آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده رساله/پایان نامه : موضوع اصلی این پایان نامه که اینجانب در صدد توضیح و تبیین آن هستم؛ دین و گزاره های دینی از منظر ویتگنشتاین متاخر است.لذا از ابتدا تمام تلاش و اهتمام خود را بر آن گذاشتم تا تمامی مبانی و پیش فرض های فلسفی ویتگنشتاین متقدم و متاخر در باب گزاره های دینی را به طور کامل توضیح دهم، که عبارتند از:معنا و نظریه تصویری، بامعنایی و بی معنایی گزاره ها، معنا به عنوان کاربرد، نحوه های حیات، باورر بنیادین و گرامر...و در ادامه به بیان تاثیر این مبانی بر رابطه میان عقل و دین پرداختم و بیان کردم که، از نظر ویتگنشتاین متاخر، ایمان یک نوع شناسایی علمی نیست، بلکه حرکت با شور و شوق اراده است به طرف سعادت ابدی. وی ایمان دینی را مانند بازی مستقلی میداند که، از اثبات عقلانی بی نیاز است. ایمان، مقوله ای است که با وضوح عقلانی و اثبات منطقی سرسازش ندارد.و در ادامه به بیان این امر پرداختم که آموزه های دینی ویتگنشتاین در حوزه ی واقع گرایی دینی قرار دارد یا ناواقع گرایی؛ که بیان کرده ام ویتگنشتاین یک نوع ناواقع گرای معتدل است بر خلاف کی یرکگورد که، ناواقع گرای افراطی است؛ زیرا او همچون ناواقع گرایان افراطی نیست که، فقط زبان را خالق هر چیزی بداند، بلکه از سخنان وی چنین بر می آید که او«عمل» را خالق نهایی هرچیزی می داند.و در آخر،ارتباط اندیشه های دینی وی با پلورالیسم دینی را بیان کردم؛ اینکه از سخنان و آموزه های دینی وی چنین بر می آید که او به نوعی پلورالیسم قائل بوده است، چرا که از نظر وی، هر گروهی با هر فرهنگی، بازی زبانی دینی خاص خود را دارند و هیچکدام از عقاید این گروه ها را خارج از آن گروه، نمی توان به قضاوت نشست.

هایدگر از جمله فیلسوفانی است که در فلسفة خود بیش‌ترین کوشش‌ها را در جهت گذار از طرح معرفت‌شناختی سوبژکتیویسم به انجام رسانده است. او مساعی خود در باب این مسئله را از وجوه گوناگونی ‌پی‌گیری کرده است. این مقاله اما به طور خاص درصدد است تا چگونگی گذار هایدگر از سوبژکتیویسم را از منظر «زبان» و در اندیشة متقدم و متأخر او بررسی کند. از همین‌رو، نخست مؤلفه‌های اصلی طرح سوبژکتیویستی شناخت را بررسی و تحلیل خواهیم کرد؛ سپس به کمک بصیرت‌هایی که هایدگر در آثار خود در مورد زبان به دست داده است، هم‌چون در نظر گرفتن زبان به عنوان یک اگزیستنسیال برای دازاین، بازتعریف مفاهیمی چون حقیقت به‌مثابه ناپوشیدگی و لوگوس به‌مثابه گفتار، و هم‌چنین تاکید بر نسبت میان زبان و وجود که به نحو تاریخی تعین می‌یابد، می‌کوشیم مدعای خود را موجه سازیم. مدعا آن است که طرح معرفت‌شناختی سوبژکتیویسم که شناخت را صرفاً بر اساس فعالیت محض سوبژکتیویته تبیین می‌کند و از وجه هرمنوتیک زبان و نقش آن در گشایش، انکشاف و شناخت‌پذیر کردن موجودات غفلت می‌ورزد نمی‌تواند تصویری درست از نحوة دسترسی انسان به جهان به دست دهد.

