در حدیث «اطلبوا العلم ولو بالصین» منظور پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) از علم، علوم اخلاقی، اعتقادی و مانند آن است یا فیزیک، ریاضی و... را هم شامل می شود؟ | کتابخانه مجازی الفبا

در حديثي از پيامبر اكرم‌صلي الله عليه و آله و سلم آمده است: «اطلبوا العلم ولو بالصين».[وسائل الشيعه، ج ۲۷، ص ۲۷.] منظور پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) از علم، علوم اخلاقي، اعتقادي و مانند آن است يا فيزيك، رياضي و... را هم شامل مي‌شود؟

آیت الله جوادی آملی

علم بر دو قسم است؛

بعضي علوم علاوه بر سعادت دنيا، آخرت انسان را هم تأمين مي‌كند؛ يعني انسان را با ملكوت آشنا مي‌سازد؛ مانند توحيد، معرفت نفس و اخلاق. اينها در درجه نخست اهميت قرار دارند، علوم ديگر مانند فيزيك و رياضي علومي است كه براي رفع نيازها به آن احتياج داريم.

دين اسلام، چون جامع دنيا و آخرت است، به همه علوم مورد نياز جامعه و مؤثر در تدين و تمدّن انسان توجه نموده است؛ ليكن فراگرفتن اين علوم، گاه واجب عيني، گاه واجب كفايي و... است.

بنابراين، حديث فوق فيزيك، شيمي، رياضي و... را نيز در برخواهد گرفت؛ ليكن اگر كسي فيزيك‌دان يا رياضي‌دان بود، بايد بداند كه نردبان خوبي براي ترقي و بالا رفتن در اختيار اوست؛ نه اينكه مانند مقنّي در چاه غفلت فرو برود.

با نگاهي به دنياي كنوني، مشاهده مي‌كنيد كه قسمت مهم بودجه جهاني، صرف تهيه و توليد سلاحهاي كشتار جمعي، مفاسد اخلاقي، قاچاق مواد مخدر و ... مي‌شود و تنها بخش كمي از آن به مسئله ارتزاق مردم اختصاص مي‌يابد؛ در حالي كه پيام رسمي دين اسلام چيز ديگري است.

مرحوم كليني(قدس‌سرّه) در اصول كافي [۱] نقل مي‌كند:

فردي به زيارت امام آمد و عرض كرد: دو گروه از كافران به جنگ با هم مشغول‌اند و خريد و فروش سلاح اكنون سودآور است؛ آيا اجازه مي‌دهيد به اينها اسلحه بفروشم؟

تحليل پاسخ حضرت به سه فتوا منتهي مي‌شود:

يكم. سلاح بفروش.
دوم. به هر دو گروه بفروش.
سوم. سلاح‌هاي دفاعي بفروش؛ نه تهاجمي: سپر، زره و چكمه بفروش؛ولي دشنه، نيزه، شمشير و تير نفروش.

اينها علومي اساسي است كه تنها در اختيار اين مهندسان ملكوتي قرار دارد. علومي كه براي يادگيري آن بايد تا چين رفت؛ يعني هر علمي كه انسان را به اخلاق الهي متخلق كند. فيزيك يا رياضي، و طبّ يا فقه، ارزشمند است؛ ولي اگر انسان را به خدا نزديك نكرد، هرچه باشد، بي‌فايده است.

وب سایت عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت