آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

برهان نظم از دیرباز مورد توجه فیلسوفان و متکلمان بوده است. با وجود تقارب محتوای این برهان با مضامین وحی، در ماهیت، مبادی، مقدمات و نتایج آن اختلاف نظر فراوانی وجود دارد و پاسخ به چیستی مفهوم نظم، تعیین مصادیق نظم در جهان طبیعت، چرایی نظم و چگونگی دلالت نظم بر وجود ناظم هوشمند همواره دغدغه پژوهشگران در حوزه کلام جدید است. این مقاله در پی آن است که به واکاوی مفهوم و اقسام نظم بپردازد، زیرا بسیاری از اختلاف ها و تشتت آرا در باب برهان نظم (برای اثبات وجود خدا)، ناشی از ابهام در مبادی تصوری آن است. نظم مفهومی قیاسی و معقول ثانی فلسفی است که به سه عنصر داشتن اجزا، هماهنگی و هدفداری متکی است. هر کدام از این عناصر شرط لازم (و نه شرط کافی) برای حصول این مفهوم هستند. مفهوم نظم با ملاک های متعدد به اقسام گوناگون تقسیم می شود. محققان معتقدند برخی از اقسام در این برهان کارایی ندارند. در این نوشتار، سعی بر آن است که به بررسی و نقد این دیدگاه ها بپردازیم.

مسئله‌ی معیار صدق از مباحث عمده و اساسی در معرفت شناسی می‌باشد. امروزه به جای بحث از ملاک صدق، از معیار صدق بحث می‌گردد؛ زیرا نحوه‌ی احراز صدق، تعیین کننده جهان بینی‌های متعدد از سوی افراد بشر می‌باشد؛ در واقع آنان راه حقیقت را در نحوه‌ی احراز صدق یافته اند. بنابراین ایدئولوژی متناسب با این جهان بینی که بر آمده از شناخت شناسی آن هاست را بر می‌گزینند. ارائه‌ی معیارهای صحیح راه یابی به حقیقت، می‌تواند نقش موثری در انتخاب جهان بینی و ایدئولوژی‌های متناسب با آن داشته باشد. این معیار در فلسفه اسلامی، با ارجاع گزاره‌های نظری به بدیهی تبیین می‌گردد، و در پوزیتیویسم این معیار تجربه می‌باشد.مسئله‌ی معناداری در فلسفه‌ی غرب، بر خلاف فلسفه‌ی اسلامی، از مباحث چالش انگیز بوده است. توجه به معناداری به معنای توجه به زیربنای شروع تمامی بحث ها، سوال‌ها و پاسخ‌ها می‌باشد. توجه به معیار معناداری تعیین کننده‌ی گستره‌ی مباحث با معنا از بی معنا، و در نتیجه سرمایه گذاری فکری و عملی بر مباحث معنادار است. هرگونه خطا و اشتباه در این رابطه چه بسا سرمایه‌ی عظیم زندگی انسان را با مخاطره مواجه می‌گرداند. رسالت این پایان نامه، ارائه‌ی تصویری روشن از مسئله‌ی معیار معناداری و صدق وکذب در فلسفه اسلامی و پوزیتیویسم می‌باشد؛ به گونه‌ای که بتواند راه حلی اساسی جهت مشکلات عمده‌ی مطرح شده بر نگرش پوزیتیویسمی ارائه نماید.

هرچند مباحث مدوّن و مکتوب بسیاری دربارۀ زیبایی در آثار افلاطون، ارسطو، فیثاغوریان و دیگر فیلسوفان یافت می­ شود، اما این مباحث تقریباً از سدۀ هجدهم به این‌سو، به‌صورت قلمروی معرفتی مطرح شد. در میان فلاسفه و متفکران غرب، زیبایی و حقیقت آن، به نحوی مطرح‌شده که یکی از براهین اثبات وجود خدا به این عنوان نام­ گرفته است. ماهیت برهان زیبایی و چگونگی اثبات وجود خداوند از طریق زیبایی­ های جهان، مسئله ­ای است که لوئیس به آن پرداخته و این پژوهش سعی دارد دیدگاه‌های وی را بررسی و تحلیل کند. بر این اساس، نگارندگان با طرح پرسش­ های ­فرعی ­تر و با روش توصیفی-تحلیلی می­ کوشند تا ابعاد این مسئله را مطالعه و بررسی کنند. یافته ­های پژوهش نشان می ­دهد که این استدلال با دو طریق معرفت­ شناختی و هستی ­شناختی سعی بر اثبات وجود خداوند دارد. این شیوه ­ها به توانایی ما در شناخت زیبایی یا بر وجود فی­نفسۀ زیبایی متمرکزند. دیدگاه سی اس لوئیس دربارۀ زیبایی، از غنا و برجستگی خاصی برخوردار است و روشن شده است که وی اشتیاق به زیبایی را میلی طبیعی می­ داند که نیاز به متعلَّقی دارد و از طریق ارتباط بین زیبایی طبیعت و وجود خداوند، به‌عنوان خالقِ جهان به اثبات برهان می­ پردازد. اگرچه اشکال­ هایی چون ردِّ میلِ وجود اشتیاق و وجود موارد نقض برای ارضای امیال انسان بر این برهان وارد شده است، ولی به‌عنوان ابتکاری نو در قرن معاصر همچنان مرکز توجه است

قانون دوم ترمودینامیک (اصل آنتروپی) از اهمیت فلسفی ـ الهیاتی ویژه‌ای برخوردار است. به نظر می‌رسد، این قانون که به «مرگ نرم نظم» مشهور شده با وجود نظم در جهان به مثابه یک کل ناسازگار است. در این مقاله، مفهوم آنتروپی در سه کاربرد حرارتی، آماری و اطلاعات بررسی و به تعارض قانون دوم با صغرای برهان نظم پرداخته شده و با ارزیابی اصل آنتروپی، به این نتیجه رهنمون می‌شویم که نظم مورد نظر در برهان نظم با کاربرد این واژه در قانون دوم متمایز است و تعادل ترمودینامیکی فرآیندهای طبیعی می‌تواند تبیین جدیدی از حکومت نظم بر جهان طبیعت باشد.

برای مشاهده فیلم سخنرانی به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

چیستی مفهوم حیات از دیرباز مورد توجه فیلسوفان و دانش‌مندان قرار گرفته است. یکی از علومی که با مفهوم حیات ارتباط تنگاتنگی دارد، زیست‌شناسی است. زیست‌شناسی، برای دست‌یابی به مفهوم حیات از دو رویکرد فهرست‌محور و دانش‌‌محور بهره می‌برد. در رویکرد فهرست‌محور ـ با پذیرش تمایز قاطع بین موجود زنده از غیرزنده ـ فهرست‌های متفاوتی از ویژگی‌های موجودات زنده ارائه می‌گردد. در رویکرد دانش‌محور که روش مناسب‌تری برای دست‌یابی به مفهوم حیات است، سعی می‌شود حیات درون شبکه‌ای از مفاهیم موجود در یک دانش خاص علمی تعریف شود. در حکمت متعالیه، حیات به عنوان نحوه‌ای از وجود در نظر گرفته می‌شود و با مساوق دانستن وجود با حیات، سلسله مراتب حیات یکسان با سلسله مراتب وجود می‌گردد و مرز قاطعی نمی‌توان بین موجود زنده با غیر زنده ترسیم کرد. در این مقاله، سعی داریم به این سؤال پاسخ گوئیم: آیا علم و فلسفه در واکاوی مفهوم حیات، ارتباط یا قرابتی با یکدیگر دارند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، گرچه مسأله حیات در فلسفه به عنوان یک امر متعالی و در بیولوژی در افق مادی مورد کنکاش قرار می‌گیرد؛ اما می‌توان در قلمرو عالم طبیعت، رابطه‌ای عام و خاص، در تعریف مفهوم حیات، بین علم و فلسفه ترسیم نمود.

مسئله ديرپا و نزاع‌انگيز کليات، ريشه در معرفت‌شناسي کلي و جزئي در منطق دارد. بحث از کلي و جزئي را مي‌توان در سه حوزه معناشناختي، معرفت‌شناختي و هستي‌شناختي بررسي کرد. در حوزه معرفتي نيز مي‌توان از منطق و فلسفه بهره برد. بررسي حيثيت انطباق و صدق اين دو مفهوم با مصاديقشان، در حوزه منطق است و آن‌گاه که از حيث پيدايش و چگونگي دستيابي ذهن به اين مفاهيم پرداخته مي‌شود، بحث فلسفي است. ازآنجاکه منطق همواره مقدمه‌اي براي علم فلسفه شمرده مي‌شود، اين پژوهش در راستاي تبيين معرفتي کلي و جزئي در منطق سينوي است. منطق سينوي از درخشان‌ترين دوره‌هاي تاريخ منطق است. توجيه جايگاه بحث از کلي و جزئي در بخش الفاظ مفرد، تبيين تعريف جزئي و کلي، راهکار ابن‌سينا در برون‌رفت از اشکال عدم امتناع فرض در دستيابي به مفهوم جزئي و نسبت‌سنجي ميان کلي و جزئي حقيقي و اضافي، از دستاوردهاي اين پژوهش است.

برهان اجماع عام استدلالی عامه‌پسند است که بر پایه اعتقاد عموم انسان‌ها به وجود خداوند بنا شده است. گرچه به نظر می‌رسد این استدلال قوت و استحکام سایر براهین را ندارد، اما تا حد بسیاری موجه و پذیرفتنی است. شواهد فراوانی نشان می‌دهد که اکثریت انسان‌ها به وجود موجودی فراطبیعی اعتقاد دارند؛ تا جایی که بسیاری از فلاسفه و متکلمان از توافق همگانی و مشترک انسان‌ها به‌عنوان تأیید و پشتوانه برخی از نظرات و باورها استفاده کرده‌اند و متداول‌ترین اموری که، با این شیوه اثبات شده‌اند، «وجود خداوند» و «جاودانگی روح انسان» هستند. این پژوهش در پی پاسخ‌گویی به این پرسش‌هاست: تقریرهای این برهان علاوه بر توافق عام در اعتقاد به وجود خدا، چگونه بر خداشناسی و خداگرایی فطری تأکید دارند؟ چه شبهه‌هایی بر خود برهان و تقریرهای آن وارد شده است؟ یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که این برهان دو تقریر مشخص با روایت‌های متعدد دارد که هر کدام به نوعی به همگانی‌ بودن اعتقاد به خداوند و خداگرایی فطری بشر تکیه زده‌اند. اگرچه اشکال‌هایی چون انکار عمومیت، رد فطری بودن برهان، اتکا به تمثیل و شبهه شرک و بت‌پرستی به این برهان وارد شده، ولی هر کدام به نوعی پاسخ داده شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

رابرت تننت از اولین فیلسوفانی است که سعی داشته است تا نزاع برهان نظم و نظریه تکامل را برطرف سازد. او با پذیرش نظریه تکامل، بر کیفیت هدفمند فرآیند تکاملی تأکید دارد. تقریر استقرایی وی از برهان نظم، بر پایه وجود نظم در جهان به مثابه یک کل، مبتنی است و جهان را با کثرتی درهم‌‌تنیده از شش‌‌گونه سازگاری به تصویر می‌‌کشد. از امتیازات این برهان، ابتناء بر جنبه‌های معرفت‌شناسانه و هستی‌‌شناسانه زیبایی در جهان طبیعت است. در این پژوهش، ابتدا با روش توصیفی- تحلیلی، استدلال تننت تقریر شده و پس از آن بر اساس اندیشه اسلامی، ارزیابی مناسبی از این استدلال انجام گرفته است. یافته‌‌های تحقیق نشان می‌‌دهد که دیدگاه تننت در باب جهان به عنوان یک کل، قابل مقایسه با نظریه وحدت شخصی عالم طبیعت در تفکر اسلامی است و نظریه تکامل ـ بر فرض صحت ـ با اثبات تدبیر در کل عالم منافاتی ندارد.‌‌