آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از باورهای خداباوری سنتی باور به مطلق بودن صفات الهی است، و یکی از صفات الهی که مشمول این قاعدۀ کلی می‌شود صفت «عالم مطلق» است. اما پیرامون این صفت مانند بسیاری دیگر از صفات الهی چالش‌های متعددی شکل گرفته است. یکی از این چالش‌ها مربوط به گزاره‌های ایندکسیکال است. از میان انواع گوناگون گزاره‌های ایندکسیکال، دو نوع گزاره، یعنی گزاره‌های معطوف به زمان حال و گزاره‌های معطوف به گوینده، مورد توجه فیلسوفان قرار گرفته است. دربارۀ گزاره‌های معطوف به زمان حال گفته شده است از آنجا که گزاره‌هایی که زمان حال را نشان می‌دهند مانند «اکنون ساعت ... است»، در هر لحظه تغییر می‌کند، علم خداوند به این گزاره‌ها نیز می‌بایست دائماً متغیر باشد، که این مستلزم وجود تغییر در خدا است؛ یعنی وضعیتی که با صفت تغییرناپذیری خدا ناسازگار است. در مورد گزاره‌های معطوف به گوینده نیز، مانند «من اکنون بیمار هستم»، گفته شده است که تنها خود شخص گوینده می‌تواند به چنین گزاره‌هایی علم داشته باشد. لذا گزاره‌هایی وجود دارد که عالم مطلق نسبت به آن‌ها فاقد علم است؛ در نتیجه موجود عالم مطلق نمی‌تواند وجود داشته باشد. در این مقاله این اشکالات و پاسخ‌های ارائه‌شده برای آن‌ها ارزیابی شده و پاسخ‌هایی نیز از طرف نگارندگان برای آن‌ها ارائه می‌شود. در پایان نتیجه گرفته می‌شود که این اشکالات نمی‌توانند مخل خداباوری باشند.

شلنبرگ برای اولین بار در سال 1993 استدلالی با عنوان «اختفای الهی» را علیه خداباوری ارائه کرد. از آن زمان تا کنون استدلال او در کانون نقد و دفاع قرار داشته است. در این نوشتار، که با رویکرد تحلیلی-انتقادی انجام می‌پذیرد، ضمن تقریر استدلال شلنبرگ، افزون بر مهم‌ترین نقدهای مطرح‌شده بر استدلال او، دو نقد متفاوت دیگر بر این استدلال مطرح می‌شود. یکی از این نقدها از طریق معنای زندگی است. شلنبرگ در رابطه با مزیت ارتباط عاشقانه با خداوند معتقد است که چنین رابطه‌ای به بهزیستی انسان کمک می‌کند. او ارتباط شخصی با خداوند را دارای ارزش ذاتی و مهم‌ترین عامل در معنادار بودن زندگی انسان می‌داند. اما پرسش اصلی این است که آیا ارتباط شخصی با خداوند، یعنی ارتباطِ آگاهانه، تعاملی و معنادارِ مثبت با او، حقیقتاً مهم‌ترین عامل در معنادار بودن زندگی انسان است؟ نقد دوم از طریق عدم فعلیت عاشقانه‌ترین جهان ممکن است. در این نقد بیان می‌کنیم که هر جهانی را که در نظر بگیریم، می‌توانیم جهانی عاشقانه‌تر از آن را نیز تصور کنیم و آن جهان نیز امکان فعلیت دارد. بنابراین، اگر عشق کامل الهی مستلزم فعلیت یافتن عاشقانه‌ترین جهان ممکن نباشد، پس با تحققِ ناباوریِ قاصرانه نیز سازگار است.

برای مشاهده فیلم سخنرانی به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

موفقیت‌ انکارناپذیر علم عصب‌شناسی‌ ‌در توضیح حالات روانی انسان که در گذشته بر اساس مفاهیم فراطبیعی تبیین می‌شدند، بسیاری از دانشمندان و فیلسوفان عصر جدید را به دفاع از روش‌های فیزیکالیستی در توضیح ماهیت انسان‌ سوق داده است. بر طبق این دیدگاه، علم با شناخت ساختارهای فیزیولوژی انسان به‌ویژه مغز و کارکرد‌های آن، سرانجام قادر خواهد بود از طریق مفاهیم فیزیکیِ صرف، سرشت انسان با همۀ ویژگی‌هایش را تبیین کند. مهم‌ترین چالشی که همواره متوجه این دیدگاه بوده است، مسئلۀ آگاهی و یا به تعبیر سنتی آن چگونگی رابطۀ ذهن و بدن است. با این حال، دانشمندان معاصر با ارائۀ نظریه‌ها و مفاهیم جدید علمی دربارۀ سازوکارهای مغز و نسبت آن با حالات ذهنی کوشش می‌کنند تا از طریق علوم فیزیکی پدیدۀ آگاهی را تبیین کنند. هدف این مقاله نشان دادن این است که آگاهی پدیداری مهم‌ترین چالش در برابر فیزیکالیسم و نظریه-های طبیعت‌گرایانه است. با بررسی مفهوم آگاهی و تقسیم این مفهوم به دو بخش «آگاهی ادراکی» و «آگاهی پدیداری»، استدلال کرده‌ایم که نظریه‌های علمی در بهترین حالت صرفاً تبیینی از آگاهی ادراکی‌ به ‌دست می‌دهند، در حالی که چالش اصلی علوم طبیعی، تبیین آگاهی پدیداری است، لیکن آگاهی پدیداری به‌ جهت ویژگی ذاتیِ ذهنیت، خارج از دسترس علوم فیزیکی قرار دارد، مگر اینکه علم منظر اول شخص را به رسمیت بشناسد.

