آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ملاصدرا در تحلیل و معناشناسی واژه‌های زبان دین در باب اوصاف خدا قائل به اشتراک معنوی و تشکیک وجودی است. وی علاوه بر معناشناسی اوصاف خدا در تفسیر بهشت و جهنم و مسئله معاد جسمانی و به طور کلی در زبان دین، در قلمرو معاد نیز با همین دیدگاه و روش پیش رفته و کوشیده است بدون مواجه‌شدن با شبهات رایج، معاد جسمانی و مسائل مربوط به آن، از قبیل عذاب قبر و صراط، را تبیین کند. قصه هبوط آدم و حوا از بهشت نیز با نگاه ملاصدرا به زبان دین در قلمرو معاد گره خورده است. وی گناه آدم را مربوط به مقام چهارم از مقام‌های قوس نزول انسان پیش از آغاز زندگی بر روی کره زمین می‌داند. از نظر او، نافرمانی آدم اتفاقی خارجی نبوده و بیان قرآن نظر به نوع انسان، یکی از ویژگی‌های ماهیت انسان را متذکر می‌شود. اما آیات متعددی از قرآن با اشاره به فریب‌خوردن آدم و حوا از شیطان و آشکارشدن عورتشان پس از نافرمانی، این تفسیر را در معرض پرسش قرار داده و صراحتاً به عنوان واقعه‌ای خارجی از این موضوع یاد کرده‌اند تا جایی که می‌گویند این دو سعی داشتند با برگ درختان بهشتی زشتی‌های خود را بپوشانند. اهمیت این موضوع از آن‌رو است که تاکنون کسی از منظر زبان دین تفسیر ملاصدرا از بهشت آدم و نافرمانی او را نقد نکرده است. این مقاله با نگاهی توصیفی‌تحلیلی و به روش کتاب‌خانه‌ای این موضوع را می‌کاود.

پس از طرح برهان اختفای الهی توسط شلنبرگ، بسیاری از متألهان و اندیشمندان با روش‌های گوناگون به نقد این برهان پرداخته­اند. شلنبرگ در استدلال خویش با تمرکز بر صفات خدای ادیان توحیدی به‌ویژه صفت عشق، پنهان بودن خدا را قرینه­ای برای الحاد معرفی می­کند و معتقد است خدای عاشق هرگز روا نمی­دارد که بندگانش با ناباوری سرزنش­ناپذیر­ دست و پنجه نرم کنند. مایکل موری، با استفاده از تئودیسۀ مبتنی بر اختیار که در توجیه شرور اخلاقی مطرح شده است در کنار تئودیسۀ مجازات الهی آگوستینی، تئودیسه­ای به نام اجبار را ارائه کرده و با توجه به لزوم پرورش اخلاقی روح، به نقد برهان اختفاء الهی می­پردازد. در این تئودیسه، نتیجۀ آشکارگی خداوند، مخدوش کردن اختیار آزاد انسان به لحاظ اخلاقی، و تحمیل و اجبار بشر برای انتخاب و انجام اعمال اخلاقی، و سلب قابلیت انسان برای پرورش روح است. در این نوشتار، ابتدا به بیان استدلال شلنبرگ دربارۀ خفای الهی پرداخته و سپس نقدهای مایکل موری را بررسی خواهیم کرد.

استاد دانشگاه تهران با اشاره به جنبه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی تنهایی، اظهار کرد: وقتی خانه‌ها یکسان شدند و آدم‌ها و فکرها و رفتارها یکسان شدند با تکرار مواجه می‌شویم و همه چیز بی‌روح و سرد می‌شود. به همین دلیل آدم‌ها به بیرون از خانه رو می‌آورند که در آنجا نیز فرد دچار یک تنهایی مضاعف و پوچی مضاعف می‌شود. امروز خانه‌ها انبوه است اما ازدحام تنهایان است.

امیرعباس علیزمانی با ببیان اینکه مدرنیته همه چیز را بی روح کرده است، گفت: به میزانی که مدرن می‌شویم خیلی چیزهای خود را از دست می‌دهیم.

