژیک» اندیشید که بی شک، فهم این لوازم نیز از خلال چنین بحث و چالش هایی میسر می گردد. برخی از متفکران ایرانی مانندرضا داوری، محمد مددپور، سید مرتضی آوینی و عبدالکریم سروش نیز در این باب تاملاتی داشته اند. سه اندیشمند اولی را می توان جزو مدافعان رهیافت فلسفی دانست و چهارمی را از جمله مدافعان رهیافت جامعه شناسانه و روان شناسانه. تبیین های انجام گرفته توسط هر کدام از این اندیشمندان اگرچه می تواند بخشی از راه حل را نشان دهد اما بر هر کدام نیز نقدهایی وارد است که می تواند در تبیین راه توسعه مفید واقع گردد. در این میان، توجه به داشته ها و سنت های فکری جامعه مان می تواند ما را در این راه مددرسان باشد. بخش مهمی از داشته های حکمی و فلسفی جامعه ی ما نیز در آراء صدرا و حکمت متعالیه آمده است. در این مسیر، تشریح نگاه عرفانی و فلسفی صدرا به انسان و عالَم و نسبت انسان با عالَم می تواند بخشی از راه حل مذکور باشد. اما تنها با اهتمام جدی متفکران و هنرمندان در باب مسئله ی «چیستی تکنولوژی» و نیز تبیین «شرایط تکنولوژیک شدن» توسط ایشان است که می توان امید داشت که شاهد نمایان شدن راه حلی در برابر مسئله ی «چرایی و چگونگی توسعه ی تکنولوژیک» باشیم که این امر تنها از طریق تلاشِ پیگیرِ اندیشمندان در نقد و تبیین نظرات یکدیگر و نیز با جلوگیری از به فراموشی سپرده شدن حلقه های تاریخی این بحث است که حاصل می شود. کلید واژه ها : حکمت متعالیه ، تکنولوژی ، جهان بینی ، رضا داوری اردکانی ، عبدالکریم سروش ، محمد مددپور، مرتضی آوینی

بی‌تردید هراکلیتوس و پارمنیدس از منابع فکری دایمی اندیشه هایدگر هستند. آنچه به این دو جایگاهی ویژه در اندیشه هایدگر بخشیده است، تلقی خاص هایدگر از حکمت سپیده‌دمانی این دو و نقش تفکر ایشان در گشودن راهی دیگر در تفکر است. به زعم هایدگر تلاش برای جست‌وجوی سرآغازهای دیگر برای تفکر، سرآغازهایی که برخلاف سرآغاز متداول تاریخ متافیزیک به صورت‌بندی سوژه-ابژه نمی‌انجامد، عاجل‌ترین وظیفه پیشاروی تفکر اصیل است. از وجهه نظر او، ماهیت دسترس ناپذیر تفکر این حکما، برخلاف رای مختار ارسطو ناشی از لکنت زبان (اشاره به متافیزیک، 993a15-17 که ارسطو پیشاسقراطیان را به کودکانی ناتوان از سخن گفتن صحیح تشبیه می‌کند و در متافیزیک 988a22-23 آن‌ها را متهم به ابهام در سخن می‌کند ) μέν ἀμυδρως() و ناآزمودگی ایشان (اشاره به متافیزیک، 985a13-14 که ارسطو پیشاسقراطیان را به مردان ناآزموده جنگی تشبیه می‌کند) نیست. بلکه بدان جهت است که سرآغاز در اصالت خاستگاهیش بیش از هر جای دیگر در اندیشه این حکما به آشکارگی رسیده است. در این میان لوگوس هراکلیتوس، از نظر هایدگر جایگاهی ممتاز دارد؛ به‌طوری‌که تفسیر صحیح لوگوس نزد هراکلیتوس وجوهی از سرآغاز اصیل اندیشه را برای ما آشکار می‌کند. در این مقاله با تفسیر هایدگر از این مفهوم بنیادین تفکر هراکلیتوس همراه می‌شویم تا به این پرسش بنیادین تحقیق نزدیک‌تر شویم: جایگاه لوگوس در اندیشه هراکلیتوس چیست و آن چگونه می‌تواند مطلع سرآغازی دیگر شود؟

مفهوم هنر و تکنولوژی مفاهیمی هستند که مورد توجه هایدگر واقع شده و همچنین در مقالات جداگانه (سرآغاز کار هنری و پرسش از تکنولوژی) به آنها پرداخته است. این مقاله درصدد بررسی نسبت میان این دو مفهوم در اندیشه‌های هایدگر است. هنر در اندیشه مارتین هایدگر گونه‌ای از ظهور و نامستوری است که در آن حقیقت در کار است. او در بحث از تکنولوژی، فن و تکنیک را به‌میان می‌کشد و سپس مفهوم «تخنه» (techne) را در یونان باستان بررسی می‌کند، که ازیک‌سو، هنر و از سوی دیگر، تکنولوژی ریشه در آن دارند. در این مقاله نهایتاً روش تحلیل هایدگر که پدیدارشناسی هرمنوتیک است و از این منظر تحلیل او از حقیقت و نسبت هریک از مفاهیم هنر و تکنولوژی با آن در دوره یونان باستان و معاصر راهگشا بوده و نسبت میان هنر و تکنولوژی در پرتو حقیقت روشن می‌شود. روش تحقیق در این مقاله بنیادی است که به‌صورت تحلیل محتوا انجام گرفته است. هدف انجام این پژوهش چشم‌انداز جایگاه کنونی هنر در دوره تکنولوژی معاصر است.

هنر سورئال، هنری است که بر اساس نظریه ناخودآگاه فروید، توسط آندره برتون و لویی آراگون پایه‌گذاری شد. هنرمندان این سبک هنری در پی آزادسازی ناخودآگاه فردی و خلق ‌کار هنری با توجه به ناخودآگاه و رویا و واپس­زدگی (سرکوب) می­باشند. آنها بر این عقیده­اند که منشاء خلق کار هنریشان، ناخودآگاه فردی آنهاست. این پژوهش در تلاش است تا با تکیه بر آراء هایدگر در زمینه ارتباط هنر با حقیقت دریابد که هنر سوررئال که هنرمندان آن مدعی ارتباط هنرشان با ناخودآگاه فردی بودند و از رویاها و جنون و خیالاتشان تصویر می­کشیدند چه نسبتی‌ با حقیقت دارد؟ آیا این ادعای هایدگر که «در کار هنری حقیقت در کار است» در مورد نقاشی‌های سوررئال نیز صادق است؟ هدف پژوهش دریافت نسبت هنر سوررئال با حقیقت است. لذا نگارنده به عنوان نمونه به سراغ یکی از نقاشی­های رنه مگریت هنرمند مشهور سبک سورئال می­رود تا با نگاهی پدیدارشناسانه به این کار هنری برجسته دریابد که چگونه می­توان فرض کرد که در این کار هنری چیزی از پنهانی به پیدایی درمی­آید. این تحقیق به شیوه توصیفی تحلیلی و بر اساس‌ مطالعه منابع مکتوب کتابخانه­ای صورت گرفته است.