آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بدون تردید «سیمرغ» یکی از مهمترین و جذابترین نمادهای اشراقی و عرفانی در تمدن اسلامی ‌ـ ‌ایرانی است. ردپای این مرغ اساطیری را میتوان در متون اوستایی و پهلوی یافت؛ هم بعنوان مرغی سدره‌نشین و طوبی‌نشین و هم با نام حکیمی بلند مرتبه در حکمت زرتشتی. تلفظ اصلی واژۀ سیمرغ در اوستا، «مرغو سه ئه نه»، در پهلوی «سن مورو» و «سه نه موروک» و در مواردی در زبان فارسی، «سیرنگ» آمده است که مستشرقین آن را به عقاب و شاهین ترجمه کرده‌اند. شاید ترجمة واژه به عقاب، ناشی از تأمل مترجمان بر واژة syena سانسکریت باشد که در آن زبان، بمعنای عقاب است و چنانکه میبینیم این واژة سانسکریت، از نظر تلفظ بسیار شبیه saena اوستایی است. شیخ‌اشراق در بخشهای مختلف آثار خود دربارۀ سیمرغ سخن گفته است؛ در رسالاتی همچون صفیر سیمرغ، عقل سرخ و فى حالة الطفولية. او در عقل سرخ با رویکرد و تأویلی بدیع که در حمایت سیمرغ از رستم در جنگ با اسفندیار دارد، در رسالة صفیر سیمرغ با بیان مقدمه‌یی که شرح فضايل سیمرغ است و در فى حالة الطفولية با بیان طوبی‌نشینی این مرغ اسطوره‌یی، از سیمرغ بحث کرده است. نوع پرداختن شیخ‌اشراق به این بحث بیانگر جایگاه و قداست سیمرغ در ذهن و زبان او و مهمتر از آن، مطالعه و شناخت وي از حکمت ایران باستان است. در این مقاله از سیمرغ در متون اوستایی و پهلوی و بازتاب آن در حکمت اشراقی سخن میگوییم.

یکی از متفکران و فیلسوفان اسلامی، شهاب‌الدین سهروردی است که در فلسفه اسلامی اسلوب و سبکی اشراقی دارد. او به معرفت نفس و شناخت آن توجه دارد و در آثار خود به تزکیه و تهذیب آن توجه می‌دهد. شیخ اشراق به علم حضوری بیش از فیلسوفان قبل از خود توجه دارد و مصادیق علم حضوری را افزایش می‌دهد. وی صراحت دارد که علم ما به ابصار، علم خداوند به ما سوی و... حضوری است. از طرف دیگر به طالب علم توصیه می‌کند که اگر می‌خواهد حکیم اشراقی و کامل باشد، باید در استدلال و پیچیدگی‌های فنی آن نیز مهارت داشته باشد. بنابراین مباحث علم حصولی، یعنی تصور و تصدیق از دیدگاه شیخ اشراق بسیار شبیه مباحث فلسفه مشاء است؛ به جز برخی نقدها و نظراتی که خود به عنوان قاعده اشراقی از آن یاد می‌کند.

هشتم مردادماه روز بزرگداشت شیخ اشراق، شهاب‌الدین یحیی سهروردی (۵۴۹ـ۵۸۷قر۱۱۵۴ـ۱۱۹۱م) مهمترین فیلسوف مسلمان بین دوره ابن‌سینا و ابن‌رشد است. اغلب گفته می‎شود که هانری کربن اولین محققی بوده که سهروردی را به متفکران غربی معرفی کرده است. مؤلف این مقاله سعی دارد تا گزارشی تاریخی و نسبتا کامل از مطالعات و تحقیقاتی که پژوهشگران غربی در مورد سهروردی قبل و بعد از کربن انجام داده‌اند، به دست دهد و نحوه ارزیابی آنها را از سهروردی بنمایاند. متن کامل این نوشتار پیشتر در ماهنامه «اطلاعات حکمت و معرفت» به چاپ رسیده است.

سرزمینی که ساکنانش، از نخستین پیشگامان فرهنگ و از تک تازان عرصۀ مدنیت، و بی هیچ تردید از نابغه ترین، هشیواران دهر بوده اند، به طور یقین دانشمندان و حکیمان و فلاسفه و هنروران بیشماری در دامن فیاض خود تربیت کرده، که خلال اوراق و رخنه کتابخانه های بزرگ جهان، از آثار آنان آکنده و مزین است. لیکن از میان همۀ آنان، تا آنجا که مدارک اثبات می کند، چند حکیم بارع و مبدع نمایانند که به مثابۀ خورشید پر فروغ، چشم اعجاب جهانیان از دیدارشان خیره و به آثارشان نگران، و دل و جان دانش و بینش، از دراکه قوی و گیرایی کامل آنان پرتوان است.