مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بررسى مبانى فهم قرآن کریم از منظر شهید صدر مى‌باشد.در این تحقیق که به زبان عربى تحریر یافته، سعى شده راه هاى تفسیر قرآن و مبانى فهم آن از دیدگاه شهید صدر و برخى از دین پژوهان غرب با هم مقایسه شده و مبانى هرمنوتیک غربى مورد نقد و ارزیابى قرار گیرد. نگارنده ضمن تبیین دیدگاه هاى شهید صدر در فهم و تفسیر قرآن به نقد دیدگاه هاى برخى از مستشرقان غربى در این زمینه پرداخته و راه هاى صحیح و غیر صحیح تفسیر و تأویل قرآن کریم را بررسى نموده است. مبادى و روش هاى تفسیر قرآن و مبانى تفسیر موضوعى قرآن از منظر شهید صدر از دیگر مندرجات این رساله مى‌باشد.

از مهم‌ترین روش‌های تربیت اسلامی که در قرآن و سنت و سیره‌ی امامان معصوم (ع)از جمله امیر‌المؤمنین علی (ع) مورد توجه و تأکید قرار گرفته است،روش‌"عبرت‌آموزی"‌ می‌باشد. خداوند در قرآن‌کریم در آیات مختلف، یکی از مهم‌ترین منابع و عوامل هدایت انسان را عبرت از گذشته و گذشتگان معرفی می‌کند و با الفاظ و عبارات مختلف، مردم را به دقت و تأمل در زندگی و سرگذشت خوبان و بدان فرا می‌خواند و به انسان‌ها سفارش می‌کند که به سیر و تفکر در آیات آفاقی و انفسی بپردازند و عاقبت محسنین و مفسدین را بنگرند. همچنین امام علی(ع)با توصیه به تفکر و تأمل در تاریخ گذشتگان و پند از حوادث تاریخی، همه را به عبرت‌آموزی از سرانجام نیک و بدشان دعوت می‌کند. چراکه حوادث تاریخی مشابه‌اند و عدم توجه به آن‌ها و بهره نبردن از تجربه‌های ارزشمند پیشینیان، خسران و تباهی رابه بار خواهد آورد. لذا بیان تاریخ و حوادث تلخ و شیرین آن، روشی مطلوب برای عبرت آموزی از زندگی دنیایی و غافل نگشتن از سرای اخروی است. بنابراین، به‌‌ منظور استفاده‌ی بهینه از سرمایه‌ی گران‌بهای عمر و جلوگیری از اتلاف امکانات و استعدادهای انسانی، لازم است با تفکر در تاریخ و کشف سنن و قوانین حاکم بر آن و به‌ واسطه‌ی پندپذیری و عبرت‌آموزی از وقایع و سرگذشت پیشینیان، در جهت رشد و تعالی زندگی فردی و اجتماعی گام برداریم. پژوهش حاضر به اهمیت تاریخ و عبرت‌های آن و بیان نقش عبرت‌آموزی در اخلاق اسلامی از دیدگاه امام علی (ع) پرداخته است و در همین مورد مباحثی همچون منابع، ابزارها، عوامل، موانع و بهره‌های اخلاقی، تربیتی عبرت‌پذیری، نقش پیامبران در ایجاد تمدن بشری و ... مطرح گردیده است.

دستیابی به شرح زندگانی واقعی پیامبر(ص ) از آن نظر که به عنوان منبع تشریع اسلامی و بهترین الگو برای مسلمانان به حساب می‌آید، از ضرورتهای تاریخ اسلام است ، بخشی از زندگانی آن حضرت را دوران قبل از بعثت تشکیل می‌دهد، تلاش این رساله برای پاسخ به این سوال است که زندگی قبل از بعثت را چه روایاتی تشکیل می‌دهند و این روایات از کجا آمده‌اند؟