برهان تجربه دینی تلاش می‌کند با استناد به حجیت معرفت شناختی تجربه‌ها ی دینی، وجود خدا را اثبات کند. همان طور که مشاهده اشیای مادی می‌تواند دلیلی بر وجود آنها باشد، شهود خداوند نیز می‌تواند دلیلی بر وجود چنان موجودی باشد. در برابر این برهان چالش‌های مختلفی مطرح شده که چالش تجارب دینی متعارض یکی از آنها- و چه بسا دشوارترین آنها- است. این چالش به این نکته اشاره دارد که متعلق تجارب دینی گوناگون، که در بستر سنت‌های دینی مختلف شکل می‌گیرند، آن‌چنان متفاوت از یکدیگرند که امکان صدق همه آنها وجود ندارد و لذا قابل جمع با یکدیگر نیستند. هدف این مقاله بررسی و ارزیابی راه حل‌های پیشنهادی مدافعان برهان تجربه دینی برای غلبه بر این چالش می‌باشد. نتایج این بررسی نشان می‌‌دهد هیچ کدام از این راه حل‌ها قادر نیستند پاسخی کامل به چالش تجارب دینی متعارض ارائه نمایند، هرچند به نظر می‌رسد راه حل تفسیرگرایی قابل‌دفاع‌تر از دیگر راه حل‌ها باشد. همچنین از بررسی‌ها می‌توان نتیجه گرفت که تجارب دینی را نمی‌توان به مثابه براهینی بر اثبات وجود خدا دانست؛ زیرا فاقد استحکام لازم و کافی برای اثبات هستند؛ بلکه می‌توانند تأییدهایی بر وجود خدا باشند؛ بنابراین هنوز می‌توان به عنوان مؤید بر وجود خدا از آنها بهره جست. شایان ذکر است این تحقیق به شیوه کتابخانه‌ای و توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است.

مايستر اکهارت (1328-1260م) ميان وجودي که خالق مخلوقات است، يعني خدا يا «God»، و ذاتي واحد و مطلق از هر قيدي، يعني الوهيت يا «Godhead» تمايز قائل مي‌شود. هدف اين مقاله تحليل و تبيين نسبت بين خدا و ذات او با مخلوقات بر اساس وجوه اين تمايز است. نتايج اين تحليل نشان مي‏دهد که بر اساس ديدگاه اکهارت، خدا عالَم را به عنوان مخلوق، متّحد با خود آفريده است. بين او و مخلوقات سنخيت علّي و معلولي وجود دارد. امکان شناخت خدا از طريق قواي ادراکي و امکان سخن گفتن دربارة خدا وجود دارد. اما مبتني بر همين ديدگاه، الوهيت ذات هر موجود و منشأ همة کمالات وجودي است. به واسطة دو ويژگي اصلي وحدت مطلق و فاعل نبودن، شبيه به چيزي نيست و هيچ نسبت و سنخيتي با هيچ چيز ندارد. از هر قيدي، حتي قيد اطلاق، مبرّاست و نمي‏توان آن را وجود خواند. نه امکان سخن گفتن دربارة الوهيت وجود دارد و نه امکان شناخت؛ بلکه تنها به واسطة عروج مي‏توان با او يکي شد. در نتيجه، بر پاية ديدگاه اکهارت، الوهيت با ذات هر موجود، عينيت دارد و با وجود آنها داراي تباين است.

در اوایل قرن بیستم هم‌زمان با سیر تحولات جدید علم فیزیک، پارادایمی مطرح شد که از آن به عنوان فیزیک کوانتوم یاد می‌شود که یکی از اصول حاکم بر آن اصل عدم قطعیت است. اهمیت آن از این جهت است که برخی از تفاسیر آن منجر به انکار اصل فلسفی علیت خواهد شد و متعاقب آن براهین کیهان‌شناختی اثبات وجود خدا که همگی به نوعی بر اصل علیت استوار است از ناحیه علم تجربی به چالش کشیده می شود. در این نوشتار ضمن بررسی فیزیک کلاسیک و فیزیک کوانتوم، چالش‌هایی که از سوی تئوری مکانیک کوانتومی متوجه براهین کیهان‌شناختی می‌شود واکاوی خواهد شد. ادعای ما این است که می‌توان تعبیری از مکانیک کوانتومی ارائه کرد که با اصل علیت سازگار باشد. در نتیجه فیزیک کوانتوم و اصل عدم قطعیت چالشی برای براهین کبهان‌شناختی نخواهد بود. گرچه هنوز نقدهای فلسفی‌ای که به اصل علیت از دیدگاه‌های مختلف وارد شده است جای کاوش و تأمل دارد.

با مفروض‌گرفتن امکان وقوع معجزه، استجابت دعا و اعمال خارق عادت دیگر، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که چگونه می‌توان این قبیل وقایع را به نحو طبیعی تبیین کرد؟ به بیان دیگر، چگونه می‌توان تصرف و مداخلۀ مستقیم خداوند در انجام چنین اموری را تبیین کرد؟ پاسخ‌های مختلفی از سوی فلاسفه، متکلمان و اندیشمندان علوم تجربی به پرسش‌های بالا داده شده است. هدف پژوهش حاضر تبیین نحوۀ تصرف خداوند در معجزات و دعا با بهره‌جستن از تئوری کوانتومی است. ادعای این پژوهش این است که می‌توان نحوۀ تأثیرگذاری و تصرف خداوند در افعال بسیار خاص مانند معجزه و دعا را در چهارچوب تعابیر کپنهاگی و بوهمی از نظریۀ کوانتومی تبیین کرد، به این‌صورت که در چهارچوب تعبیر کپنهاگی و با پذیرفتن نقش آگاهی به‌عنوانِ رمبانندۀ توابع موج، فعل خداوند در طبیعت از طریق آگاهی کوانتومی غیرموضعی انجام می‌گیرد و می‌تواند آن‌ها را در جهت مطلوب تغییر دهد. همچنین، خداوند در چهارچوب تعبیر بوهمی، از طریق کنترل متغیرهای پنهان که متغیرهای سطح زیرکوانتومی هستند و با تغییر آرایش این متغیرها در سطح نظم مستتر، تغییر موردِنظر را در سطح کوانتومی و سپس در سطح ماکروسکوپی طبیعت به ‌وجود می‌آورد. مهم‌ترین نتیجۀ پژوهش این است که هر دو تعبیر کپنهاگی و بوهمی که رایج‌ترین تعابیر مکانیک کوانتومی هستند، می‌توانند تبیینی قانع‌کننده از نحوۀ تأثیرگذاری خداوند در طبیعت در افعال خاصی مانند معجزه و دعا ارائه دهند.

هدف از این مقاله بررسی منشأ دین داری و نسبت آن با عقلانیت در جامعه شناسی دین ماکس وبر است. رهیافت ماکس وبر در مورد دین، یک رهیافت روان شناختی اجتماعی است که در آن به مبنای عقلی و عاطفی و ارتباط آنها با عوامل اجتماعی توجه میشود. یکی از مؤثرترین جنبه های تحلیل وبر، بحث او در مورد عقلانیت و ارتباط آن با رویکرد دینی است. سؤالاتی نظیر: عقلانیت در فلسفه اجتماعی وبر به چه معناست و دارای چه ویژگیهایی است؟ آیا عقلانیت توصیف شده او نوع کامل و دقیق عقلانیت است یا خیر؟ و آیا تحلیل او درباره دین، صحیح و به دور از اشکال است؟ پرسش هایی هستند که این نوشتار درصدد بررسی و پاسخ به آنها خواهد بود. در این مقاله تحلیل وبر از دین و منشأ رویکرد دینی و نیز معنای عقلانیت در بوته نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.

وجود انواع شرور در جهان هستی همواره دستمایه ملحدین برای نقد عقلانیت خداباوری بوده است. در میان پاسخ­های مختلفی که از سوی خداباوران به مسأله شر داده شده است، نظریه عدل الاهی غایت­شناسانه سوئین­برن، فیلسوف دین معاصر انگلیسی، از اهمیت خاصی برخوردار است. وی در این نظریه عدل الاهی ادعا دارد که نظریه­اش نه تنها می‌تواند به اِشکال شر اخلاقی پاسخ دهد، بلکه اِشکال شر طبیعی را نیز می‌تواند از میان بردارد. در این نوشتار، در ابتدا با استناد به آثار مختلف سوئین­برن، نظریه وی تحت عنوان «نظریه عدل الاهی غایت­شناسانه در مورد مسأله شرّ و استدلالات مربوطه» تقریر و تحلیل خواهد شد، سپس در بوته نقد قرار خواهد گرفت و نشان داده خواهد شد که نظریه عدل الاهی غایت‌شناسانه وی با اشکالات متعددی روبه‌رو است.