این نوشتار به بررسی نقش نیّت در ارزش اخلاقی - از منظر ملاصدرا - می‌پردازد‌‌‌‌‌‌. بر این ‌اساس‌‌‌‌‌‌، ‌چند فرض در رابطه با نقش نیّت در ارزش اخلاقی - از منظر ملاصدرا - مطرح می‌شود‌‌‌‌‌‌. این فروض به این صورت‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌تحلیل می‌شوند که آیا نیّت از منظر ملاصدرا‌‌‌‌‌‌، ‌در ارزش‌دهی به فعل اخلاقی نقش دارد؟ بر فرض که ملاصدرا این نقش را پذیرفته باشد‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌آیا این نقش را می‌توان به فاعل اخلاقی هم تعمیم داد؟ آیا دیدگاه او نقش یک‌جانبه وبه عبارتی یک‌سویۀ نیّت در ارزش‌دهی به فعل و فاعل اخلاقی است؟ یا این‌که می‌توان بر اساس مبانی فلسفی و عبارات ملاصدرا‌‌‌‌‌‌، ‌تبیین‌های متفاوت و در عین حال‌‌‌‌‌‌، ‌متقابلی از ارزش‌دهی در نسبت فعل‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌فاعل و نیّت اخلاقی مطرح کرد؟ نگارنده‌‌‌‌‌‌، ‌در مقام پاسخ به این پرسش‌ها‌‌‌‌‌‌‌‌، ‌ابتدا به تحلیل چیستیِ نیّت و ارزش از منظر ملاصدرا می‌پردازد‌‌‌‌. سپس به تحلیل نقش نیّت در چهار مرحله‌‌‌‌‌‌، ‌بر اساس عبارات صدرالمتألهین شیرازی‌‌‌‌‌‌، ‌پرداخته می‌شود‌‌‌‌‌‌. نهایتاً، نظر مختار‌‌، تأثیر متقابل و مستمرِّ نیت‌‌، فعل و فاعل اخلاقی در ارزش‌دهی به یکدیگر در سطوح متفاوت است‌‌.

یکی از نظریات مهم در حوزه‌های روان‌شناختی و اخلاقی، نظریۀ خودگرایی است. اما از آن‌جا که این نظریه دلایلی متقن نداشته و مبانی آن قابل دفاع نیست، نقد‌هایی به آن وارد شده است که نظریه‌پردازان خودگرایی از پاسخ‌گویی به آن‌ها ناتوان هستند. با وجود طرد این نظریه از سوی بسیاری از اندیشمندان، ملاصدرا به خودگرایی اهمیتی ویِژه‌ داده است. بر اساس نظر ملاصدرا، خودگرایی در ذات انسان قرار دارد. وی در نسبت دادن خودگرایی به انسان ویژگی‌هایی مانند انواع لذت، غایت حقیقی انسان، معنی صحیح حب ذات، ابعاد وجودی انسان، مراتب وجودی وی و غیره اشاره می کند تا معنای صحیح و دقیقی برای خودگرایی به دست دهد. به طور مثال خودگرایی از دیدگاه او متعلق به همۀ مراتب نیست، بلکه تنها متعلق به مراتب عقلانی و حقیقی انسان است. در فلسفۀ ملاصدرا همۀ انسان‌ها در جهت کسب بیشترین صفات کمالی برای خود و حفظ آن تلاش می‌کنند و این مسأله هیچ منافاتی با دیگرخواهی ندارد و دیگرخواهی نیز به نوعی خودگرایی محسوب می‌شود.

