آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پس از شهادت امام جعفر صادق (ع)، جامعه شیعه با انشعابات مختلفی مانند زیدیه، غلات، اسماعیلیه، مواجه بود که اینگونه انشعاب ها می توانست آسیب های مهمی به جامعه شیعی وارد نماید. امام کاظم (ع) در این دوران حساس، تلاش کردند با روش های منطقی و عقلانی و گاه نیز با برخورد های قاطع، این فرقه ها و انحرافات ناشی از آنها را مهار کرده و وحدت و اصالت تشیع را حفظ کنند. این نوشتار به بررسی روش های امام کاظم (ع) در مقابله با فرقه های انحرافی درون شیعه پرداخته و نقش ایشان در حفظ وحدت و اصالت تشیع را روشن می کند. روش های جمع آوری اطلاعات در این نوشتار شامل استفاده از منابع کتابخانه ای، بررسی و تحلیل متون تاریخی و دینی، و ارجاع به روایات و احادیث امامان معصوم (ع)، برای استخراج رویکردهای امام کاظم (ع) است. امام کاظم (ع) با رویکردهای منطقی، عقلانی و قاطعانه توانست با فرقه های انحرافی مانند زیدیه، غلات و اسماعیلیه مقابله کند و این اقدامات به حفظ وحدت وجلوگیری از پراکندگی در میان شیعیان انجامید. همچنین امام کاظم (ع) با ترویج دانش و فرهنگ، اصالت و اصول تشیع را تقویت کرد و از تضعیف مذهب جلوگیری نمود.

«امام کاظم» (علیه‎السلام) در ابتدای امامت، با چالش‌هایی روبه رو بوده اند که این چالش‌ها موجب شده است تا اقدامات ایشان به عنوان قرینه فعلی علاوه بر دلایل نقلی مورد توجه باشد. اهداف اصلی تحقیق، چگونگی و دلایل امامت امام موسی بن جعفر (علیه‎السلام) و نیز اقدامات ایشان در اثبات این موضوع با استفاده از منابع شیعه و اهل سنت است. سوال اصلی این تحقیق نیز بدین شرح است که «مهمترین اقدامات امام کاظم (علیه‌السلام) در راستای اثبات امامت ایشان با توجه به چگونگی و دلایل امامت ایشان در منابع شیعه و اهل سنت چیست؟» این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی، به این نتیجه دست‌یافت که برای انتخاب امام، شرایطی مانند «وصیت، علم خاص، ودایع و سن» به‌عنوان ملاک تعیین‌شده که بنا به دلایل قدرمتیقن، مشخص می‌شود که امام کاظم (علیه‎السلام) شرایط امامت را داشته است. علاوه بر احادیث و دلایل منقول در قبال امامت ایشان، مهمترین اقدامات ایشان که عبارت است از وارستگی مادی و سیاسی، شفاف‌سازی در غصب حکومت شیعیان، مقابله علمی با جریان‌های انحرافی و فرقه‌های مختلف شیعه، مناظره با خلفای عباسی و انتخاب رویکرد تقیه، گویای این است که طرز فکر امام کاظم (علیه‌السلام) طرز فکر یک «ولی، امام و زعیم» امت است؛ زیرا از یک‌سو جامعه شیعیان را از طریق تقیه و وکالت مدیریت کرده و از طرفی، برای اثبات حقانیتشان از طرق مختلف مانند مناظره و شجاعت در بیان، تلاش نموده و ازنظر علمی و فرهنگی نیز با بزرگ‌ترین چالش زمان خود، مقابله نموده و خط‌مشی آگاهانه‌ای را بنیان‌گذاری نموده‌اند.

