آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کلام امام علی(ع) بی‌تکلّف، روان، سلیس و سرشار از آفرینشهای هنری است و تصویرآفرینی نیز می‌تواند یکی از پررنگ­‌ترین جلوه‌­های آفرینش هنری کلام امام به‌شمار رود. تصویرآفرینی روشی است که گوینده سخن، با استفاده از آن، سعی می­‌کند مفاهیم ذهنی مد نظر خود را مانند یک صورت در مقابل دیدگان شنونده مجسّم کند و از این طریق او را متوجه منظور خود نماید. هر اندازه تصاویر یک متن ادبی پویاتر باشند، آن متن باارزش‌­تر می­‌شود. اگر از این زاویه به نهج البلاغه بنگریم، آن را سرشار از تصاویر زنده و پویایی می­‌بینیم که فضایی محسوس و ملموس را به­‌وجود می­‌آورد و خوانندگان را به اعجاب وامی‌دارد. منشأ آفرینش تصاویر بصری در کلام امام علی(ع) را باید در قرآن کریم و احادیث نبوی(ص) جستجو کرد؛ چنان‌که بر این اساس می‌­توان دریافت که امام علی(ع) نه تنها در عمل، بلکه در اسلوب کلامی خود نیز به کلام وحی و حدیث پیامبر(ص) اقتدا کرده است. این پژوهش از این زاویه و با رویکرد تطبیقی میان کلام امام علی(ع)، قرآن کریم و احادیث نبوی(ص) به موضوع آفرینشهای تصویری در نهج البلاغه پرداخته است.

اعتبار توثيقات موجود در اصول متقدم و متاخر رجالي شيعه به سبب عدم تدوين آنها در زمان حضور راويان، با شبهه حدسي بودن مواجه است که بر فرض قبول آن، باب علم توثيق «منسد» خواهد شد و عملا بسياري از روايات، از دايره حجيت و اعتبار بيرون خواهند رفت، حال آنکه با تکيه بر مبناي وثوق و اطمينان به آراء رجالي و اعتماد به قرائن، راويان بسياري حتي از سوي رجاليان متاخر قابليت توثيق مي يابند. يکي از اين قرائن، توجه به کاربرد واژه رجالي «ثقه» و معناي مستفاد از آن در توثيقات رجالي است که خود نشانه حصول اطمينان به راوي نزد رجاليان است، آنچه مبناي دقيق اعتبار توثيقات رجالي است، زيرا واژه «ثقه» در تعبير رجاليان به معناي لغوي يعني «مورد وثوق و اطمينان بودن راوي» به کار رفته است، نه معناي اصطلاحي آن که مشتمل بر مفهوم «عادل ضابط امامي» است. با اذعان به اين معنا، پذيرش روايات راويان ثقه به سبب مورد اطمينان بودن آنان است و اين امري است که در دوره متاخر نيز مي توان با توجه به قرائن و شواهد گوناگون به آن دست يافت.

چکیده در کتاب فهرست نجاشی اطلاعات سودمند و مهم زیادی را درباره دانشمندان شیعه و آثار آنان می توان یافت.نجاشی این اطلاعات را از منابع مکتوب پیشین ، که تعداد آنها بیش از یکصد کتاب است ، بدست آورده است.علاوه بر این منابع مکتوب ، نجاشی به صورت سماع و دیگر طرق از اساتید خود ، که برخی از آنان از دانشمندان متخصص و برجسته این علم به شمار می روند ، بهره برده است.او ملتزم بوده است که در کسب علم از اساتید ، از افراد ضعیف و متهم به ضعف اجتناب کند. نجاشی یک بازگو کننده صرف نبوده است بلکه اطلاعاتی را که در اختیار داشته ، مورد نقد و بررسی قرار داده و درستی یا نادرستی آنها را بیان کرده است. با مقایسه رجال نجاشی با دیگر اصول رجالی ، می توان برخی تعارضات به ویژه تعارض در جرح یا تعدیل برخی راویان را مشاهده کرد که قابل جمع نیستند.عده ای از دانشمندان عقیده دارند که در این گونه موارد باید نظر کسی را که « محقق تر » و « متخصص تر » است ترجیح داد.بررسی روش و دیدگاههای نجاشی در کتابش و مقایسه آن با دیدگاههای شیخ طوسی در کتابهای رجالیش ، برتری نظرات نجاشی بر نظرات شیخ طوسی در موارد تعارض را اثبات می کند.زیرا فهرست نجاشی پس از دیگر اصول رجالی نگاشته شده و گزارشهایی که نجاشی درباره دانشمندان شیعی بدست می دهد از استواری و دقت بیشتری برخوردار است و بر خلاف برخی گزارشهای شیخ طوسی تناقضی در آنها دیده نمی شود.همچنین نجاشی برای تالیف فهرست خود زمان زیادی را صرف کرده و در این رشته مطالعات و تحقیقات فراوانی انجام داده و از تخصص بالایی برخوردار بوده است.

