آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده با توجه به شخصیت بسیار والا ی آقا محمدرضا قمشه ای در مباحث فلسف ی و عرفان ی متأسفانه کمتر کس ی به گزارش و شرح اندیش ه های آن حکیم سترگ پرداخته است . مقاله پیش رو بر آن است که نگاه ی اجمالی به آثار او بیفکند و به کندوکاو ی در آراء و افکار او بپردازد . اگرچه نویسنده خود معترف است که فهم و تبیین اندیشه های عرفا نی شخصی تی همچون آقا محمدرضا - که او را از بزرگ ترین شارحان مکتب محی ی الدین دانست ه اند- در توان او نیست، اما با بضاعت اندک خود به گزارش گوش های از اندیش ههای او پرداخته است

دعا در دیدگاه عارفان جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد؛ به طوری که عارفان در مسئله اجابت دعا معتقدند لسان قال و حال بدون استعداد مؤثر نیست؛ اما صبغه عبادی دعا به‌هرحال محفوظ و مورد تأکید شارع است. در اجابت دعا، ظرفیت و استعداد وجودی افراد در مرتبه علم الهی معیار دریافت فیض حق متعال است. طلب استعدادی یعنی دعای باطنی یا به اصطلاح عارفان خفی الدعوات. به بیان دیگر طلب استعدادی یعنی نفس انسان به مرتبه‌ای از کمال می‌رسد که مستعد دریافت فیض حق متعال می‌گردد؛ چرا که حق متعال فیاض علی الدوام و جواد علی الاطلاق است و هیچ بخل و امساکی در او راه ندارد؛ به همین دلیل چنانکه ابن عربی با کلمه بسیار زیبای فتنفهق علی تلک الاعیان بیان می‌کند حق متعال مستفیض را سرشار از فیض می‌نماید؛ بنابراین دعای نفس مستعد مجاب و تأثیرگذار است؛ چون نفس مستعد استعداد دریافت فیض را یافته است و نقص در قبول قابل نیست؛ فاعل یعنی حق متعال فیاض علی الدوام نیز هر نفس مستعدی را بهره‌مند می‌نماید. درباره این قسم از دعا چنین آمده است: «وَآتَاکُمْ مِنْ کُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ» (ابراهیم: 34)؛ یعنی هر چه را به لسان استعداد خواستید به شما داد و چه بسیار دعاهایی که مقرون به لسان استعداد نیست و مورد اجابت حق متعال قرار نمیگیرد. تمام بحث ما در موضوع نقش طلب استعدادی در اجابت دعا در استعداد اعیان ثابته است که آیا استعداد بسته شده و اصولا دعا مفهومی ندارد یا اینکه فیض حق متعال بر اساس استعداد ظهور و گسترش می‌یابند؛لذا این پژوهش به بررسی جایگاه دعا در مراتب هستی و نقش طلب استعدادی در اجابت دعا می‌پردازد.

قرآن کریم همواره سرچشمه و مهم‌ترین منبع حکمت برای عارفان مسلمان بوده است و بسیاری از موضوعات عرفانی می‌تواند از نظر قرآنی بررسی شود، همچون تمثل که حق تعالی در قرآن از آن یاد کرده و در چند سوره به تمثل تصریح کرده است. در این پژوهش سعى شده با روش تحلیلی ـ توصیفی تمثّلی که در عرفان مطرح است با مراجعه به قرآن کریم بررسی شود تا از رهگذر شناخت دقیق‌تر تمثل و اقسام آن، ابعاد معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی تمثل نیز روشن‌تر شود. حاصل آنکه پس از مطالعه، تحلیل و مراجعه به تفاسیر آیات مرتبط با مسئله، نتایجی که به دست آمده حاکی از این است که تمثل منحصر در تمثل فرشتگان نیست و اموری دیگری همچون رؤیا، تمثل شیطان، معراج رسول اکرم (ص) و ... نیز که در قرآن ذکر شده‌اند می‌توانند در قالب تمثل تفسیر شوند. افزون بر این دیدگاه قرآن دربارة چیستی و چگونگی تمثّل، نحوة ارتباط آن با عوالم هستی و جنبه‌های معرفتی انسان به زبان وحی نیز قابل بررسی است. چه اینکه عارفان همواره با تحلیل نمونه‌های تمثل در قرآن کریم در پی دستیابی به شناخت عمیق‌تری از این مسئله بوده‌اند.

هنر شرقی و غربی تفاوت‌های ظریفی با یکدیگر دارد. یکی ­­­از اساسی­ترین هنرهای آیین ذن در ژاپن شمشیرزنی است که از یک سو، جایگاه ویژه­ای در جامعه ژاپن دارد و از دیگر سو، نکات کلیدی هنر شرقی در آن به خوبی خود را نشان می‌دهد. در این­ مقاله می‌کوشیم با بهره­گیری از آثار ارزشمند دایستز تیِتارو سوزوکی نقش ذهن در هنر شمشیرزنی را تبیین کرده و هدف نهایی این راه را ترسیم کنیم و از این طریق محوری‌ترین جلوه­گاه تفاوت هنر شرقی و غربی را به تصویر بکشیم. سوزوکی تحقیقات گسترده­ای در آیین ذن و هنر ذن دارد. مسیری که در هنرهای آیین ذن پیش پای طالب قرار می­گیرد، به فرجام بسیار کلیدی تسلّط بر خویشتن منتهی می­شود. شمشیرزن سامورایی نیز با تمرکز بر اندرون خویش و تلاش برای رسیدن به «ندانستگی»، مسیر تعالی و تکامل نفسانی را طی می­کند. این نوع نگاه در هنرآموزی بر عموم مناطق شرقی حاکم است.