"این کتاب که شاید تنها اثر مستقل در این زمینه به زبان فارسی می‌باشد بر آن است تا از سیل عظیم پرسش‌هایی که در حوزه فلسفه دین در باب زبان دین ایجاد شده است به برخی از اهم آن پاسخ دهد و یا حداقل آن‌ها را مورد کاوش یا بازبینی قرار دهد. پرسش‌هایی نظیر: آیا زبان دین معنادار است یا بی‌معنای با همان معیارهای علمی و تجربی قابل اثبات، ابطال و تأیید است یا نه؟ چه نسبتی با زبان علم و اخلاق و فلسفه و هنر دارد؟ تک‌ساحتی است یا چند‌ساحتی؟ صرف گزارشگر از عالم واقع است یا تحریک‌کننده و دل‌فریب نیز می‌باشد؟ و .... این کتاب شامل یک مقدمه مفصل و چهار فصل می‌باشد. در مقدمه نویسنده ابتدا به تعریف فلسفه دین و ارائه فهرستی از مباحث مطروحه در آن می‌پردازد. نویسنده از همان ابتدا روشن می‌سازد که عمده توجه‌اش به دلایلی در مسئله زبان دین مصروف گزاره‌های کلامی است و از گزاره‌های کلامی در باب خدا، ایجابی را و از ایجابی‌ها صفات فعلی را بر می‌گزیند. نویسنده در ادامه به مشکل معنا‌شناختی اوصاف الاهی و جواب‌هایی که به این مسئله داده‌اند و اشکالاتی که در این نظریه موجود اشاره می‌کند از جمله این دیدگاه‌ها، رویکرد ویزدم و آنتونی فلو قابل توجه است. ویلیام آلستون نظریه‌های غیر‌شناختاری درباره زبان دین را به چهار قسم تقسیم می‌کند: 1. نظریه ابراز احساسات ۲. نظریه زبان نمادین دین؛ ٣. تفسیرهای آیینی؛ 4. تلقی اسطوره‌ای. نویسنده این چهار نظریه را مورد کاوش قرار می‌دهد. نویسنده در پایان به برخی از عوامل پیدایش بحث زبان دین اشاره می‌کند. الف: مشکل معناشناختی صفات مشترک بین انسان و خدا؛ ب: مشکل تفاوت‌های درون‌دینی؛ ج: مشکل تعارض علم و دین و عقل و دین؛ د: پیدایش پاره‌ای مکاتب فلسفی خاص چون پوزیتیویسم، پوزیتیویسم منطقی و فلسفه تحلیل زبانی. "

قید «دینی» در ترکیب «زبان دینی» قیدی است که شیوه خاصی از کار و را بیان می‌کند: نه نوعی ویژه از زبان را بنابراین: ۱.دینی یا غیر دینی بودن یک ازبان به چگونگی کاربرد آن بستگی دارد. ۲.زبان در صورتی دینی می‌شود که در درون بافت خاصی از باورها، رهیافت‌ها و مناسک به کار رود. ۳.زبان در قسیم خاصی برای زبان عادی نیست و زبان عادی نیز می‌تواند به گونه‌ای دینی به کار رود. 4.زبان دین در راستای اهداف دینی و برای بیان باورهای دینی به کار می‌رود. 5.زبان دینی را نباید به طور دقیق، همسان با زبان رسمی و مقدس یک دین پنداشت. این اثر بر آن است تا دو مشکل عمده «زبان دین» را بررسی نماید. اولا: مشکل «معناداری» که در آن از اصل معناداری یا بی‌معنابی زبان دین بحث می‌شود. ثانيا: مشکل «معناشناسی» که در آن نحوه شناخت این معنا و چگونگی انتقال از معنای عادی به معنای دینی و شیوه دست‌یابی به فهم این معنا مورد بحث قرار می‌گیرد. معناداری زبان دینی بحثی است متقدم و نوین، اما بحث معناشناسی بحثی است متأخر و کهن. نویسنده در این اثر با تمرکز بر گزاره‌های کلامی موجود در زبان دینی، که مهم‌ترین بخش بحث زبان دین است، می‌کوشد تا چهار مکتب عمده در این باب را بررسی نماید: 1.الاهیات سلبی؛ ۲.الاهیات ایجابی؛ ۳.دیدگاه مبتنی بر اشتراک معنوی و تشکیک وجودی؛ 4.نمادگرایی دینی در پایان نیز به بحث معناداری زبان دینی پرداخته می‌شود. این اثر شامل پنج فصل می‌باشد.