نظر به اينكه پيامبر اعظم(صلي الله عليه وآله) در جامعه اي به رسالت مبعوث شد كه در اثر فقدان جهان بيني و ايدئولوژي صحيح، روابط اجتماعي دچار مشكل جدّي بود و كينه، عداوت، رقابتهاي ناسالم و كشمكشهاي دائمي بين آنها جريان داشت. پيامبر اكرم(ص)در پرتو تعاليم اسلام، در مدتي نه چندان طولاني، آن جامعه منحط و گرفتار جهل و تباهي را متحول ساخت تا ناامني، هرج و مرج، فساد اجتماعي و درگيريهاي قومي جاي خود را به وحدت، امنيت، برادري، محبت و ايثار داد. يکي ازآفات وآسيبهاي مهمي کهجريانهايفکري وفرهنگي بهويژه اديان و شريعت هايالهي رادر طول تاريخبا مشکلات روبروساختهبدعت و جريانهاي بدعت گذاربوده است .بارحلت پيامبراسلام در اثر تحولاتي که در جامعه اسلامي پديد آمدبني اميه از جهالت مردمسوء استفاده کردهبر جامعه اسلامي مسلطشد ند. و با استفاده از امکانات وسيع جامعه نو پا و پيروز اسلامي، اصول وارزشهاي نبوي و مکتب علوي را هدف قرار داده در صدد محو آن بر آمدند .در اين پايان نامه قصد بر اين است كه شیوه های محو آثار نبوی در عصر اموی مورد بررسي قرار گيرد .این پایان نامه به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر تحقیقات کتابخانه ای و استفاده از منابع صورت پذیرفته است. تطبیق و تحلیل منابع اصلی ، جمع آوری اطلاعات و ساماندهی آنها و تجزیه و تحلیل و سرانجام استنتاج آنها،روش تحقیق در این پایان نامه بوده است.نتايج حاصل از پژوهش نشان دهنده آن است که این شیوه ها عبارتند از : تبديل خلافت اسلاميبه سلطنت استبدادي و موروثي،سپردن پست هاي حساس به افراد نالايق،ترويج فرهنگ جبرو سکوت وتسليم ، تجديد عصبيت هاي جاهلي و تفاخر قبيله اي و نژادي ،کشتار دسته جمعي بي گناهان،عمل ناجوانمردانه مسموميت و کشتن چهره هاي برجسته انقلاب و رقباي سياسي، لعن علي بن ابي طالب عليه السلام،تحريم ذکر فضايل علي(ع) و جعل حديث درباره ديگران، تبليغات دروغين و سياست تزوير ،حيله و نيرنگ ،ترويجفسا د،غارتبيت المال، محروم کردن شيعيان از حقوق سياسي ، اقتصادي، اجتماعي.

این پژوهش متشکل از هفت قسمت می‌باشد : شش فصل و یک خلاصه و نتیجه‌گیری. فصل اول، شامل ساختار و کلیات طرح تحقیق می‌باشد که بدنه اصلی پژوهش را می‌سازدو عباتند از : بیان مساله، اهمیت، ضرورت پژوهش و انگیزه تحقیق، سابقه تحقیق، سوال‌های اصلی و فرعی تحقیق، اهداف اصلی و فرعی تحقیق، روش تحقیق و تعریف لغوی و اصطلاحی حیا و مفاهیم نزدیک و مقابل به آن. در فصل دوم، اقسام حیاو درجات آن‌ها بر اساس معیارهای خاص، به خوب و بد، مثبت و منفی، عاقلانه و احمقانه، و فطری و غیرفطری، درونی و بیرونی حیای از انسانها و حیوانات، خود پیامبران و ائمه ، فرشتگان ملائکه و خداوند متعال حیای جواری و جوانحی درونی و بیرونی تقسیم گردیده است، و با استفاده و استناد به آیات و روایات و اقوال علمای اخلاق اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در فصل سوم آثار تربیتی فردی حیا، به آثار دنیوی و اخروی تقسیم کرده و مواردی را نیز به عنوان زیر مجموعه ذکر کرده با استناد به آیات به خصوص روایات بررسی نموده و در حد توان خود تحلیل کردیم. در فصل چهارم آثار تربیتی اجتماعی حیا را با استناد به آیات و به خصوص روایات تحت عناوین مختلف ذکر کردیم که عباتند از : الف : حفظ عفت عمومی و هنجارسازی معنوی ب- صیانت از قوانین با ایجاد ضمانت درونیج- صیانت از روابط سالم اجتماعی در فصل پنجم به عوامل پیدایش و تقویت و روش‌های پرورش حیا، بی‌حیایی را مورد بحث و بررسی قرار دادیم و آن را به دو قسمتهای عوامل پیدایش و تقویت و روش‌های پرورش حیا د رارتباط با خود و دیگران تقسیم کرده زیرمجموعه‌هایی را نیز بیان کردیم و آسیب‌های بی‌حیایی نیز در ضمن آن در آخر فصل بیان کردیم و از منظر آیات و روایات و اقوال علمای اخلاق اسلامی تحلیل کرده‌ایم. در فصل ششم، موانع بازدارنده حیا را از منظر آیات به خصوص روایات و علمای اخلاق اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار داده آن را به موانع درونی و بیرونی تقسیم کرده‌ایم. و در خاتمه مطالب عمده پایان نامه را خلاصه و نتیجه‌گیری نموده‌ایم.

پس از بعثت پیامبر و به خصوص بعد از هجرت ایشان به یثرب،بین اسلام و پیروان ادیان دیگر روابطی برقرار گردید.حضرت محمد نیز به منظور گسترش اسلام ،با پیروان ادیان الهی که زبان مشترک و تشابهات بیشتری با هم داشتند به خصوص مسیحیان و یهودیان که در کتاب‌هایشان نوید آمدن پیامبر معود را شنیده بودند و اهل کتاب نامیده می‌شدند،پیمان‌نامه‌هائی امضا نمودند و مکاتباتی داشتند تا دولت اسلامی نوپای مدینه را در برابر گزندهای احتمالی حفظ نمایند.این مراودات ابتدا مورد پذیرش طرفین واقع شد،اما با گذشت زمان و به دلیل بروز برخی تعصبات و حسادت‌ها باعث فتنه‌انگیزهایی گردید.در این میان تقابل‌هایی بین اسلام و اهل کتاب رخ داد که برخی مانند مباهله با مسیحیان نجران و جنگ تبوک در آستانه تقابل پایان یافت،اما برخی نیز مانند جنگ خیبر و موته به صحنه درگیری کشیده شد.در پی این وقایع و با توجه به ورود نقل‌های تاریخی از این حوادث به سطور کتاب‌های تاریخی ابتدائی اسلام،این روایات مورد استفاده قرار گرفت و رواج یافت که در صحت این روایات تاریخی هم از بعد زمان و مکان و هم از حیث رجال نقل‌کننده این وقایع شبهات اساسی وجود دارد.به هر شکل این نقل‌های تاریخی در قرون آینده دست‌آویزی برای تخریب چهره پیامبر اسلام و آئینش گردید.با توجه همه جانبه به تاریخ اسلام و خصوصیات پیامبر و آئین الهی‌اش و همچنین تحلیل وقایع و نه صرف مطالعه روایات،می‌توان دلایل قاطعی را برای رد آن دسته از نقل‌هایی که پیامبر را خونریز و بی‌رحم و شقی معرفی می‌نماید و دینش را دین خشونت می‌داند،یافت.پیامبر اسلام طبق آیات قرآن مظهر رافت اسلامی بوده و با رفتاری کاملا رئوفانه با استناد به پیمان‌های برقرار شده بین ایشان و اهل کتاب با آنان برخورد نموده‌اند و نه در کلام وحی و نه در سیره شخصی ایشان،خشونتی که مغرضان سعی دارند تا به پیامبر نسبت دهند،وجود نداشته است.

اقتصاد به عنوان یکی از مهمترین متغیر های اجتماعی همیشه محور تحولات بوده است. این عامل در هر جامعه ای نقش تعیین کننده در رفتارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... را ایفا می کند. رسول خدا(ص) در آغازین روزهای تشکیل حکومت به این مقوله مهم توجه ویژه داشته است. اندیشه ها و رفتارهای حضرت با عنوان سیره پس از رحلت مورد توجه مسلمین قرار گرفت. اما آثار بجای مانده سده های نخستین در تدوین سیره حضرت بیشتر بعد نظامی آن را به تصویر کشیده و از سایر ابعاد زندگی حضرت باز مانده است. بنابراین در این تحقیق با هدف شناخت و الگو پذیری و معرفی ابعاد اقتصادی زندگی آن حضرت و زمینه سازی برای توسعه مطالعات بیشتر در حوزه های مختلف سیره رسول خدا(ص)، به بررسی فعالیت های اقتصادی آن حضرت پرداخته شده است. در قسمتهای اصلی این تحقیق به چگونگی انعکاس محورهای اقتصاد یعنی تولید، درآمد، توزیع و مصرف در اندیشه و رفتار حضرت پرداخته شده است. بررسی‌ها انجام شده نشان می دهد که حضرت در هر کدام از محور های اقتصادی با شناخت صحیح از اوضاع جغرافیایی و شرایط اجتماعی، راهکارهای متناسب با آن را مطرح و اجرا می کردند. علاوه بر ابعاد معیشتی، اندیشه ها و رفتارهای اقتصادی حضرت ابعاد دیگری هم داشت؛ تثبیت حاکمیت سیاسی و تحکیم آموزه‌ها و ارزش‌های اخلاقی به همراه برپایی عدالت اجتماعی و ایجاد رفاه عمومی از دیگر اهداف اصلی فعالیت ها اقتصادی حضرت بوده است.

قرن هفتم هجری در شهر حلّه، نقطۀ عطف تاریخ تفكر شیعی است. شیعیان قبل از این دوره با پشت سر گذاشتن ركود علمی و خفقان سیاسی به مرحلّه‌ای رسیدند كه توانستند مؤلفه‌ها و عوامل بسترساز فرهنگ و تمدن را در این شهر ایجاد كنند و قرن هفتم هجری را عصر پویایی فرهنگ و تمدن شیعی قرار دهند.از این‌رو در این پژوهش برآنیم تا با روش تاریخی ـ توصیفی، به بیان مؤلفه‌ها و عناصر سازندۀ فرهنگ و تمدن در حلّه (قرن هتفم هجری) به عنوان سؤآل اصلی پژوهش بپردازیم. از آنجا كه قرن هفتم هجری، عصر پویایی فرهنگ و تمدن شیعی است،‌ در این میان، نقش اساسی مؤسس شیعی حلّه و امرای پس از او، و همچنین نقش علماء و دانشمندان شیعی و محوریت آنان، از مهمترین عوامل پویایی فرهنگ و تمدن در حلّه می‌باشند.لذا این امر مهم در ابتدا مرهون تلاش و كوشش مؤسس آن «سیف‌الدوله صدقة بن منصور» و دیگر امرای حلّه، جهت ایجاد شهری امن و آرام بدور از غوغای سیاسی زمان (درگیری‌های داخلی حكومت سلجوقیان) بود كه توانستند اقتصاد و تجارتی پررونق را برای مردمی متعصب نسبت به دین فراهم آورند. از همه مهمتر توجه به علم و عالم و دعوت و تشویق فقهاء و دانشمندان به مهاجرت و ایجاد محیطی مناسب و جایگاهی ویژه برای آنان گردیدند و در مرحلۀ بعد مرهون تلاش‌های بی‌دریغ فقهاء و دانشمندانی بود كه با قدم نهادن در عرصه علم و دانش از طرفی ركود علمی حاكم بر دانش را بویژه در زمینۀ فقه خاتمه بخشیدند و از سوی دیگر با موفقیت‌های بی‌نظیر خود در مباحثات و مناظرات علمی در زمینۀ كلام، موجبات گرایش سلاطین مغول را فراهم آورده و زمینه‌ساز گسترش مذهب تشیع گردیدند و با دوراندیشی بجا و مناسب آنان در دوران سخت حملات مغول، موجبات شكوفایی هر چه بیشتر شیعیان را در قرن هفتم هجری بوجود آوردند و شهر حلّه را بعنوان مركزی علمی ـ فرهنگی برای شیعیان جهان نمودند بطوریكه از سایر نقاط، طالبان علم و اندیشه به این شهر آمده و به تحصیل علم و دانش پرداختند.

پژوهش حاضر در راستاي بیان زوایایی از زندگي فردی واجتماعي پیامبر با سؤال اصلي: تغذیه و پوششدردیدگاه و سيره‌ي پیامبرچگونه بود؟ مورد بررسي قرار گرفته؛ نويسنده با طرح سؤال‌هاي فرعي که مشرف بر بخشها و فصول پژوهش است سعي نموده به صورت جزئي و با عناوين خاص موضوع را پي بگيرد.از اينروي دراین تحقیق،به مباحث ذیل به شیوه ی توصیف وتحلیل گزاره های روائی وتاریخی عطف توجه شده است :الف) بخش کلیات به بحثتحولات فرهنگی واقتصادی مربوط به دوره ی پیامبر در زمينه تغذیهو پوشش اختصاص یافتهاست؛ ب)دربخش دوم که به بحث دیدگاه نبوی درتغذيه مربوط است بهاهمیت، انواع ،احکام ،آداب و بهداشتو وعده های تغذیه و خواص تغذیه ومسائل پیرامون پرداخته شده است.؛ج)در بخش سوم به دیدگاه وسیره ی پیامبر در زمینه ی پوشش به مباحثی مانند: اهمیت ،ضرورت ،انواع ، رنگ ومسائل بهداشتی لباس عطف توجه شده است؛د) هدف این پژوهش با تبیین سیره ودیدگاه دست یابی بهاصول وضوابط تغییر ناپذیر بوده است ، اگرچه گاهی به صورت مستقیم این مباحث ارائه نشده ؛بلکه جهت دهی وهدف ارائه ی این ضوابط ثابت کاربردی بوده است؛ دربرخی موارد به جمع بندی وتبیین اصول اشاره شده ؛ مانند : بحث پوشش که درپایان به صورت دسته بندی شده بیان گردیده است؛جزئی نگری درسیره پیامبر(صل الله علیه وآله) توجه به جامعیت وجاذبه های زیبای سیره ی آن حضرت است که این پژوهش سعی داشته به گوشه ای از این محورها بپردازد؛ امید است که راهی نوین فرا روی پژوهشگران ورویکردهای پژوهشی جدید درزمینه ی ابعاد زندگی پیامبر عظیم الشان اسلام (صل الله علیه وآله) ایجاد کرده باشد.

تاریخ اسلام چند دهه بعد از عصر پیامبر اسلام(ص) توسط مسلمانان به رشته تحریر درآمد، نیازجامعه اسلامی به دانستن روش و سیره پیامبراسلام(ص)برای استفاده درمسائل مستحدثه و علاقه مردم به آگاهی شرح زندگی وجنگهای رسول اکرم(ص) سبب توسعه این دانش گردید. مانند هر متن تاریخی دیگر گذشت زمان، تأثیر حکومتها، تأثیر اطلاعات، اعتقادات، سلایق و علاقه نگارندگان و تأثیرپذیری از فرهنگ ملل جدیدی که به حوزه جامعه اسلامی وارد شده بودند و ... سبب تفاوت‌هایی در بین این متون گردیده است.لذا مقایسه متون تاریخی صدر اسلام با تنها متن بدون تحریف و قابل قبول همه مسلمین که اطلاعات دست اول را در مورد عصر پیامبر (ص) دارد یعنی قرآن، می‌تواند برای نقد و بررسی مطالب کتب تاریخی بسیار مفید باشد.در این پایان نامه با مقایسه تعدادی از کتب اولیه تاریخی مربوط به صدر اسلام با قرآن کریم و بعضی از تفاسیر موجود این مطلب آشکار می‌شود که بعضی از کتب تاریخی متقدم نگاشته شده درباره صدر اسلام قابل تأمل و بررسی دقیق‌تر است.عده‌ای از مورخین اسلامی خاصه در نقل مطالب معطوف به تقدس که دارای تمثیلات بسیار نیز می‌باشد، از واقعیات قابل تطبیق با قرآن بسیار فاصله گرفته‌اند. این امر خاصه در کتاب شرف النبی (ص) که نویسنده آن تحت تأثیر فرهنگ و ادبیات ایران است به گونه‌ای بسیار روشن‌قابل ملاحظه است.