ابن تیمیه که بود و چه عقائدی داشت؟ و برخورد علماء اسلام با وی چگونه بود؟ | کتابخانه مجازی الفبا

ابن تيميه که بود و چه عقائدي داشت؟ و برخورد علماء اسلام با وي چگونه بود؟

پس از بوجود آمدن مذهب كلامي اشعري، مذهب اهل الحديث و حنبليه از رونق افتاد، ولى به كلى منسوخ نشد، و پيوسته طرفدارانى داشت. اين مذهب بار ديگر در قرن هشتم هجرى توسط يكى از دانشمندان حنبلى به نام احمد بن تيميه ى حرّانى دمشقى (متوفّاى 728 ق) تبليغ و ترويج گرديد.[1] وى يادآور شد كه احاديث مربوط به صفات خداوند كه در كتاب هاى چون توحيد ابن خزيمه نقل شده، و ظاهر آنها بر تشبيه و تجسيم دلالت دارد، بايد بدون تأويلاتى كه برخى اشاعره به كار گرفته اند، مورد استناد قرار گيرد، ولى به اين مطلب اكتفا نكرده، و مطالب زير را نيز به آن افزود و همگى را عقايد سلف دانست:

1ـ سفر براى زيارت قبر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله را بدعت و شرك دانست.

2ـ توسل به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و اهل بيت و اولياى الهى و تبرّك جستن به آثار آنان را مخالف با توحيد در عبادت دانست.

3ـ بسيارى از احاديثى را كه درباره ى فضايل اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله در صحاح و مسانيد و حتى مسند احمد بن حنبل وارده شده است، مردود دانست.[2]

بدين وسيله وى، نه حنبليه، بلكه روش عثمانيه در عهد معاويه و بنى اميه را احيا كرد، و از سوى ديگر زمينه ى فكرى مذهب وهابيّت را فراهم ساخت.

علماى اسلامى در بلاد مختلف به مخالفت با آراى جديد ابن تيميه، به ويژه درباره ى زيارت قبر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله برخاستند؛ برخى او را تكفير كردند، برخى ديگر از او خواستند تا در حضور علما از آراى خود توبه كند، در غير اين صورت زندانى شود. در اين ميان ابو عبداللّه محمد بن عثمان ذهبى (متوفّاى 748 ق) نامه اى به وى نوشت و او را نصيحت كرد و از سر خيرخواهى از او خواست كه از چنين عقايدى دست بردارد.

فقراتى از نامه ى وى بدين شرح است:

* خوشا به حال كسى كه توجه او به عيب هاى خويش، وى را از معايب ديگران باز دارد. و بدا به حال آن كس كه توجه به عيوب ديگران وى را از عيب هاى خود غافل سازد. تا كى خود و نظرات خود را مى ستايى و علماى گذشته را نكوهش مى كنى و از آنان خرده مى گيرى، در حالى كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرموده است از مردگان خود جز به نيكى ياد نكنيد.

* اى كاش، لااقل، احاديث صحيحين (صحيح بخارى و مسلم) از دست تو به سلامت باقى مى ماند؛ تو پيوسته آنها را تضعيف يا تأويل يا انكار مى كنى.

*آيا وقت آن نرسيده است كه توبه كنى؟ در حالى كه در دهه ى هفتاد از عمر خود هستى، و مرگ نزديك است.

*گمان نمى كنم تو موعظه را بپذيرى، بلكه چه بسا در ردّ اين يك ورقه چند جلد كتاب خواهى نوشت. هرگاه موقعيت تو نزد من كه از دوستان تو هستم چنين است، نزد دشمنانت چه وضعى خواهى داشت، و به خدا سوگند در ميان آنها افراد صالح، عاقل و فاضل يافت مى شود، چنان كه در بين دوستانت افراد نادان و تبهكار هست.[3] [4]

موسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی