آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه تحقیقی است کوتاه در مورد تقابل حضرت علی (علیه السلام) و معاویه و دشمنی پنهان این دو گروه با یکدیگر. سخن از فضائل امام علی (علیه السلام) و بیان حقایق در مورد ایشان کار بسیار دشواری است چرا که این بزرگ‌مرد تاریخ در تمام اعصار مورد توجه دانشمندان و عالمان شیعه و نیز مردمی با دین‌های دیگر و اعتقادات بوده است.با توجه به عنوان این تحقیق، تلاش می‌شود به بیان روش‌ها و نیز نتایج این رویارویی بپردازیم و هریک از آن‌ها را در حد وسع خود و پایان‌نامه مورد بررسی قرار دهیم. واضح است که سخنان حضرت علی (علیه السلام) درنهج البلاغه خلاصه نمی‌شود و ایشان سخنان بسیاری هم دارند که در کتب دیگر به ذکر آن‌ها پرداخته‌اند اما بر طبق موضوع، تلاش شده است بیش‌تر اهتمام و توجه ما به کتاب ارزشمند نهج البلاغه باشد.امید می‌رود این پایان‌نامه در حد توان و به صورت کلی، موضوعات و اطلاعاتی را در اختیار خوانندگان قرار دهد تا آن‌ها را به مطالع? بیشتر در این زمینه‌ها و شناخت بیشتر شخصیت حضرت علی (علیه السلام) ترغیب کند؛ چرا که ما به دلیل محدودیت‌هایی به ناچار از هر بحث، تنها به توضیحات اندکی بسنده کردیم در حالی که برخی مباحث برای طرح و فهم نیاز به صدها صفحه و هزاران ساعت زمان نیاز داشت و این امکان برای ما وجود نداشت.مهم‌ترین منبع ما در این تحقیق، کتاب پربار نهج البلاغه بوده است که خود دارای ابعاد وسیعی است و با مطالع? هرچه بیشتر آن به ابعاد تازه‌ای از کلام حضرت علی (علیه السلام) پی می‌بریم؛ اما این تنها منبع نبوده است و از منابع دیگری از جمله کتب و مقالات در پیشبرد این موضوع استفاده برده‌ایم. از کتب مهم و مرجع تا کتاب‌های کوچکی که تنها در باب یک موضوع یا یک فضیلت و صفت حضرت علی (علیه السلام) و معاویه نگاشته شده است. در ضمن تلاش شده است در برخی موارد به کتب اهل سنت نیز مراجعه شود تا این مباحث نیز در موضوع گنجانده شده و تاریخ و حوادث به حقیقت نزدیک‌تر باشد.این پایان‌نامه شامل پنج بخش کلی و هفت فصل است که هر کدام از این فصول خود به چند زیر فصل اختصاص دارند. بخش اول تحقیق شامل دو فصل کلیات و مفاهیم است؛ در فصل کلیات تلاش می شود خواننده با شخصیت حضرت علی (علیه السلام) و معاویه آشنا می‌شود و نیز مواضع و شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن زمان را هم به صورت کلی درک می‌کند.در بخش دوم به مهم‌ترین روش‌های امام علی (علیه السلام) در این رویارویی و تقابل اشاره می‌کنیم. از جمل? آنان تلاش امام (علیه السلام) برای آشکار کردن توطئه‌های معاویه و یارانش، استفاد? امام (علیه السلام) از قرآن و بیانات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و سخنان خود ایشان برای شناساندن خودشان به مردم و بیان کردن حق حاکمیت و اثبات آن برای خودشان است. بخش سوم خود شامل دو فصل کلی است که در آن ها به اهداف و روش‌های معاویه برای رسیدن به اهدافش اشاره می‌کنیم.اهداف معاویه را مورد بررسی قرار می دهیم که شامل نیکو و صالح جلوه دادن خود و یارانش نزد مردم، و تلاش او برای بر هم زدن جامعه اسلامی است که هر دوی این اهداف در نهایت برای رسیدن به هدف بزرگتری به نام قدرت پایه ریزی شده است. در فصل دوم این بخش هم به روش‌های او برای رسیدن به این اهداف می‌پردازیم، اهدافی که شامل تطمیع و فریب یاران حضرت علی (علیه السلام) و مردم، اختلاط حق و باطل، برانگیختن و بازی کردن با احساسات مردم و مقصر جلوه دادن حضرت علی (علیه السلام) در قتل عثمان است.بخش چهارم بررسی نتایج و دستاورد‌های این تقابل در جامعه است، چرا که هر رویارویی و تقابلی، نتایج بزرگ و کوچکی در پی دارد که ما در این فصل تلاش می‌کنیم به بررسی آن‌ها بپردازیم. از جمل? آن‌ها می توان به شناخت بهتر حق و باطل، افشای کفر و نفاق معاویه، فهم عدم شایستگی و لیاقت معاویه برای حکومت بر مسلمانان، مشخص شدن نقش معاویه در قتل عثمان و شناخت بهتر مردم نسبت به امام (علیه السلام) اشاره کرد. بخش آخر نیز فصل نتیجه‌گیری و جمع بندی می‌باشد که در آن تلاش می‌شود نکات تحقیق بیان شده و به یک جمع بندی مفید برسیم. نتایج تحقیق هم در این بخش منظور می‌شود تا خواننده دریابد منظور از این مباحث و طرح این مسائل چه بوده است و چه نتیجه‌ای حاصل می‌گردد. باید دانست تقابل و رویارویی حضرت علی (علیه السلام) و معاویه تنها مختص به زمان خودشان نبوده است بلکه در تاریخ هر جا را که نظر بیفکنیم تقابل همیشگی حق و باطل را می‌بینیم و برای درک بهتر و انتخاب بهتر در تمام عرصه‌ها بین حق و باطل نیاز به شناخت روش‌ها و اهداف هر دو است.

یکی از شاخصه‌های دانش جدید زبان شناسی، معناشناسی است که در دهه ‌های اخیر مورد توجه ویژه زبان شناسان قرار گرفته است.در تلقی گروهی از محققان،معناشناسی مطالعه علمی "معناست"و با استفاده از روش های آن می توان واژه های کلیدی دینی را کاوید. یکی از کلیدی‌ترین واژه‌های قرآن کریم واژه شرک است. شرک آفت توحید و گناه غیر قابل غفران است، از این رو ضرورت دارد موحدان طالب سعادت به طور جدی از همه انواع آن دوری گزینند. بی گمان لازمه دوری جستن از مظاهر شرک نیز در درجه اول شناخت آن است. علم معناشناسی با توجه به روابط هم‌نشینی و جانشینی، می تواند دیدگاه قرآن را درباره مفاهیم عقلی دین تبیین کند و تا حد زیادی از تفسیر به رأی‌ها و اعمال نظرهای فرقه‌ای جلوگیری نماید. با این همه، در مورد شرک وحوزه معنایی آن با رویکرد معناشناسی کار مستقلی صورت نگرفته است وبر همین اساس ما در این پژوهش در صددیم حوزه معنایی واژه شرک را از دیدگاه معنا شناختی مورد بررسی قرار دهیم و ابعاد آن را در این روش بکاویم. در این پژوهش از هم‌نشین‌های واژه شرک در کاردبردهای قرآنی چهار واژه، از جانشین‌های مفهوهی آن سه واژه و از متقابل‌های آن یک واژه انتخاب شده و درباره آنها گفتگو کرده ایم. هم‌نشین‌هایی از شرک که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، عبارتند از : حبط، افتراء، تحریم و ظلم. سه جانشین‌ شرک نیز عبارتند از: کفر، عصیان و إمتراء. تنها واژه متقابل شرک نیز که مورد بررسی تفصیلی قرار گرفته است، واژه توحید است. دلیل انتخاب این واژگان، در درجه اول پرکاربرد بودن آن‌ها در قرآن کریم و در درجه دوم هم نشینی یا جانشینی گسترده تر آن‌ها نسبت به سایر واژگان با واژه شرک است.به هر حال،در این پایان نامه سعی شده است با توجه به استعمالات گسترده واژه ی شرک در قرآن وبر اساس مولفه‌های معنایی شرک مورد بررسی و کاوش قرار گیرد. ساختار کلی این پایان نامه بدین شرح است: در فصل اول درباره کلیات طرح تحقیق و مفاهیم پرکاربرد پایان نامه سخن گفته ایم. در فصل دوم سیر تحول گونه های شرک مرور می شود و در فصل سوم به بررسی هم‌نشین‌های واژه شرک پرداخته ایم. در فصل چهارم جانشین‌های مفهومی واژه شرک را در قرآن کریم جستجو کرده ایم ؛ چنان که در فصل پنجم نیز اساسی ترین واژه متقابل شرک، یعنی توحید را بررسی ودر نهایت نتایج و پیشنهادات علمی تحقیق خود را ارائه کرده ایم.کلمات کلیدی: معناشناسی شرک، کفر، حبط، عصیان، ظلم، توحید و قرآن

چکیده:علی رغم ضمانت الهی و تاکید عامه مسلمان بر تحریف ناپذیری قرآن، عده ای از اهل سنت و شیعیان، به تحریف به نقیصه معتقدند و گروهی دیگر نیز به این اعتقاد متهم شده اند. در این میانعلمایی مانند کلینی که مجموعه روایی او «الکافی»، اصلی ترین مجموعه حدیثی شیعه است و علامه مجلسی که دائره المعارف حدیثی او «بحارالانوار»،بزرگترین جامع روایی فریقین به شمار می رود، به عقیده به تحریف متهم شده اند. آنچه سبب این اتهام شده، یکی وجود دسته ای از روایات تحریف نما در این کتب، و عنوان برخی از ابواب کافی و بحارالانوار است و بر این اساس، اعتقاد به تحریف به نقیصه به این دو محدث برجسته نسبت داده شده است. حال آنکه با توجه به دلالت دقیق این دسته از روایات و گونه های متفاوت آن از حیث تاویلی، مصداقی و تفسیری بودن و توجه زیاد مولفان این کتب به جری و تطبیق و عناوین ابواب مورد نظر، و همچنین تأمل در دیگر ابواب کافی و بحارالانوار و وجود گزاره های تنزیهی فراوان در شأن قرآن، در آثار کلینی و مجلسی، می توان به اعتقاد راسخ مولفان این دو جامع حدیثی بر تحریف ناپذیری قرآن، پی برد.کلید واژه ها: کلینی، مجلسی، روایات تحریف نما، تحریف به نقیصه، نزاهت قرآن از تحریف.

چکیده در پژوهش حاضر با تتبّع در تفسیر المیزان، ابتدا دیدگاه علّامه دربارهی توقیفی یا اجتهادی بودن چینش آیات و سوره ها تبیین می شود. سپس در ذیل عنوان «ارتباطات برون سوره ای»، ارتباط میان اسامی سوره و مضمون آن با نگاه به مبنای بحث (توقیفی یا اجتهادی بودن اسامی) و ارتباط میان سوره ها مورد ارزیابی قرار می گیرد. در ذیل عنوان «ارتباطات درون سوره ای»، نخست رویکرد مؤلّف المیزان نسبت به پذیرش ارتباط میان آیات یک سوره بررسی می شود و در ادامه با ارزیابی گسترهی این پذیرش، در ذیل عنوان «ارتباطات برون آیه ای» پیوستگی میان مضمون و غرض سور با بسمله، فواتح و خواتم و داستان های مطرح در آنها کاویده می شود، و همچنین ارتباط میان آیات ابتدایی و انتهایی یک سوره با یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرد. در مورد «ارتباطات درون آیه ای» نیز نگاه علّامه به 1) ارتباط میان جملات و فرازهای یک آیه 2) تناسب ذیل آیات با مضمون آنها و 3) سیاق آیات کنکاش می شود و در آخر نیز با تتبّع در تفسیر المیزان، اشکال و گونه های پیوند و ارتباط میان آیات و جملات آنها استخراج می گردد. همچنین در خلال مباحث مذکور به تعارض میان اعتقاد علّامه به اجتهادی بودن چینش آیات از یک طرف و التزام به عدم تحریف و تناسب آیات از طرف دیگر پاسخ داده می شود.

احادیثی که در زمینه تفسیر قرآن کریم از معصومین علیهم السلام رسیده اند همه در یک سطح و جهت معنایی نیستند و از وجوه و سویه های معنایی مختلفی برخوردارند، به طوری که بعضی از روایات تفسیری (حتی در ذیل یک آیه) دارای تعابییر مختلف و حتی مضامینی به ظاهر متعارض با روایات دیگر در همین زمینه است و هر یک توضیحی از آیه ارائه نموده که گاهی با توضیح روایت دیگر در مورد آیه قابل جمع و یا سازگار نیست؛ اما ائمه علیه السلام خود به گوناگونی روایات خویش اشاره و تایید نموده اند که روایات آنها دارای معاریض کلام و بطن پذیرند و دارای سطوح مختلف معنایی هستند که به اقتضاء، سطوحی از بطون قرآن که به تناسب درک مخاطب، نوع سؤال و ... بیان شده است. روایات متعدد از ائمه علیهم السلام بر اهمیت شناخت سویه های مخفی سخنان اهل بیت علیهم السلام و ارزش فهم عمیق و درایت مراد روایات تاکید دارند. بنابراین شایسته نیست به محض بر خورد با روایات به ظاهر متعارضی در زمینه روایات تفسیری به دیده انکارو یا غلو به آن نگریست، بلکه باید با دقت و درایت به جهت فهم و درک روایت اقدام نمود. این تحلیل (اتهام غلوو جعل در بعضی از روایات صحیح) ناشی از عدم تفکیک آنها از حیث مراتب و حوزه های مختلف معنایی در قرآن و روایات است. قطعا دسته بندی و گونه شناسی روایات تفسیری و تقسیم این روایت به ظاهر و باطن یکی از راههای درک بهتر و صحیح تر روایات تفسیری معصومان علیهم السلام است.

جیمز بلمی، از اسلام پژوهان غربی، با استناد به برخی اختلاف های مفسران ذیل آیه صد و چهارم از سوره «الانبیاء»، به این نتیجه حیرت انگیز دست یافته است که لفظ «سجل» در سوره «الانبیاء»، بر اثر اشتباه کاتبان وحی، از «مسجِّل» به «سِجِلّ» تغییر کرده است و در نتیجه باید به اصل نخستین خود بازگردانده شود. از این رو در مقاله حاضر بر آنیم که ضمن گزارش کلی دیدگاه بلمی در این باره، با استفاده از منابع علمی به نقد دیدگاه او بپردازیم و مواضع خلل و ضعف استدلال او را بشناسانیم. حقایقی از تاریخ قرآن، تواتر شفاهی متن قرآن، حاکمیت قرائت بر کتابت قرآن و نه بر عکس، ظرافت های نحوی خاص، از جمله دلایلی به شمار می روند که در این مقاله بر عدم صحت دیدگاه جیمز بلمی و نااستواری پیشنهادهای او اقامه شده اند.جیمز بلمی، از اسلام پژوهان غربی، با استناد به برخی اختلاف های مفسران ذیل آیه صد و چهارم از سوره «الانبیاء»، به این نتیجه حیرت انگیز دست یافته است که لفظ «سجل» در سوره «الانبیاء»، بر اثر اشتباه کاتبان وحی، از «مسجِّل» به «سِجِلّ» تغییر کرده است و در نتیجه باید به اصل نخستین خود بازگردانده شود. از این رو در مقاله حاضر بر آنیم که ضمن گزارش کلی دیدگاه بلمی در این باره، با استفاده از منابع علمی به نقد دیدگاه او بپردازیم و مواضع خلل و ضعف استدلال او را بشناسانیم. حقایقی از تاریخ قرآن، تواتر شفاهی متن قرآن، حاکمیت قرائت بر کتابت قرآن و نه بر عکس، ظرافت های نحوی خاص، از جمله دلایلی به شمار می روند که در این مقاله بر عدم صحت دیدگاه جیمز بلمی و نااستواری پیشنهادهای او اقامه شده اند.

یکی از مبانی خاص تفسیر اخلاقی، اخلاقی بودن محتوای مفاهیم قرآنی و زبان تخاطب در قرآن است؛ چنان که می توان محتوای قرآن را از جهات گوناگون از جمله انطباق آموزه ها و مفاهیم قرآنی با فطرت انسان، اهداف تربیتی و اخلاقی رسالت پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله وسلم) و نزول قرآن و وجود آیات صریح در رعایت موازین اخلاقی، محتوایی اخلاقی برشمرد. از این رو، قرآن کریم افزون بر اشتمال بر محتوای اخلاقی، در مقام بیان و انتقال این مفاهیم ابزارهای اخلاقی نیز استخدام کرده است. التزام قرآن به رعایت زبان اخلاقی در همۀ سطوح کلام و در جایگاه ها و مظاهر گوناگون، قابل ملاحظه است؛ چنان که واژگان، تعابیر و جملات مورد استفادۀ خود را از میان انبوه گزینه های ممکن انتخاب کرده و در هر مورد، از نظر اخلاقی، بهترین گزینش را داشته است: وقتی تصریح به مطلبی را خلاف دأب اخلاقی ملاحظه کرده، به کنایه سخن گفته است. گاهی نیز با ایجاد تغییر در ساختار نحوی جملات، انسجام اخلاقی قرآن را حفظ کرده است. در این نوشتار همچنین از طرق گوناگون به نقدهایی پاسخ داده شده است که استعمال برخی واژگان یا تعابیر قرآنی را صراحتاً یا تلویحاً مغایر ادب و خروج از دایرۀ اخلاقی برشمرده اند؛ طرقی مانند: ارجاع به معنای واژه در عصر نزول، کنایی نشان دادن برخی عبارات، تفکیک معنای لغوی و معنای اصطلاحی و توجه به ساختار نحوی عبارات. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که عناصر زبانی قرآن مجموعاً در جهت اهداف تربیتی و اخلاقی آن به گزینی شده اند تا در تعامل این کتاب الهی با مخاطبان هرگز از حریم اصول اخلاقی خارج نشود.

چگونگی زندگانی پیامبر اکرم(ص) پیش از بعثت، از زمینه های مورد توجه از دیدگاه تاریخی کلامی و روایی است. دقت نظر در شواهد مبنی بر آگاهی های غیبی پیامبر اکرم(ص) در این دوران، و روند زندگی اعتقادی ایشان، و کاوش در تفاوت های طرح شده میان دو مفهوم نبوت و رسالت، می تواند مؤیدی بر این دیدگاه باشد که پیامبر اکرم(ص) در دوران قبل از بعثت از مراتبی از نبوت برخوردار بود. استخراج دیدگاهی جامع درباره تفاوت میان دو مقام نبوت و رسالت و ارائه تعریف صحیحی از نبوت به عنوان مبنای پژوهش، نخستین گام در جهت بررسی فرضیة مقاله حاضر به شمار می رود. گام بعدی استخراج شواهدی است که بر این آگاهی های غیبی و روابط با ملک دلالت می کند. کندوکاو در سیرة پیامبر اکرم(ص) و بررسی احتمالات گوناگون درباره شریعت ایشان، حاکی از آن است که در دوران پیش از بعثت، آئین خود را از طریق ارتباط با عالم غیب دریافت می کرده است.