آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

احادیث معصومان (ع) مهم‌ترین منبع فهم معنا و مقصود آیات قرآن است. بخش مهمّی از احادیث به بیان باطن و تأویل آیات اختصاص دارد. بدون تردید، اعتبارسنجی دقیق و متقن این احادیث برای بررسی استناد آنها به معصومان(ع) و تبیین معنای باطنی و تأویل آیات مستند به آنها، ضروری است. صاحب‌نظران با استفاده از روش‌های گوناگون این اخبار را اعتبارسنجی می‌کنند؛ برخی سهل‌گیرانه و خوشبینانه به نقد و گزینش و پذیرش آنها، و برخی دیگر به استناد پدیده جعل و غلوّ، بدبینانه به نقد و ردّ احادیث تأویلی پرداخته‌اند. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که چه اموری در حوزه روش نقد، واقع‌نمایی نتیجه ارزیابی را مخدوش می‌کند؟ این نوشتار با این پیش‌فرض که مقوله اعتبارسنجی یا نقد احادیث تأویلی، نوعی داوری است که می‌تواند واقع نما و دارای ارزش علمی باشد یا خلاف آن توصیف شود، به شناسایی آسیب‌ها و بیان روش‌های نادرست در عرصه ارزیابی این احادیث می‌پردازد تا از داوری نادرست درباره احادیث تأویلی پیشگیری شود. بی‌توجّهی به تعریف غلوّ، عدم سنجش داده‌های رجالیان، بی‌توجّهی به گزارش و اقوال مخالف، فهم ناتمام متن روایت تأویلی، بی‌توجّهی به قاعده «توقّف و ردّ علم» در بررسی روایات تأویلی، استناد به برخی مبانی اختلافی، همسان‌پنداری تفسیر و تأویل و بسندگی به «تأویل اصولی‌ـ‌کلامی» از آسیب‌های روشی اعتبارسنجی احادیث تأویلی به‌شمار می‌آیند که در این مقاله تبیین شده‌اند.

پس از قتل قبطیاز سوی موسی (ع)، تعابیری از زبان آن حضرت برجای مانده که ظاهر آنها با مقام عصمت پیامبران، ناسازگار است: ﴿هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ... قالَ رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسی‏ فَاغْفِرْلی...﴾(قصص: 28/ 15-16)﴿قالَ فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّینَ﴾ (شعراء: 26/ 20). در آیه نخست، آیت‌الله سبحانی مشارالیه «هذا» را قتل در نظر گرفته و برای آن دو توجیه ذکر نموده که هر دو، ناتمام است. در آیه دوم، ایشان دو واژه «ظلم» و «غفران» را به معنای لغوی گرفته، اما در ادامه معنای اصطلاحی را به کار گرفته‌اند که به نظر می‌رسد معنای لغوی، مراد بوده است. آیت الله سبحانی عبارت ﴿قالَ فَعَلْتُها إِذاً وَ أَنَا مِنَ الضَّالِّینَ﴾از سوی موسی (ع) را در مقام اعتذار از قبطیان در قتلِ پیش‌آمده دانسته، اما ضلال را به معنای غفلت و نسیان از آثار وخیمِ مترتب بر عمل گرفته است که این معنا با مقام اعتذار، سازگار نیست.بنابراین سعی ایشان در برطرف کردن شبهه ارتکاب معصیت درخور تقدیر است اما در برخی موارد، مطالب ایشان ناتمام به نظر رسیده و محل تأمل جدی دارد.

معارف و احکام قرآن در سه سطح و مرتبه قابل فهم و تبیین است و فهم مرتبه کامل آن بدون تبیین نبى اکرم(ص) ممکن نیست و تنها کسانى توانِ تفسیر همه معارف قرآن را دارند که همه تبیین هاى آن حضرت را دریافت کرده باشند. روایات عامّه و خاصه نشان مى دهد که امام على(ع) همه تنزیل و تأویل و معانى و معارف قرآن را از رسول خدا(ص) دریافت کرده است. بدین جهت، امام على(ع) دومین مفسر آگاه به همه معانى قرآن بوده است. در این مقاله با توجه به آیات قرآن و روایاتى از عامه و خاصه، علم آن حضرت به همه معانى و معارف و احکام قرآن روشن خواهد شد. آن گاه با استناد به روایات، تفسیرِ آن حضرت از معارف و احکام قرآن و ویژگى هاى مصحف آن حضرت و دیگر آثار تفسیرىِ وى، همراه با نگاهى به اظهارات صاحب نظران، مورد بحث قرار گرفته است.

سید مرتضی عصمت انبیاء^ را به وسیله معجزه ایشان اثبات می‌کنند. مسئله این است که اثبات عصمت انبیاء^ به وسیله اعجاز ایشان چگونه ممکن است و بُرد این دلیل چقدر است؟ از نظر ایشان معجزه مستقیماً و بدون واسطه، تصدیق کننده وحی و مُثبِت عصمت نبی در دریافت و ابلاغ وحی می‌باشد و هدف از تصدیق وحی، امتثال امر نبی است؛ در نتیجه با معجزه به صورت غیرمستقیم، معاصی و هر آنچه که در امتثال و قبول، اثر منفی بگذارند نیز نفی می‌شوند. دلیل اعجاز، به جهت وسعت گستره پوشش دهنده ابعاد مختلف عصمت بی نظیر است. و اشکالات مطرح شده بر این دلیل، وارد نمی باشد. این مقاله در صدد است که با استفاده از روش تحلیل و توصیف، به تبیین این دلیل و تعیین گستره آن و پاسخگویی به اشکالات آن بپردازد.