بررسی ابعاد مختلف زندگی امام موسی کاظم (ع) از مهمترین راه‌‌های شناخت آن حضرت و نشان دهنده نقش وی در پیشبرد اهداف متعالی الهی در آن برهه حساس از زمان است. یکی از آن ابعاد، بررسی تعالیم آن حضرت به لحاظ سیر تاریخی است. امام موسی کاظم (ع) در دوران امامت خویش و پیش از آن، با توجه به حضور جریانات فکری و سیاسی و مکاتب کلامی و فقهی، تعالیمی را در حوزه‌‌های مختلف داشته‌اند. آن حضرت در حوزه کلام به تعالیم موضوعات مهمّ و مبتلابه آن عصر همانند: امامت، توحید، ایمان، قضا و قدر، جبر و اختیار که شبهات زیادی از طرف معاندان و مکاتب کلامی درباره آنها می‌شد، پرداخت و با تبیین درست این آموزه‌ها از انحراف شیعیان جلوگیری کرد. همچنین در حوزه فقه با توجه به حضور مکاتب فقهی همچون مالکیه و حنفیه، و پرسش‌‌های فقهی بی شمار از سوی شیعیان درباره مسائل فقهی، به تعلیم و تبیین برخی احکام مبتلابه در تمام ابواب فقهی ـ از طهارت تا دیات ـ در قالب گفتار، نامه و احتجاج پرداخت. که منابع روایی تعداد این روایات را 2000 حدیث ثبت کرده‌اند. این پژوهش که در پاسخ به پرسش: تعالیم امام موسی کاظم (علیه السلام) به لحاظ تاریخی، در حوزه کلام و فقه چگونه بوده است؟ سامان یافته، می‌تواند به بخش وسیعی از پاسخ‌‌هایی که از امام رسیده، پاسخ دهد. اگر چه سعی بر آن بوده تا تعالیم امام (علیه السلام) به لحاظ سیر تاریخی در تمام دوران حیات ایشان با واکاوی دقیق بررسی شود ولی در عین حال، بیشتر روایات رسیده از امام (علیه السلام) مشخص نمی‌کند که این پرسش‌ها و پاسخ‌ها در چه برهه‌ای از زمان حیات امام مطرح شده است. ولی تلاش بر این بوده در چنین مواردی نیز به قرائن حالی و تاریخ وفات راویانی که در کتب رجالی ثبت شده استناد شود. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی – تحلیلی مبتنی بر داده‌‌های اصیل ترین کتاب‌‌های روایی و تاریخی موجود است. الگوی این تحقیق، برگرفته از کتاب خانم آرزینا لالانی با عنوان نخستین اندیشه‌‌های شیعی ـ تعالیم امام محمد باقر علیه السلام ـ می‌باشد.

آغاز امامت امام کاظم علیه السلام همزمان با فراگیری چالش جانشینی در اذهان شیعیان امام صادق علیه السلام بود. مطالعه روایات معصومین نشان می دهد طراحی ویژه اهل بیت علیهم السلام به گونه ای صورت گرفته که در زمان بروز چالش، اصول شناخت امام در اختیار مردم باشد. نص، علم و ودائع امامت از جمله ابزارهای رفع حیرت است. باور عمومی جامعه بر خود معرفیِ امام، استوار است، در حالی که تعالیم اهل بیت به همراه خواص اصحاب، تأثیر گذاران اصلی صحنه به شمار می روند. این مقاله جُستاری در آسیب شناسی این چالش است.

شناخت و درک فضایی که مخاطب اولیه ی حدیث در آن قرار داشته است یکی از عوامل تأثیر گذار در رسیدن به فهم صحیح و کامل از روایات معصومین علیهم السلام است .در این پایان نامه ، سعی بر شناخت فضای صدور احادیث امام کاظم علیه السلام و به کار بردن آن در روایات ایشاناست . به منظور نیل به این هدف به بررسی متون روایی امام کاظم علیه السلام و دقت در یافتن قرائنی که ما را در این زمینه یاری می کند ، همچنین ترسیم فضای تاریخی جامعه ی آن روز و فرقه های فعال در بازه ی زمانی مورد نظر پرداخته شده است. جامعه اسلامی در قرن دوم هجری قمری ، رشد چشم گیری در حوزه علم و فرهنگ را تجربه نمود. و فعالیت مدارس فقهی و مکاتب کلامی و فرق مذهبی مختلف، فضای حاکم بر جامعه را تحت تأثیر قرار می داد. بنابراین بسیاری از گفتارهای امام ناظر به عقاید این گروه ها بود . در علم کلام اشاره به جایگاه عقل، تنزیه ذات خداوند از تجسیم و تشبیه ، تبیین نقش امامت، تشریح دیدگاه شیعه در حوزه ایمان ، کفر و معاد ، از مواردی بود که امام به آنها می پرداخت. در جمع های درون گروهی شیعه نیز تأکید بر فریضه تقیه و ایجاد پیوند قوی میان شیعیان، روشن گری در موضوع مهدویت ، هشدار به اذاعه ی اسرار اهل بیت علیهم السلام گلچینی از گفتار های امام علیه السلام است.در نهایت ، هدف از این پایان نامه یافتنروایاتی است که دارای سبب و فضای صدور هستند . بر این اساسشرح این روایات صورت گرفته و مفاهیم جدیدی که بر اساس فضای صدور از احادیث قابل استفاده است بیان گردیده است.کلید واژگان : فضای صدور روایات ، امام کاظم علیه السلام، فقه الحدیث