قصد اصلی ما در این مقاله، پرداختن به «دیگری» و ارتباط آن با فردِ انسانی از منظر کیرکگور است. پرسش اصلی ما این است که آیا ما در آیینۀ «دیگری» خود را می‌شناسیم یا «دیگری» مانع و حائلی است در شناخت ما از خویشتن. ما ابتدا جایگاه «دیگری» را در مراحل سه‌گانۀ حیات بررسی کرده و تفاوت آن‌ها را با یکدیگر مطرح می‌کنیم و در ادامه تمرکزمان را بر مرحلۀ اخلاقی می‌بریم که خاستگاه اصلی جایگاه «دیگری» است. پس از پرداختن به لوازم و محدودیت‌های این مرحله، با تمرکز بر کتاب اعمال عشق به مقولۀ عشق می‌پردازیم و نگاهی اجمالی به انواع عشق می‌اندازیم. هدف ما ارائۀ دو خوانش متفاوت از حضور و نفوذ «دیگری» یا مفهوم همسایه نزد کیرکگور است. خوانش نخست که دیدگاه غالب است، رویکردی مسیحی دارد و به ‌نحو ارزش‌گذارانه‌ای عشق و شفقت به «هم‌نوع» را می‌ستاید. در این نگاه عشق‌‌ورزی نوعی فضیلت اخلاقی محسوب می‌شود. در این مقاله درصدد برآمدیم که در کنار این رویکرد، که نزد شارحان متداول و رایج است، رویکرد متفاوتی را عرضه داریم. در چنین رویکرد متفاوتی این پرسش مطرح می‌شود که آیا جایگاه «دیگری» به‌واقع همان‌گونه است که شارحان توضیح داده‌اند؟ آیا کیرکگور هم‌نوع را ارج می‌نهد یا او را به نسیان می‌سپارد و نمی‌بیند. این پرسش‌ها زمینۀ پرداختن به مفهوم «دیگری انضمامی» را فراهم آورد و این‌که «دیگری انضمامی» دقیقاً نزد کیرکگور چه جایگاهی دارد؟ آیا به همان اندازه که «خود» یا فرد انسانی نزد کیرکگور، انضمامی و گوشت و خون‌دار و واجد احوالات خاص است، «دیگری» نیز از چنین جایگاهی برخوردار است؟ آیا کیرکگور با تبدیل‌کردن «دیگری» به آیینه و سرمشق و معیار قرار دادن او برای سنجش‌گری فعل اخلاقی، دیگری انضمامی را نادیده می‌‌انگارد و فردیت او را دفن می‌کند یا این‌که با تبدیل او به قاعدۀ اخلاقی بر شأن او می‌افزاید؟ در این بخش از مقاله می‌کوشیم به کمک دیدگاه‌ پاتریک استوک پاسخی درخور برای این پرسش‌ها بیابیم.

در اگزیستانسیالیسم معاصر از چهار دغدغه یا دلواپسی غایی سخن به میان می­آید که سبب دلهره و اضطراب آدمی می­شود. این دلواپسی‌ها عبارتند از آزادی، پوچی، مرگ و تنهایی. آدمی به دنبال امنیت در بیغوله­ی این دلواپسی­هاست. در این مکتب فلسفی و ادبی، فرد انسانی به عنوان فاعلی آگاه شناخته می­شود که در تجربه­ی هستی و لمس معنای وجود، به طور بی­واسطه با حقیقت زندگی رویارو شده و پوچی و بی­معنایی زندگی خود را در می‌یابد، آنگاه با تکیه بر پاسداشت گوهرِ "آزادی" و با استفاده از امکان گزینش و انتخاب، هدفی برای خود برگزیده و بدین شکل به سلسله رویدادها و حوادثی که "زندگی" نامیده می­شود، معنا و مفهوم می­بخشد. اروین یالوم در راستای این تفکرات سعی نموده دغدغه‌های وجودی از جمله تنهایی را که منجر به مشکلات و اختلال در زندگی می‌شود را بررسی کرده و برای آن‌ها راه حل‌هایی بیابد. در این نوشتار برآنیم با بررسی چیستی و انواع تنهایی، روش‌های مقابله با این معضل را با تکیه بر رویکرد اگزیستانسیالیستی ارائه کنیم.