آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار، مقوله "نزول وحی "ذیل پانزده پرسش و پاسخ نقد و بررسی می‌شود. پرسش‌ها با مضامین از این قبیل مطرح شده‌اند" :تجربه نبوی"، "تعریف نبوت"، "واکنش بشری پیامبر (ص) نسبت به حوادث"، "ذات اسلام "و "دین به عنوان حادثه‌ای تاریخی ."

اصطلاح داده حسی (sense-datum) اول بار به وسیله (جرج ادوارد مور) (George Edward Moore) در مجموعه‌ای سخنرانی در خلال سالهای 1910 و 1911 به کار گرفته شد. به موجب نظریه داده حسی، در فرآیند ادراک حسی، متعلق مستقیم آگاهی (معلوم بالذات ) پدیده‌ای ذهنی و غیرمادی است . این نظریه در تقابل با نظریه واقع‌گرایی مستقیم (direct realism) است در واقع‌گرایی مستقیم فاعل شناسا (S) مستقیما و بدون واسطه‌ای ذهنی از وجود و نیز دست کم بخشی از صفات شیء مادی (O) در پیرامون خود آگاه می‌شود. نظریه داده حسی دارای دو تقریر است : واقع‌گرایی غیرمستقیم (indirect realism) و اصالت پدیدار (phenomenalism) در واقع‌گرایی غیرمستقیم پدیده ذهنی یاد شده حاکی از شیئی مادی در جهان خارج و به سخن دیگر واسطه‌ای بین ذهن و فراذهن است و در اصالت پدیدار این پدیده فاقد هر نوع بازنمایی است . در پژوهش حاضر از نظریه داده حسی و تقریر واقع‌گرایی غیرمستقیم آن در برابر واقع‌گرایی مستقیم و تقریر اصالت پایدار دفاع می‌کنیم. مهمترین برهان بر اثبات داده حسی برهان خطای حسی (argument from illusion) است ، ضمن بررسی مبانی این برهان از استحکام آن در برابر ایرادهای وارد دفاع خواهیم کرد. برای اثبات صحت تقریر واقع‌گرایی غیرمستقیم در برابر اصالت پدیدار به نظریه علی ادراک حسی (causal theory of perception) استناد جسته و ضعف این نظریه را به کمک اثبات ناسازواری درونی اصالت پدیدار جبران خواهیم کرد. از دلایل مهم بر ناسازواری درونی اصالت پدیدار نظریه ترجمه‌ناپذیری گزاره‌های شیئی (thing statements) است . این نظریه در برابر ایرادهای وارد قابل دفاع و در اثبات مطلوب تواناست .

ابتلاء یکی از سنتهای لایتغیر الهی است که منظور از آن امتحان خداوند در مورد همه انسانها، در همه زمانها ست ، ابتلاء خداوند برای استعلام و یادگیری و ارتفاع جهل و نادانی نیست زیرا او به همه‌چیز حتی قبل از ایجاد و آفرینش علم دارد، بلکه از آن جهت انسانها را می‌آزماید تا صفات درونی‌شان به منصه ظهور برسد و شئون باطنی و لیاقت ذاتی‌شان از کمال یا نقص ; سعادت یا شقاوت به مرحله فعلیت درآید تا آنان را بواسطه آنچه انجام می‌دهند پاداش دهد و یا مجازات کند نه براساس علم خود. شرط اصلی ابتلاء، اختیار است ، بنابراین امتحان تنها در مورد موجود مختار، یعنی انسان قابل تصور است ، زیرا اگر انسان را قدرت انتخاب و اختیار نبود که اطاعت کند یا عصیان ورزد، صابر باشد یا ناشکیبایی کند، ایمان آورد یا کافر شود .... امتحان و ابتلای او از حکمت بی‌انتهای پروردگار بدور بود. ابتلاء انسان از سوی خداوند، آثار بسیار مفید و ارزشمندی را در تکامل او دارد، زیرا صفات و سجایای اخلاقی آدمی تنها در معرکه امتحان به نعمتها و نقمتها، خوشیها و سختیها و به طور کلی در فراز و نشیبهای زندگی تکوین می‌یابند و تکمیل می‌شوند و لذا خداوند هر کس را بیشتر دوست می‌دارد بیشتر گرفتار و سخت‌تر امتحان می‌کند.

این اثر ترجمه کتاب معروف پرفسور چارلز والراف درباره افکار فلسفی یاسپرس است . مترجم در پیشگفتار این مطالب را آورده است: زندگی یاسپرس، کی یرکه گور، هایدگر، سارتر، گابریل مارسل، نظر یاسپرس درباره مشکل وجود شناسی. از دیگر مباحث مطرح شده در این رساله این موارد می باشد: در آمدری بر فلسفه یاسپرس، موقعیتهای نهایی ( جبرانگاری، تعارض، تقصیر و ..) چگونه باید زندگی کرد

جان مک‌کواری، فیلسوف انگلیسی معتقد است که میان فلسفه اگزیستانسیالیسم و الهیات مسیحی، قرابت وجود دارد. او از مسیحیت ، رودلف بولتمن و از اگزیستانسیالیسم، مارتین هایدگر راانتخاب نمود و به مقایسه آراء آنها پرداخت . بحث انسان دراگزیستانسیالیسم بافهم وجود انسان در تفکر کاتبان عهد جدید خویشاوندی دارد. تفسیر بولتمن از وجود انسان برمبنای الهیات پولس رسول دارای دو بخش است : یکی زندگی انسان بدون مسیح و دیگری زندگی انسان در ایمان مسیحی . هایدگر هم در تفسیر فلسفه خود ابتداوجود حقیقی را تبیین کرده، آنگاه به وجود حقیقی و اصیل می‌پردازد. هایدگر در تحلیل نحوه غیر حقیقی وجود در دو مورد به‌تفکر دینی نزدیک می‌شود. یکی در بحث از فهم وجود - در- عالم است که با تحلیل آن، خود و جهان با هم به دست می‌آیند . به اعتقاد مک‌کواری‌تفکر دینی از این فراتر رفته، قائل است که خدا نیز منکشف می‌شود. مورد دوم در بحث از حالات هیجانی است که یکی از آنها حالت هیبت است که بر وجود-در- عالم نورافکنده، هم‌خود و هم‌جهان را در ارتباط جدایی ناپذیرشان با یکدیگر، منکشف می‌سازد. این حالت‌هیبت ، انسان را از تعلق به دنیا جدا کرده، باعث می‌شود تا انسان در جستجوی خدا برآید. هایدگر در بحث از وجود غیر حقیقی، سه خصیصه مجعولیت ، شخصیت زدایی و سقوط را بررسی می‌کند . مجعولیت بدین معنااست که انسان مجبور است در جهانی که موطن او نیست‌زندگی را به پایان برساند . دراین نحوه از وجود، او شخصیت و وجودش را در عامه یا جمع از دست داده، در دنیا سقوط می‌کند. هم‌اگزیستانسیالیسم و و هم مسیحیت چنین حیاتی رابی‌ارزش می‌دانند. در مقابل نحوه غیرحقیقی، نحوه حقیقی و اصیل وجود مطرح می‌شود. بولتمن‌برای پاسخ به این سوال که حیات حقیقی چیست ؟ به وحی مسیحی روی می‌آورد . اما در فلسفه‌هایدگر صریحا به‌این سوال پاسخ داده نشده‌است . ولی به خاطر وجود عناصر مشترک در هردو مسلک می‌توان نتیجه گرفت که فلسفه‌هایدگر تفسیری دینی را طلب می‌کند. مک‌کواری نیزنتیجه می‌گیرد که فلسفه هایدگر جستجویی برای یافتن خداست .

رساله حاضر در پنج بخش تدوین شده است . که به ترتیب عبارتند از: بخش اول :حق و نسبت آن با تکلیف. بخش دوم :قانون طبیعی .بخش سوم:وضع طبیعی . بخش چهارم: حق طبیعی . بخش پنجم: حقوق بشر نمود حق طبیعی/

نحوه فاعلیت خداوند در عالم طبیعت چگونه است؟ تدبیر و ربوبیت الهی در عالم طبیعت از چه طریقی و چگونه انجام می پذیرد؟ نحوه ارتباط طبیعت با ماورا طبیعت چگونه است؟ بنابر ترفع وجودی و تنزه خداوند از عالم ماده، که عالم حدوث و صیرورت، کثرت و تفرقه وجودی است حکمای اسلامی به وسایطی در امر خلق و تدیبر عالم طبیعت قائل شده اند: 1-افلاک - عقل فعال، 2- ارباب انواع، 3- نفس کلیه این وسایط پس از تبیین با توجه به مفروضات و مبانی، سازواری درونی، لوازم و تبعات نظری قدرت تبیین، مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند. در این نقد و بررسی، مدل نفس کلیه، بر پایه اصول و مبانی حکمت متعالیه در خصوص نسبت نفس و بدن و مدل تشکیکی هستی، مورد تبیین و تقویت قرار گرفته است و نسبت به دو مدل رقیب خود، توانمندترین و جامعترین مدل شناخته شده است. از آنجائیکه در تبیین ربط طبیعت و ماورا طبیعت، اساس راه حل های ارائه شده، به مدلی مربوط می شود که بیانگر ساختار هستی است، مبحث جدیدی در رساله تحت عنوان ؛مدلهای هستی؛ مطرح شده است. پس از تبیین انواع مدلهای عام و خاص، سه مدل هستی شناختی زیر در فلسفه اسلامی مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند. 1- مدل طبقه ای (مشائین)، 2- مدل تشکیکی (اشرافیین و حکمت متعالیه) 3- مدل باطنی (عرفا) پس از نقد و بررسی مدلهای ارائه شده توسط حکمای مشائی و اشراقی و صدرایی، مدل ؛تشکیکی اتصالی؛ هستی بعنوان تنها مدل سازگار با حکمت متعالیه، مورد بررسی ویژه قرار گرفته است و تبعات و لوازم و نتایج منطقی و فلسفی آن بر شمرده شده اند. بر پایه این نتایج و لوازم، چهره جدیدی از نظام هستی ترسیم می شود که با آرا متعارف فلسفی تفاوت بسیار دارد. در مرحله بعد، مدل تشکیکی -اتصالی در یک تحلیل عقلی بر پایه مبانی حکمت متعالیه، به مدل باطنی (ظهور و بطون) عرفا تحویل برده می شود. پس از تبیین تمایزات بارز مدل باطنی با اندیشه متعارف فلسفی، این مدل نیز مورد نقد قرار می گیرد و مدل کاملتر و جامعتر و توانمندتر دیگری -بر پایه اصول حکمت متعالیه و مبانی عرفان نظری به نام مدل (باطنی-التفاتی) هستی پیشنهاد می شود. در این مدل، تجلی اسمی و اعیانی (اعیان ثابته) و وجودی، از یک سنخ معرفی شده و همه هستی و موجودات آن، وعا حق تعالی و اسما ذات مقدس حق اند. توابع و نتایج این مدل هستی شناختی در کثیری از آرا فلسفی و عرفانی تحول ایجاد نموده و بویژه در بحث معرفت شناسی منشا نگرش نوینی می شود. در بخش پایانی رساله، نظریه ؛علل بذری؛ اگوستین و دو تلقی مهم از این نظریه، مورد نقد و بررسی قرار گرفته و جهات ضعف و ناسازواری این نظریه تبیین می شود.

این پایان‌نامه بحثی است در باره اینکه : اولا" تفکیک صفات هر شیء به صفات ذاتی و صفات عرضی امری است مستقل از نیازمندیها و واژگان و زبان ما انسانها (objedtive) یا متکی به این امور (subjective) . ثانیا": آیا همه صفات هر شیء صفات نفسی‌اند یا همه نسبی‌اند یا بعضی نفسی و بعضی نسبی‌اند ثالثا": آیا همه صفات هر شیء صفات ذاتی‌اند یا همه عرضی‌اند یا پاره‌ای ذاتی و پاره‌ای عرضی . برای اینکه این سوالها روشن شوند و صحت و سقم جوابهای ارائه شده آنها آشکارتر گردد به سیر تاریخی این مسائل عطف توجه شده است ; و در این سیر به آراء و نظرات ارسطو، لاک ، طرفداران نظریه نسب درونی (ایده‌آلیستهای مطلق)، طرفداران نظریه نسب بیرونی (فیلسوفان تحلیلی)، و متفکران مسلمان پرداخته‌ایم . رویکرد این رساله رویکردی تاریخی، تحلیلی، و نقدی است ، یعنی قبل از هر چیر، گزارش تاریخی دقیق و مستند از اقوال عرضه کرده‌ایم . سپس به تحلیل خاستگاههای نظری موافقتها و مخالفتهای اندیشمندان و مقایسه آراء و نظرات پرداخته‌ایم، و آنگاه آراء و نظرات عرضه شده را کمابیش نقد کرده‌ایم لکن از اتخاذ موضع صریح و قاطع اجتناب ورزیده‌ایم بدین سبب که : اولا": به نظر می‌رسد، در پاره‌ای از موارد، هنوز ابهامات و اشکالاتی برجا مانده است . و ثانیا": هدف ما بیشتر طرح اصل این نزاعهای منطقی، فلسفی، و معرفت شناختی برای اندیشمندان معاصر جامعه‌مان است . این کار، البته و ناگزیر، مقدمه لازمی است برای نقدی که این اندیشمندان به لطف و عون الهی درآینده خواهند داشت .