آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی جریان فکری غلو در زمان امام رضا(ع) (183 ـ 203 ق) و نوع برخورد آن حضرت(ع) با این جریان، موضوع اصلی این مقاله است. بررسی این جریان فکری نشان می‌دهد پدیده غلو که از دوران امامان قبلی وجود داشت در این دوران در قالب غالیان برجسته و مشهوری چون یونس بن ظبیان و محمد بن فرات و طرح افکار غالیانه دیگری به خصوص از جانب غالیان واقفی (بشیریه) تداوم یافته است. هم چنین در این دوره شاهد بروز عقاید غالیانه تفویض، تشبیه، تناسخ و احادیث غلوآمیز هستیم. امام رضا(ع) در مقام برخورد با این جریان علاوه بر مناظره با افراد سرشناس غالی و نقد صریح آنها، از دوستی و معاشرت با غالیان به شدت نهی نمودند. و در مواجهه با افکار غلوآمیزی مانند تشبیه، تفویض و تناسخ نادرستی آنها را تبیین فرمودند.

روایت معتبری از امام علی بن موسی الرضاj، به لحاظ پردازش جامع به موضوع تعارض اخبار، در بین روایات بی‌نظیر است. در هیچ کتاب اصولی به این جامعیت و آثار فقهی و اصولی آن توجه نشده است. بخش اول روایت تمهید مقدمه‌ای فلسفه فقهی درباره رابطه قرآن و سنت است. بخش دوم، مترتب بر این مقدمه، به بیان نقش قرآن و سنت قطعی پیامبرJ در تشخیص خبر حجت از غیرحجت می‌پردازد. در بخش سوم، مترتب بر دو بخش قبل، علاج تعارض اخبار، با معیار قرآن و سنت قطعی پیامبرJ بیان می‌شود. تقریر دلالت روایت بر تفاوت موافقت و مخالفت روایات ائمهD با قرآن و سنت، در مقام تشخیص حجت از غیرحجت با مقام ترجیح حجتی بر حجت دیگر که یا اساسا مورد غفلت اصولیان بوده یا مستند بودن آن به این روایت را توجه نکرده‌اند، از جمله نوآوری‌های این مقاله است. نوآوری دیگر بیان دلالت روایت بر سنت معیار پیامبرJ، به لحاظ دلالت و سند سنت، در جایگاه نقش‌آفرینی برای تشخیص حجت از غیر حجت خبر واحد و برای ترجیح خبر واحدی بر خبر واحد دیگر است.

یکی از شروط لازم براى فهم مفاد هر کلامى، ازجمله قرآن کریم، آگاهى از معانى کلمات آن است، ازاین‌رو بر مفسر کلام وحی لازم است با بهره‌گیری از روش درست، مفاهیم واژه‌های آن را به‌دست آورد؛ چرا که توجه دقیق به ویژگی‌هاى مفهومى هر واژه قرآنى، نقش کلیدی در تفسیر درست آیات دارد. بخشی از میراث تفسیری اهل بیت (علیهم السلام) به این بخش اختصاص دارد که با مطالعه آن می‌توان روش درست معناشناسی واژگان قرآن را به‌دست آورد. این نگاشته با استفاده از روش تحلیل متن‌ و متن‌پژوهی، به بررسی واژه‌پژوهی در روایات تفسیری امام رضا (علیه السلام) پرداخته و به این نتیجه رسیده است که امام در واژه‌کاویِ آیات قرآن، مؤلفه‌های «تبیین معنای ظاهری مفردات»، «تبیین نکات و اغراض بلاغی کلمات آیات»، «بیان نکات صرفی- نحویِ معنامحور»، «توجه به قرائت‌های مختلف»، «توجه به بافت و سیاق» و «فرهنگ‌محوری» را مدّ نظر قرار داده‌اند. بنا بر یافته‌های پژوهش، امام (علیه السلام) در تبیین مفردات، هم به واژگان‌کاوی لغوی و هم به مفردات‌پژوهی قرآنی توجه داشته است. در روایات تفسیری ایشان، «توجه به معنای مجازی واژه و توسعه معنایی»، «گفتمان‌نگری در تبیین واژه» و «اشاره به عدم ترادف» نیز دیده می‌شود که حضرت همه اینها را با محوریتِ پاسخ به شبهاتِ وارده و تبیین باورهای کلامی درست برای مخاطبان مدّ نظر قرار داده‌اند.