وقوع تشابه در آیات قرآنی و روایات معصومان (ع)، امری مسلم است که در اقتضای الفاظ و عربیت زبان ریشه دارد. موضوع تشابه آیات، از دیرباز، بحث های فراوانی را در علوم قرآنی به خود اختصاص داده است؛ اما تشابه روایات، ویژگی و فلسفه وجودی آن در دانش حدیث، چندان مورد توجه قرار نگرفته است؛ حال آن که بر اساس ادله روایی، انقسام روایات معصومان (ع) به محکم و متشابه، قطعی است. علاوه بر این، فلسفه وجود متشابهات روایی و راهکارهای فهم صحیح آنها نیز در دسته ای از روایات مطرح شده است. بر این اساس، «محکم» و «متشابه» مفاهیمی نسبی هستند که با میزان علم و جهل افراد، نسبت مستقیمی دارند. فلسفه وجود تشابه در روایات، به تفاوت سطح فهم مخاطبان، اقتضای الفاظ و افصح و ابلغ بودن کلام معصومان (ع) بازمی گردد که در این میان، نقش مجاز در ایجاد تشابه، به مثابه مهم ترین ابزار بیان معانی، حائز اهمیت ویژه است. از سوی دیگر، مجاز به دلیل اشتراکات معنایی با تشابه و نسبیت مفهوم آن ها، کارکردی موثر در محو و رفع تشابه از روایات دارد.

مقیاس‌های قرائی همواره در راستای انتخاب قرائت یا قرائات صحیح، مورد توجه دانشمندان اسلامی قرار گرفته است. این مقیاس‌ها در طول تاریخ به دو گونۀ کلی قاری‌محور و قرائت‌محور وجود داشته است. مقیاس قاری‌محور در درجۀ اول، به گزینش قاریان ـ و نه قرائات ـ می‌پردازد، اما مقیاس قرائت‌محور به بررسی تک‌تک کلمات اختلافی در قرائت قرآن بدون در نظر گرفتن قاریان آنها توجه دارد. به‌طور کلی، مقیاس‌های قرائی اعم از قاری‌محور و قرائت‌محور، سه دورۀ مهم را در تاریخ قرائات سپری کرده‌اند: الف- دورۀ انتخاب قرائت با مقیاس قرائت‌محور؛ ب- دورۀ انتخاب قاری با مقیاس قاری‌محور؛ ج- دورۀ انتخاب قاری با مقیاس قرائت‌محور. پژوهش حاضر پس از دسته‌بندی دوره‌های مختلف تاریخی در این باره، به بررسی این دوره‌ها با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی پرداخته است.

«تفسیر صافی» یکی از تفاسیر مهم شیعه در قرن یازدهم است. فیض کاشانی گذشته از اجتهاد در روش و گرایش «تفسیر صافی»، در گزینش منابع و روایات آن نیز اجتهاد نموده است. زیرا از یک سو روایات را از برخی منابع روایی امامیه انتخاب کرده و از سوی دیگر با توجه به حجم «تفسیر صافی»، وی در صدد جمع آوری همه روایات تفسیری در آن نبوده است. فیض، روایات تفسیری را بر اساس ملاک‌هایی چون اهتمام به نقل از معصوم(ع) در منابع شیعه، مرتبط بودن با آیه، اهتمام به نقل از راویان موثق، توجه به صحت نقل از معصوم(ع)، عدم تنافی با عقل و عدم تنافی با شأن و عصمت انبیا(ع) انتخاب کرده و برای نقل، روش‌هایی همچون نقل کامل روایت، تلخیص، تقطیع مناسب، حذف سند، تشکیل خانواده حدیث، حذف تکرار و اشاره به روایات مشابه و نقل به معنا را به کار برده که در مواردی هم عملکرد او با برخی از ملاک‌هایش سازگاری ندارد.