مهم‌ترین اصل در ادیان ابراهیمی توحید است. در قرآن و سخنان ائمه نیز محوریت این اصل کاملا مشهود است. در این میان توحیدی که امام سجاد (علیه السلام) در صحیفه مطرح میکنند با توجه به جایگاه ویژه امام سجاد در مباحث معنوی ، اخلاقی و عرفانی و با عنایت به اینکه برخی دعاهای صحیفه سجادیه، اشاره ی خاص به توحید خداوند دارند، بسیار مهم و قابل توجه است و تبیین این توحید می تواند قدمی جدی در راه معرفی شاخصه های عرفان شیعی به شمار بیاید. این پایان نامه با موضوع ارزیابی توحید عرفانی بر اساس توحید در صحیفه سجادیه به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که توحید عرفانی چیست و صحیفه چگونه توحیدی را معرفی می کند و نقاط تفاوت و مشابهت این دو توحید درچه میزان ودر چه ساحت هایی است. این تحقیق با استفاده از روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای، با رویکردی توصیفی و در عین حال کاربردی و توسعه ای کار خود را سامان داده است. بررسی توحید صحیفه و توحید عرفانی ما را به این نتیجه میرساند که مشابهت های چشمگیری در زمینه توحید در عرفان و صحیفه سجادیه به ویژه در ذات و صفات وجود دارد که شامل مقام ذات ،وحدت شخصیه وجود، اسماء الاهی ،مراتب و اقسام توحید،تشبیه و تنزیه می باشد ؛اگر چه شاید بتوان اموری را نیز به عنوان تفاوت ها در این زمینه مورد اشاره قرار داد.

کشف، مکاشفه و رؤیای صالح از جمله کلمات کلیدی عرفان محسوب می‌گردند و در تمام مکاتب تصوف و عرفان اسلامی این اصطلاحات مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. این واژگان از لحاظ معنایی به یکدیگر نزدیک‌اند. رؤیای صادقه را می‌توان مرتبه و مصداقی از کشف دانست (کشف صوری)؛ یعنی اطلاع بر ماوراء حجاب. وحی نیز بالاترین مرتبه کشف است؛ ولی این آغاز کلام می‌باشد. مسئله مهم‌تر، ملاک صحت و تشخیص خواطر شیطانی از رحمانی است. کدام مکاشفات و واردات صادق و کدام‌یک رهزن و کاذب‌اند؟ در این مقاله با استناد به گفتار و آرای فیلسوفان و عارفان مسلمان از مکاتب گوناگون عرفانی همچون ابن‌عربی، داود قیصری، سیدحیدر آملی، نجم‌الدین رازی، ابن‌سینا، شیخ اشراق، ملاصدرا و... تلاش شده، ضمن تعریف و دسته‌بندی انواع مکاشفات و منامات، به تحلیل آرای عارفان در خصوص مکاشفه و رؤیا و تشخیص کشف، القائات و خواطر رحمانی از شیطانی و تفاوت رؤیای صالحه با اضغاث احلام پرداخته شود. در پایان این بررسی به این نتیجه می‌رسیم که مهم‌ترین ملاک از دیدگاه عرفا، کتاب و سنّت و سپس نظر و نظارت مرشد و پیر معنوی و استاد و مربی الهی است که خود مراحل سِیر و سلوک را طی کرده و با منازل و مقامات عرفانی آشناست. همچنین، دوری سالک از محرمات و گناهان، انجام فرایض و ترک دنیا و اتصال وی به معصومان چهارده‌گانه محمدی… توفیق مکاشفات صادق را برای وی به همراه دارد. رهرو همواره باید کشف خود را با کشف انبیا و اولیا (به ویژه کشف تام محمدی…)، که کشفی معصوم است، بسنجد و ارزیابی کند.

محبت در عرفان اسلامی ‌‌از موضوعات اساسی و بنیادینی است که به عنوان مهم‌ترین رکن عرفان عملی قلمداد می‌گردد، چرا که اساس آفرینش و هدف خلقت عالم و آدمیان جز عشق و محبت خداوند به ذات مقدس خویش و به تبع آن نمودار شدن اسماء و صفات او که نمایندگان آن محبت ذاتی در عالم امکان هستند چیز دیگری نبوده، و همه محبت‌ها از محبت آن محبوب ازلی نشأت می‌گیرد، که خود هم محبت است و هم محبوب. در مکتب عرفا، محبت خداوند مقصد نهایی سلوک عرفانی و تکامل‌بخش قوای نظری در درک حقایق هستی است و راه دستیابی به این محبت و عشق الهی را معرفت قلبی و مناسبت می‌دانند. منظور از مناسبت، سنخیت یافتن عبد با خدای متعال در صفات او می‌باشد و این محبت نتیجه‌ مناسبت و سنخیت بین محب و محبوب است.