آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

محمد ارکون، یکی از اندیشمندان معاصر عرب است که سهمی ویژه در تحول فهم و برداشت از تاریخ در مطالعات معاصر دارد. در این نوشتار که ویژه بازخوانی روش او برای فهم تاریخ اسلام است، ابتدا مفهوم روش‌شناسی تاریخی بیان شده و پس از مرور روش‌های پژوهشی عامّ ارکون، روش نقد تاریخی او مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. وی که این روش را برای بررسی یکی از مهم‌ترین ادوار تاریخ اسلام، یعنی عصر امویان و عباسیان به ‌کار بسته است، با هجرت از فقه‌اللغه و نقد شیوه‌های مطالعاتی مستشرقان و اندیشمندان مسلمان، روشی نو را در مطالعه تاریخ اسلام به ‌کار برده که تحلیل‌های عقلی و نقد منابع تاریخی، از جمله مهم‌ترین مؤلفه‌های آن به‌ شمار می‌رود

ساخت‌گشایی (شالوده‌شکنی، واسازی) رویکردی فلسفی است که در هر امر ثابتی تردید می‌کند. به تعبیر دریدا، مبدع فلسفه ساخت‌گشایی، این رویکرد یک زلزله عظیم است؛ لرزشی فراگیر که هیچ‌چیز نمی‌تواند آرامَش کند. ساخت‌گشایی به هر جایی سرک می‌کشد و قلمرو حضور خود را به فلسفه محدود نکرده است. همان‌قدر که در فلسفه حضور دارد در حوزه ادبیات، نقد ادبی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، روان‌شناسی و دین نیز ورود می‌کند و هر آنچه به ظاهر صلب و ثابت و نامتغیر است را به چالش می‌کشد. ساخت گشایی در برابر تقابل های دوگانه و ایدئولوژیک در هر متنی می ایستد و آن را تخریب می کند تا بنایی تازه بسازد و خوانشی نودراندازد. متن نیز در اندیشه ساخت گشایان مفهومی بسیار عام دارد و هر پدیده فرهنگی را در بر می گیرد. فلسفه ساخت گشایی خیلی زود و پیش از آنکه دریدا از دنیا برود در نقاط مختلف دنیا پیگیری والبته با کمی تأخیر وارد فرهنگ اسلامی شد. این کتاب به بررسی و تحلیل دو طرح ساخت گشایانه در سنت عقلانی اسلامی پرداخته است؛ طرح نقد عقل(عقلانیت) عربی از محمد عابد الجابری و نقد عقل(عقلانیت) اسلامی از محمد ارکون.

این مختصر، گزارشی است از کتاب«الفکر الاسلامي قرائة علمیة» که توسط محمد ارکون، فیلسوف و روشنفکر دینی الجزائری نگاشته شده و توسط هاشم صالح از فرانسه به عربی ترجمه شده است. مبنای ما در این گزارش، چاپ دوم ترجمه این کتاب است که توسط انتشارت مرکز الاِنماء القومي بیروت، در سال 1996 منتشر شده است.