رابطه‌ی فضیلت، معرفت و خیر با یکدیگر یکی از محورهای اساسی در فلسفه‌ی اخلاق محسوب می‌گردد و نوع نگاه به این رابطه‌ طبیعتا پیامد‌هایی در رابطه با اصالت علم یا اصالت عمل و یا دیدگاه سومی را به دنبال دارد.در این زمینه افلاطون- فیلسوف بزرگ یونان باستان- و ملاصدرا-اندیشمند بزرگ فلسفه‌ی اسلامی- هر دو در مسئله فضیلت نگاه منحصر به فردی دارند که مؤید ارتباط تنگاتنگ اخلاق، معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی است.این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی، ضمن بررسی مبانی فلسفی افلاطون (از جمله نظریه‌ی ایده) و ملاصدرا (از جمله مراتب تشکیکی وجود و نیز نگاه ویژه به نفس و حرکت استکمالی آن)، تشابهات و تناظر آراء آن دو را بیان کند و تفاوت‌ها و افتراقات موجود در این زمینه را مورد واکاوی و تحلیل قرار دهد.با تشریح مسئله فضیلت و تحلیل ساختاری آراء و نیز توجه به مبانی فلسفی متفاوت آن دو اندیشمند، این‌همانیِ وجودی معرفت، فضیلت و خیر را می‌توان دریافت. یگانگی سه مقوله‌ی مذکور با تکیه بر محوریت معرفت، و احاطه‌ی مفهومی آن بر فضیلت و خیر می‌باشد؛آنچنانکه تحقق معرفت، به معنای حصول فضیلت و نیز پیدایش خیر است.

بر خلاف آنچه مشهور است، افلاطـون و نیـز ملاصـدرا ـ دو فیلسـوف بـزرگ در عرصـۀ فلسفۀ یونان باستان و اسلامی ـ در باب مدینۀ فاضله و ویژگی های رئیس این مدینـه یـک نظریه ندارنـد بلکـه ایـن دو فیلسـوف، واجـد دو نظریـه، یکـی آرمـان گرایانـه و دیگـری واقع گرایانه هستند که عاملی تأثیرگذار در چگونگی ارتباط سیاسـت و شـریعت در نظـام فلسفی آن دو است. از سوی دیگر به رغم تفاوت های موجود در مبـانی فلسـفی و برخـی آراء، افلاطون و ملاصدرا در هر دو دیدگاه قرابت های جدی با یکدیگر دارند. در این پژوهش سعی بر آن است تا با بررسی دو نظریـۀ آرمـان گرایانـه و واقـع گرایانـه و چگونگی تأثیرگذاری آن بر کیفیت رابطۀ سیاست و شریعت تشابهات و افتراقات آراء آن دو اندیشمند، آشکار و واکاوی شود.

رابطۀ دانش و عمل اخلاقی در فلسفۀ اخلاق، همواره با چالش مهمی به عنوان خطای آگاهانۀ اخلاقی و شکاف میان علم و عمل اخلاقی مواجه بوده است. چنین چالشی بیشتر به تلاش‌هایی برای رفع این خلاء با تأکید بر ساحت‌های دیگری همچون عواطف و ارادۀ انسان‌ها منجر شده است. در میان متفکران مسلمان، رویکرد وجودی ملاصدرا نسبت به همۀ کمالات از جمله معرفت و خیر، بیشتر بر رویکرد سقراطی نسبت به معرفت و فضیلت قابل انطباق بوده و در نتیجه در معرض چالش یادشده قرار می‌گیرد. این پژوهش با اعتقاد به تقدم تبیین حدود طرفین رابطه بر اصل آن و با نگاه تحلیلی‌ـ ‌‌‌‌‌‌‌‌استنباطی به دیدگاه معرفت‌شناختی و ارزش‌شناختی صدرالمتالهین، به بررسی این مسئله می‌پردازد. بر اساس حکمت صدرایی به دلیل ارادی بودن فعل اخلاقی و مسبوقیت اراده به ادراک نفس، ادراک امر ملائم و ادراک تلائم میان آنها، منشاء انگیزش فعل اخلاقی هستند. از طرفی اثر انگیزشی ادراکات نسبت به افعال، متناسب با مرتبۀ وجودی آنهاست و علم حضوری به دلیل عینیت با معلوم از قوت وجودی بالاتری نسبت به علم حصولی برخوردار بوده و در مقایسه با آن، انگیزه‌بخشی بیشتری نسبت به فعل انسان دارد. ازاین‌رو در صورت تناقض ادراکات حضوری و حصولی فرد در حیطۀ ادراکات یادشده، علوم حضوری میان انگیزش علوم حصولی و فعل اخلاقی قرار گرفته و مانع تحقق فعل مقتضی آنها می‌شوند. حاصل این که تشکیک در رابطۀ معرفت و فضیلت، حاصل غفلت از علوم حضوری، در فرایند کنش‌گری اخلاقی است و راهکار آن توجه به این موضوع می‌باشد.

چکیده هدف از انجام این پژوهش که به روش تحلیلی و قیاسی انجام‌گرفته است، رسیدن به قرائت جدید و کامل تری از حکمت متعالیه در خصوص ارتباط میان مؤلفه های افکار، احوال و افعال و چگونگی استفاده از آن در تدوین اهداف و اصول تربیت دینی است. در نگاه نسبتا رایج از دیدگاه ملاصدرا، افکار انسان بر احوال و احوال او بر اعمالش مؤثر است. این برداشتِ یک جانبه و خطی به‌صورت دیدگاهی نسبتا غالب، بین اهل تحقیق است. گرچه برخی از فلاسفه، نظری متفاوت دارند، اما غالباً آن‌ها نیز بر رویکرد خطی تأکید دارند. در این پژوهش با مراجعه به حکمت متعالیه و با این پرسش اصلی که «رویکرد ملاصدرا، در خصوص رابطه بین مؤلفه های افکار، احوال و افعال ازلحاظ خطی بودن و تقدم شناخت به احوال و اعمال و یا دوری بودن چگونه قابل تبیین است؟» نظر صدرالمتألهین در این خصوص بررسی می گردد. دست آوردهای این بخش از پژوهش حاکی از آن است که ملاصدرا معتقد است میان سه مؤلفه یادشده، تأثیر و تأثر و به‌عبارت‌دیگر، دور هرمنوتیک برقرار است. در حکمت متعالیه نه‌تنها نگاه خطی و قرائت رایج، جایگاهی ندارد، بلکه تأثیرات چند سویه مؤلفه ها و ارتقای وجود آدمی در این سیرِ روبه تزاید مورد تأکید است. این نگاه چندجانبه، پیامدهایی نیز در تربیت دینی خواهد داشت. در ادامه این پژوهش و با این پرسش اصلی که «دیدگاه انسان شناختی ملاصدرا در خصوص رابطه میان افکار، احوال و اعمال، چه اشارات تربیتی درزمینه هدف ها و اصول تربیت دینی فراهم می نماید؟» استنتاج های تربیتی به روش اصلاح‌شده فرانکنا در این خصوص انجام گردید. استنتاج ها حاکی از آن است که با توجه به نگاه هرمنوتیکال میان افکار، احوال و اعمال، هدف غایی تربیت دینی، اتصال آدمی به ملأ اعلی و مشاهده ملائکه مقرب خداوند و خدایی شدن (تشبه به باری‌تعالی در اسما و صفات) است. دست‌یابی توأمان به افکار، احوال و اعمالی که انسان را الهی می کند، رسیدن به اعمالی که انسان را الهی می کند، دست‌یابی به احوال و احساساتی که انسان را خدایی می کند و دست یافتن به علومی که انسان را خدایی می کند، به‌عنوان اهداف واسطی تربیت دینی استنتاج گردید. سپس به کمک مبانی تربیت دینی و نیز اهداف واسطی، به استنتاج اصول تربیت دینی پرداخته شد. یافته ها در خصوص اصول تربیت دینی نیز عبارت اند از: کسب باورهای دینی؛ نیل به احوال و احساسات معنوی (دینی)؛ انجام اعمال دینی؛ تغییر اندیشه ها به‌منظور تحول در احوال؛ تحول در احوال به‌منظور تغییر اندیشه ها؛ تحول در احوال به‌منظور انجام اعمال؛ انجام اعمال به‌منظور تحول احوال؛ تغییر اندیشه ها به‌منظور انجام اعمال؛ انجام اعمال به‌منظور تغییر اندیشه ها؛ اولویت دادن در ترغیب به اعمال و تهییج احوال دینی کودکان و نوجوانان و اولویت دادن به ارتقای شناخت نظری در سنین بالاتر. کلیدواژه‌ها: حکمت متعالیه، صدرالمتألهین، دور هرمنوتیک، افکار، احوال، افعال، تربیت دینی، اهداف، اصول