مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: مدرنیزاسیون در جهان اسلام توسط دو فرآیند مرتبط تشکیل دولت بومی و نفوذ اقتصادی اروپا تعیین شد. این‌ها دولت‌ها را وادار کردند تا از ارتدوکس‌ها و توده‌ها برای تحکیم اقتدار مرکزی خود و اصلاح‌طلبان دینی به دنبال کنترل اقتدار خود، تا حدی از طریق ابزارهای غربی باشند. این مطالعه ظهور اسلام مدرن را دنبال می کند و رابطه مدرنیزاسیون اسلامی با ظهور ناسیونالیسم عرب را بررسی می کند.

از جمله تلاش هایی که در تدوین این کتاب صورت گرفته کاوش در تاریخ فرهنگ ایران در جهت یافتن ریشه های محبت اهل بیت علیهم السلام و تشیع در میان ایرانیان بوده است. تبیین علمی نقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلام و ایران به دو طریق صورت پذیرفته است. نخست، شناساندن نقش تعیین کننده حوزه ها و مدارس علمی شیعه، طی قرون متمادی، در گسترش و تعمیق فرهنگ و تمدن اسلامی، دوم، معرفی آثار و خدمات برجسته دانشمندان بنام و رجال شیعه در شاخه های گوناگون. کتاب حاضر تلاش مولف کتاب برای تبیین نقش شیعه در شکل گیری و پیشرفت فرهنگ و تمدن اسلام و ایران است. نویسنده خود در این زمینه می گوید: «از جمله تلاش هایی که در تدوین این کتاب صورت گرفته کاوش در تاریخ فرهنگ ایران در جهت یافتن ریشه های محبت اهل بیت علیهم السلام و تشیع در میان ایرانیان بوده است.» دکتر ولایتی در مقدمه کتاب حاضر ضمن بررسی تاریخ معاصر و ارزیابی مبارزات مردم ایران علیه استعمار به چگونگی گسترش تشیع و اندیشه شیعی در ایران اشاره کرده و پس از بررسی اجمالی سیری تاریخی در مقدمه کتاب، به کنار هم قرار گرفت هویت ایرانی و اسلامی در عصر صفویه اشاره می کند. در کتاب حاضر نگارنده در دو فصل به نقش مدارس و حوزه های علمیه شیعه در گسترش علوم می پردازد. وی در فصل اول کتاب نگاهی به تاریخچه حوزه ها و مدارس علمی شیعه انداخته و فصل دوم را به روش ها، مواد و منابع درسی حوزه های علمی شیعه اختصاص داده است.

از دهه‌ پنجاه قرن بیستم میلادی اندیشمندان مسلمان تلاش‌های فزاینده‌ای برای بازیابی هویت خویش و بازگشت به دوران طلایی تمدن اسلامی انجام داده‌اند. بنابراین، بحث چگونگی و سیر انحطاط تمدن اسلامی به مباحث کلیدی تبدیل شد و تئوری‌ها و خوانش‌های مختلف از سوی اندیشمندان پدیدار شد. آنها به‌دنبال واکاوی عوامل انحطاط و بیان راهکارهایی برای برون‌رفت از آن بودند؛ ازجمله این متفکران می‌توان به محمد ارکون الجزایری و حسن حنفی مصری اشاره کرد. روش تحقیق این رساله توصیفی-تحلیلی است، که به بررسی انحطاط تمدن اسلامی از منظر محمد ارکون و حسن حنفی می‌پردازد. ارکون و حنفی به بررسی و نقد انحطاط تمدن اسلامی پرداختند و از نقد سنت اسلامی، تمدن غربی و مدرنیته در راستای ارائه راهکارهایی برای برون‌رفت از انحطاط بهره برده‌اند. پروژه‌های آنها با دو گفتمان متفاوت؛ اما دارای اشتراکات و افتراقات متعددی است. می‌توان گفت به نوعی معرفت‌شناسی تاریخی است و با عبور از شیوه روایی، قرائت متون، بررسی سنت و مولفه‌های منحصر به فرد در آموزه‌های اسلامی به بررسی راه‌های برون‌رفت از انحطاط پرداخته‌اند. پرسش‌های اصلی این پژوهش عبارتنداز: دیدگاه محمد ارکون و حسن حنفی درباره انحطاط تمدن اسلامی چیست؟ ارکون و حنفی چه راهکارهایی در قبال برون‌رفت از انحطاط تمدن اسلامی ارائه کرده‌اند؟ مهم‌ترین رویکردهای کاربردی ارکون و حنفی برای بررسی پدیده انحطاط تمدن اسلامی چیست؟ یافته‌ها: ارکون و حنفی، سنت اسلامی-عربی را به‌عنوان امری غیرقابل انکار و گسست‌ناپذیر از جهان اسلام-عرب می‌پندارند و معتقدند که ریشه انحطاط در سنت نهفته است؛ آنها با کاربست و تاثیرپذیری از رویکردها و مکاتب غربی همچون پدیدارشناسی هوسرلی، دیرینه‌شناسی فوکویی، تاریخی‌گری و...، در مطالعه پدیده انحطاط، قائل به بهره‌گیری از اندیشه‌های غربی در راستای نقد تمدن اسلامی هستند. راه‌کارهای ارکون و حنفی از کانال طرح‌واره‌های آنها یعنی «نقد عقل اسلامی»، «اسلام‌شناسی کاربردی»، «بازسازی سنت» و «غرب‌شناسی» می-گذرد. در این ارتباط به نظر می‌رسد که پروژه اسلام‌شناسی کاربردی، نقد عقل اسلامی، بازسازی سنت، غرب-شناسی (شرق‌شناسی وارونه) مهم‌ترین راهکارهای برون‌رفت از انحطاط تمدن اسلامی ارکون و حنفی به‌شمار می‌رود. همچنین از میان تاثیرگذارترین رویکرد بر مبانی فکری آنها محسوب می‌شود. از میان همه رویکردهای کاربردی ارکون و حنفی در زمینه بررسی انحطاط، رویکرد پدیدارشناسی هوسرلی و شرق‌شناسی، نمود بسیاری در اندیشه‌ها و پروژه‌های آنها دارند.