انصاف در لغت و اصطلاح به‌معنای دادن حقِ برابر از جانب خویش و مخالف ستم و خودکامگی است. عدم شناخت دقیق انصاف، انسان را به‌خودمحوری می‌کشاند؛ رفتار خودمحورانه نیز (به‌ویژه از طرف متصدیان مناصب مهم) مسبب خروج از حق و واردشدن به‌ عرصه ستم و بی‌عدالتی است که ریشه امنیت، آرامش و آسایش جامعه را می‌خشکاند. از نظر ماهوی انصاف یک فضیلت اخلاقی نفسانی برخاسته از عقل و در نگاه کارکردی، حق‌محور و ضامن اجرای عدالت و ادای حقوق به‌گونه کامل و برابر است. معیار رعایت انصاف وجدان اخلاقی است که سبب می‌شود انسان در برخورد خود با دیگران، خود را جای‌گزین دیگران فرض‌کرده، بر اساس وجدان اخلاقی خود آنچه را برای خود می‌پسندد برای آن‌ها نیز بپسندد. انصاف براساس کاربرد در حوزه‌های مختلف به دودسته انصاف در گفتار و انصاف در رفتار و بر اساس صاحبان حقوق به سه حوزه انصاف با خویش؛ انصاف با خدا و انصاف با خلق قابل تقسیم است. مهم‌ترین مفهوم مرتبط با انصاف، عدالت است که این دو رابطه عموم و خصوص مطلق را دارند؛ به‌ این معنا که عدالت مفهومی کمی و کیفی است و انصاف تنها یک خصلت کمی و یک ویژگی درونی است، در حالی‌که عدالت یک خصلت برونی در حوزه‌های گوناگون می‌باشد. مهم‌ترین قلمرو انصاف با توجه به عظمت صاحب حق و سختی ادای آن و بزرگی حق، قابل شناسایی است که براساس متون دینی، قلمرو سیاست دانسته شده است؛ زیرا حق والی بر مردم و حق مردم بر والی از بزرگ‌ترین حقوق است و قدرت نیز بیشترین ظرفیت ستم و بی‌انصافی را درخود دارد که در کل قلمرو انصاف را می‌توان در عدالت اجتماعی جستجوکرد که در قرآن کریم واژه‌های قریب‌المعنای عدالت همچون قسط، احسان و بر نیز به انصاف اشاره دارند. مبدأ، معاد، اطاعت از خدا، پیامبر و اولی‌الامر، حجیت ظاهر قرآن و روایات مستند، تعیین حق خدا و مردم و عدالت اجتماعی جایگاه مبنایی انصاف در قرآن کریم و نهج‌البلاغه را دارند. اسلام که دینی اخلاقی و فضیلت محور است؛ از این جهت که انصاف عامل برپایی عدالت و رعایت حقوق در جامعه است، و بی‌انصافی ستم را در آن رواج می‌دهد، جایگاه رفیعی برای انصاف قرار داده‌است. دستاوردهای انصاف در آسایش و آرامش، الفت و دوستی، رحمت و مغفرت الهی، تربیت نفس و ... است که در صورت عدم رعایت آن بدبینی، از هم گسیختگی جامعه، ناامیدی و.. را با خود خواهد داشت که تقویت ارتباط انسان با خداوند، تقویت شناخت انسان از جایگاه خود در هستی، عمل به دستورات اخلاقی در ارتباط با دیگران، می‌توانند به عنوان راهکارهایی دست‌یابی به انصاف نقش ایفا کنند.

حیا، عفّت وحجاب از جمله مفاهیمی هستند که به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته اند. عدم توجّه به ارتباط این سه مفهوم موجب بروز خلل در فهم و عمل کرد صحیح آن ها شده است؛ لذا بیان ارتباط این مفاهیم ضروری می نماید. این مفاهیم به طور مستقیم در آیات مورد اشاره قرار گرفته، و در روایات به طور مفصّل بیان گردیده است. در این تحقیق به علل، زمینه ها، پیامدها، راهکارهای عملی جهت ایجاد پوشش صحیح و ارتباط این مفاهیم با یکدیگر پرداخته شده است.